DANIO. Filozofio en..
. 1036.Ûeneralaëoj (vd 1036-000);
filozofoj (vd 1036-002);
resume (vd 1036-005).
DANKI, -O
(*). 1037.Gr: P " \ D , 4 < . L: gratias agere; gratia, -ae.
A: thank; thanks. F: renercier; remerciement. G: danken; Dank. H: agradecir; agradecimiento. I: ringraziare; ringraziamento. P:agradecer; agradecimento. R: (blagodarít) (blagodárnost ).
1. Etimologie, danko devenas el la germana Dank, samdevena kiel denken (= pensi), enkadre de la ideo ke danki ekvivalentas al havi bonan penson.
Verba radiko. Vortformoj: danki (tr), danko, danka, danke, dankema, dankinda, fordanki (tr) (danki sen ricevo), nedankema, sendanka.
2. Danko estas esprimo de ïato pri favoro. Ekzemple, danki ricevitan donacon, danki pruntedonitan monon, danki al Dio ricevitan gracon.
Enhave, danko fariûas precipe pri favoroj pri kiuj ni simple ne kapablas, kaj estas tute dependaj. Tia estas la favoroj per kiuj la gepatroj donis al ni la vivon kaj la unuajn vivsubtenojn.
3. La religia preûo (vd) enhavas konsistas el kvar partoj:
- adoro (vd),
- riparo (vd),
- peto (vd),
- danko.
Ordinare danko estas rigardata kiel lasta elemento, post la rezulto de la preûo. Sed tiu logika ordo en religia preûo validas nur en petoj de aldonaj favoroj. Efektive, en metafizika ordo, Dio jam donacis al ni la ekziston antaö ke ni preûu. Sekve, îiu kulto estas elstarigata per la samtempa adoro kaj danko.
La kristana e karistio (vd) estas ofte prezentata kiel esence rememora esprimo de danko.
3. Takse, la nobleco de tiu, kiu dankas, estas evidenta, kaj ofte elstarigata de virtaj homoj kaj pedagogoj.
Internacia Tago de Danko (vd), jen instituciiûo de la bela sento je tiuj, kiuj favoris nin.
E. Pauli.
DARAPTI
( 3-a silog. fig., 1-a modo, ). 1038.
1. Mnemonika vorto, de la 3-a silogisma figuro (mezaj termino kiel subjekto en ambaö premisoj), indikanta la 1-an validan modon (el la 6 modoj) kaj konsistanta el:
premiso universala kaj asertiva,
plus premiso asertiva,
konkludo partikulara asertiva, la jene:
(A) M estas A;
(A) îiu M estas S;
(I) do kelkaj S estas P.
Konkreta ekzemplo:
"Îiu homo estas substanco;
iu homo estas animalo;
do, kelkaj animaloj estas substancoj" (Petro Hispano, Sum. Log., 4, 14).
Rimarku:
AAI aperas en Darapti;
. D je la komenco de la mnemonika Darapti signifas, ke tiu îi modo de silogismo redukteblas al aliaj egale komenciûintaj per D (vd 1026.5), ekzemple Darii.
2. Per moderna notacio, se oni uzas la konsonantojn S (subjekto), P (predikato) kaj M (meza termino), eblas la sekva simbola prezentado:
(M a P) (M a S). . (S i P ).
E. Pauli.
DARII
(1-a fig., 3-a modo). 1040.
1. Mnemonika vorto, indikanta la 3-an, el la 9 validaj modoj de la 3-a silogisma figuro (Meza termino subjekto en a unua premiso, predikato en la dua) kaj konsistanta el:
premiso universala asertiva,
plus premisa partikulara asertiva,
kaj konkludo partikulara asertiva, laöjene:
(A) Îiu M estas P;
(I) kelkaj S estas M;
(I) do, kelkaj S estas P.
Konkreta ekzemplo:
"Îiu homo estas animalo;
kelkaj esta oj kapablaj ridi estas homoj;
do, kelkaj estaëoj kapablaj ridi estas animaloj" (Petro Hispano, Sum. log., 4, 07).
Rimarku:
AII aperas en Darii;
D je la komenco de la menomonika Darii, avertas, ke tiu îi modo povas reduktiûi al la aliaj egale komenciûinta per D (vd 1026).
2. Per moderna notacio, se oni uzas la konsonantojn S (subjekto), P (Predikato) kaj M (meza termino), fariûas la sekva simbola skiza reprezentado:
(M a P) (S i M). .(S i P)
E. Pauli.
DARMO.
1041.A: dharma. F: dharma. G: Dharma. H: I: P: darma. R: (dkhárma).
1. Hinda nomo, Darmo ekvivalentas preskaö al ordono kaj virto, ordinare skribita dharma (vd Hi: 1178).
Substantiva radiko.
2. Darmo estas la budisma doktrino, laö kio okazas certa ordo en îio, anstataö la kahoso, kaj tiu ordo enhavas iom da dinamikeco, kun aspekto de leûo kaj de doktrino, dirita la vera doktrino, aö simple la vero.
La doktrina karaktero de darmo ne estas dogmo, sed speco de orientigita destino de la mondo.
Rilatas darmo ankaö al la estonto tiamaniere, ke tiu îi mondo kaj la alia, la estonta, interdependas.
Takse, darmo estas koncepto iomete antropomorfisma, tamen enhavanta pli da metafika aspekto en kelkaj aötoroj.
3. Nomo de verko. Estas Darma ankaö nomo de unu el la budismaj kolektoj, kutime tradukita per Doktrino, aö simple Vero. La prezentado ne estas en formo de dogmoj, sed analizo de la vivo, avertante pri la vojoj irendaj.
E. Pauli.
DARSANA
. (Hi:1041).Hinda esprimo, darsana ekvivalentas al vidpunkto, rigardo, sistemo, foje doktrino, vero.
Esperantigebla per darsano (vd).
E. Pauli.
DARSANO
(N) 1042.
1. Erudicia vorto, el la hinda darsana (vd Hi-1041), ekvivalenta al vidpunkto, rigardo, sistemo, doktrino, vero.
Substantiva radiko.
2. Darsano estas îiu el la dividoj de la hindaj filozofiaj sistemoj, per kiuj dividiûas bramanismo, budismo kaj similaj pensamanieroj.
Nuance, la skolo kaj sistemo, kiel en okcidenta filozofia uzo, estas divido per pli striktaj vidpunktoj, dum darsano estas pli elasta, kaj do ne tiel strikte metodika vidpunkto de divido.
Darsano estas vorto uzata por klasifiki la diversajn sistemojn de bramanismo, budismo kaj de similaj pensmanieroj. Îiu sistemo estas do alia darsano.
3. La darsanoj de hinda filozofio, aö hindaj sistemoj kaj skoloj, ne estas strikte kontraöaj unuj al la aliaj, îar foje nur situintaj en apartaj kampoj.
Ekzemple estas darsanoj kun logika kaj epistemologia bazo Nyaya kaj Vaisesika. Malsame, Yoga havas psiko-etikan bazon. Cetere, okazas la diferencoj de epoko.
La klasika periodo de hindia filozofio (550-1000 p. K.) prezentas ses ortodoksajn darsanojn, akceptantajn la aötoritaton de Vedoj; sivice tiu ortodoksaj darsanoj redividiûas en du grupojn:
Malgrandaj:
- purva mimansa (vd);
- vaicesika (vd);
- Niaya (vd).
Grandaj:
- Vedanta (= Vedanto) (vd);
- Samkhya (vd);
- Ioga (= Iogo) (vd).
Du heterodoksaj darsanoj:
- budismo (vd);
- Djainismo (vd).
E. Pauli.
DARUSH.
(He: 1042).Hebrea esprimo, ekvivalenta al postulato, tezo, filozofia problemo, spekulativa scienco. Antikva kiel vorto, ûi estis ofte uzata en mezepoka juda filozofio.
E. Pauli.
DARVINISMO.
1043.A: darwinism. F: darwinisme. G: Darwinismus. H: darwinismo, darvinismo. I: darwinismo. P: darwinismo. R: (darvinism).
1. Darvinismo estas doktrino de Darwin (1809-1882) pri la biologia evoluo surbaze de la natura selektado (vd 7730) de la individuoj, kies eventualaj organikaj varioj montriûas pli avantaûaj en la medio, kie ili konkurencas kun aliaj.
Darwinismo inkluzivas anka la evoluon de la homo ekde la animalo kaj .
Pri tio, la îefaj verkoj de Darwin estis: The origin of species (Origino de la specoj), 1859; The descent of man (Deveno de la homo), 1871.
Ne îio estas nova en Darvin; sed li plibone prezentis la faktojn kaj insistis pri la ûenerala leûo de la selektado de la plej fortaj.
Surbaze de la biologia selekto laö Darwin disvolviûis la socia darvinismo (vd 1044).
2. La hipotezo pri la natura selektado estis nur konstatita de Darvin, sen atingo de la îefaj internaj kaözoj.
Postaj biologiaj klarigoj povis montri, ke la karakteroj de la specoj dependas de la genoj, kiuj kontrolas la internan evoluon de la organismo. Evoluo kaj malevoluo dependas de la genetika strukturo.
Genoj (vd), kvankam tre stabilaj, povas eventuale ïanûigi, kaj sekve krei novajn specojn.
3. La scienca demonstro de la natura selektado influis la teologiajn kaj filozofiajn tezojn pri la homo ene de la medio kaj de la universo.
Evoluciismo ïokis la tradician kristanan teologion, kiu estis surbaze de la laölitera interpreto de la bibliaj vortoj pri la aparta kreo de la animalaj specoj, precipe de la homo.
Antaö la faktoj, pluraj kristanaj filozofoj akceptis la animalan devenon de la homo, sed la animo restis ankoraö aparta kreo fare de Dio je la ûusta momento de la korpa evoluo. Kaj tio kreo okazis denove okaze de la naskiûo de îiu homa individuo ûis hodiaö.
Dume, aliaj filozofoj simple interpretis la vivon kiel kapabla atingi plurajn tavolojn, îar en la fundamento ûi estas îie ajn kaj atendas nur la eblecon por montriûi.
E. Pauli.
DARVINISMO. Socia..
1044.
1. Socia darvinismo estas sociologia sistemo surbaze de la socia selekto, analoge al la biologia selekto laö Dawin (vd 1043). En la homa kolektivo, - la la socia darvinismo de la usonano William Graham Summer (1840-1910) kaj de aliaj, - okazas la samo kiel en la selekto de la animalaj specioj.
Efektive, per la libera konkurenco, precipe en ekonomio, la malpli kapablaj estas reduktitaj al malsuperaj instancoj, la pli sukcesaj al la superaj niveloj.
La selektiva konkurenco jam okazas en la plej simplaj interagaj procedoj de la homoj en sporto kaj en konkursoj, por okupi postenojn. Per ûenerala balotado la komunumo elektas siajn preferajn gvidantojn. Sed estas precipe, kiel jam dirite, en ekonomia kampo, ke fariûas la selekto. En libera merkato sukcesas precipe la plej aktivaj kaj spertaj.
Sen la selektiva konkurenco, egale ïancas la malplikapablaj, kaj la socio malevoluas.
2. La demando farenda pri la socia tendenco de selekto estas, îu ûi estu la idealo akceptenda, îu per sociala sistemo, - interalie de socialismo, - oni elektu pli egaligan formon de socio? Oni ne diskutas la sociologian fakton de la tendenco de socia selektiveco, sed la ideologia aspekto.
En fundamentaj rajtoj, precipe la rajto labori por la subsisto, certe devas esti garantiitaj al îiuj. En tiu kampo ne eblas la socia darwinismo.
Nur en la distribuado, - ekzemple, de la laboraj taskoj, - oni povas adkcepti la konkurencon. La elstarigo de la pli kompetentaj rezultas en la kolektiva avantaûo de la tuta kolektivo.
E. Pauli.
DASEIN.
(G: 1044).
1. Germana esprimo, Dasein ekvivalentas al îeesti, kun la nuanco ligita al verbo ekzisti, kiel en esti hejme. Okazas kunmeto el du elementoj, - la kompletiga fortikiga sufikso da kaj sein (= esti).
Simile okazas en la latina ekzistere (= ekzisti), kunmeto el la ekfortikiga sufikso ex- kaj sistere (= deteni). Rimarku, ke jam tiu latina sistere estas kunmeto, por fortikigi la fundamentan sencon de esse (= stari).
En latinidaj lingvoj, la verbo esti havas du formojn por la sama radiko, unu pli esenca, la alia rilata al eventuala situacio, kaj kiu povas pasi post tempo. Ekzemple, la portugala ser (simple esti) estas pli esenca, dum estar (stato esti), estas pli eventuala. La germana Da situas en la kampo de la portugala estar.
La germana da en senco de adverto, signifas la staton esti "ie", aö "tie". Kiel konjunkcio, da signifas en la kunteksto de tempo de presenco; tiusence Dasein respondas al demando, - îu, ekzemple, iu estas hejme? Ja, er ist da! (Jes, li efektive estas îi tie). En la portugala sufiîas uzi la verbon estar (pri la stato esti), kaj respondi: ele está (= er ist da).
Sed en îiuj lingvoj la cititaj formoj de verbo esti enhavas nuancojn, pro kio ili ne estas kutime rekte tradukeblaj. Nur per la kunteksto, la rekta tradukado povas fariûi ekvivalenta.
Sekve de tiu netradukebleco, tiuj formoj de verbo estas cititaj en la originala lingvo, okaze de la traduko de tuta teksto. Jen pro kio la germana Dasein estas kutime rekte uzata en tekstoj de aliaj lingvoj.
2. Martin Heidegger (1889-1976) esploris apartan ekzistencialisman nuancon de la vorto Dasein, - kiel substantivigo de la infinitivo, - kontraste al Seiendes (= ento), - siavice kiel substantivigo de la participo de la verbo sein (= esti).
En tiu uzo, Dasein diriûas specife al homa esto, dum tiu îi estas tiu, kiu povas diri "mi estas", *mi ekzistas". En tiu senco, nur la homo estas ekzemplero de la Dasein.
Same okazas kun la faka uzo de Existenz (= ekzisto), laö la senco enkondukata de Heidegger. La Dasein radikiûas en la ekzisto, îar Dasein nur povas esti tio: ekzisti. Nur la Dasein demandas pri la Sein. Nur Dasein demandas pri la senco de la esto (= Sinn des Seins).
La alia estaëo, Seiendes (= estanto) estas nur la ekzistanto ûenerale, kaj kiu ne scias, nek demandas pri sia propra esto. Tiu alia estas iu esto zuhandenes (= enmane, al dispono de la mano), kiel okazas kun la simpla utilaëo.
3. Kompreneble, Heidegger deziris elekti terminojn, por signifi tion, kio li volis, - distingi inter tiu, kiu scias pri la ekzisto, kaj tiu, kiu ne scias, kaj nur ekzistas.
Ne pravis tamen Heidegger, kiam li deziris distingi la du sencojn, atribuante unu al verbo en infininivo, - Dasein, - alia al verbo en participo, - Seiendes.
Fari tiun distingon forigas de participo la karakteron, kiun li donas nur al Dasein vortformita per la verbo en infinito.
La diferenco inter la du modaloj, - infinito kaj participo, - estas ke infinito signifas substantive, dum participo signifas adjektive. Jen, tion, al kio Heidegger ne estis sufiîe atenta.
Cetere, oni povas adjektivigi la vortformon de infinito, kaj povas adjektivigi la vortformon de participo.
La fleksebleco de la Internacia Lingvo Esperanto ebligas la uzon de participlon per la plej diversaj signifoj.
Estanto, - en la germana Seiendes, - ne estas nur esto al dispono de la mano, - zuhandenes. Nek esto, en la germana Sein, aö Dasein, signifas kun ekskluzveco scii pri la propra ekzisto.
4. Por signifi la enton, kio ne kapablas demandi pri si mem, kaj la alia, kiu nur estas ento, oni preferu la sufikson, en memstara formo, per kio oni diras aëo.
Tiu signifo de aëo troveblas en îiuj lingvoj, per la koncernaj proksimaj ekvivalentoj - res (en la latina), chose (en la franca), coisa (en la portugala). Same, en pluraj lingvoj troviûas kelkaj neregulaj sufiksoj.
En la planita Lingvo Internacia Esperanto la sama vortelemento servas kiel sufikso kaj vorto.; ekzemple - aëo, estaëo.
4. Karl Jaspers (1883-1969), alia ekzistencialisto, malsame interpretis la vorton Dasein, kiu simple estas io donita.
Kontraste, Existenz estas tiu, kiu estiûas libere. ....
E. Pauli.
DATENO
(Supl.de PIV). 1045.A: date, datum, given, data (pl). F: donné. G: Gegeben, Data (Pl), Annahmen. H: dado, datos (pl). I: dado, dato, dati (pl). P: dado. R: dánnoe.
1. Etimologie, dateno devenas el la participo datum, de la verbo do, -are (= doni).
Substantiva radiko. Proksimaj radikoj: dato (*) (preciza tempo), datao (= dateno). Ekvivalenta vortformado: donitaëo (el la verbo doni).
2. Dateno estas kolektita informo, pri faktoj, empirie kaj intelekte konstantitaj. Ekzemple, datenoj pri la îeesto de virusoj;datenoj kolektita de kosma ïipo; datenoj por pruvi hipotezon.
Sed antaö esti deirpunkto por pruvi ion, dateno estas unue io absoluta en si mem. Pro tio, la difino, kiu asertas, ke dateno estas deirpunkto de kono, estas nur priskriba difino (tio estas difino per propraëo), kaj ne esenca difino.
Nuance, donitaëo (vd), malgraö la sama etimologia kunteksto, enhavas la nuancon, ke la informo estis donita de ekstera objekto, dum dateno mem estas preskaö nur absoluta informo. Tiu etimologia sugesto de dateno malaperis per la semantika ïanûo de la vortsignifo.
Do, la gnozeologia demando, îu efektive donitaëoj estas elsende donataj kiel ricevitaj de reala objekto, estas pritraktenda prefere sub donitaëo, kaj ne sub dateno.
Ankaö fenomeno (vd), kiel okazas al donitaëo, estas la konata objekto dum ûi aperas, aö montriûas; tiusence oni parolas pri la donitaj fenomenoj. Inverse, dateno estas la fakto nur materie prenata kiel elemento de pruvo, precipe en indukto kaj îefe en pruvenda hipotezo. Sed, îar dateno iamaniere estas montriûo, ofte ûi estas uzata kiel ekvivalenta al donitaëo kaj fenomeno.
3. La graveco de dateno estas en tio, ke îiu kono komenciûas per ûi. Post tio venas la analizo de la dateno, cele al interpreto. Tiu îi interpreto okazas laö la aparta intereso de îiu scienco. Je la komenco la dateno estas ne organizita, kaj do orgniziûas per la sciencoj, îiu atentante sian aspekton.
Okazas pli da fundamenteco de kelkaj datenoj rilate aliajn. Tiusence, oni parolas pri la unuaj datenoj, aö pri la fundamentaj datenoj, aö ankoraö pri la lastaj datenoj (sed lastaj en la senco de fundamentaj).
Principe îiuj datenoj estas gnozeologie senpere evidentaj, îar ili estas rekte konstateblaj. La interna ordo, per kiuj estas distingataj unuj pli fundamentaj kaj aliaj ne tiel fundamentaj laö novaj aspektoj konsiderataj.
4. La karaktero de la datenoj atingataj de la intelekto havas la gnozeologian strukturon de juûo, kun subjekto kaj predikato atribuata al ûi.. Datenoj estas ne nur imagoj, sed imagoj asertataj pri aliaj.
5. Kiasence la dateno estas atribuata al subjekto? Tiu subjekto kaj atribuo povas esti io reala, ekster la menso. Por empiriistoj povas esti io materiarealo. Po la racionalistoj tiu realo povas esti la ento. En ambaö alternativoj la atribuo estas io reala.
Por fenomenistoj kaj ideistoj dateno estas io ne reala.
6. Kant distingis inter donitaëo kaj la aserto (das Gesetze). Tiu distingo de Kant estas nur la diferenco inter la sensaëo kaj la mensa aserto. Li simple konsideris ke la mensa aserto estis aldona enhavo, kiu ne venis el la ekstero, sed estis simpla sintezo de la menso. Jen apriorisma interpreto, kiun li aparte devis pruvi.
E. Pauli.
DATISI (3-a fig., 4-a modo).
1046.
1. Mnemonika vorto por nomi la 4-an modon (el la 6 modoj) de la 3-a silogisma figuro, konsistanta el:
premiso universala asertiva,
plus premiso partikulara afirmativa,
kaj konkludo partikulara, la jene:
(A) Îiu M estas P;
(I) nu, kelkaj M estas S;
(I) do, kelkaj S estas P.
Konkreta ekzemplo:
"Îiu homo estas substanco:
kelkaj homoj estas animaloj;
do, kelkaj animaloj estas substancoj" (Petro Hispano, Sum. log., 4, 14).
Rimarku ke la mnemonika Datisi redukteblas al aliaj modoj nomataj per menomonikaj vortoj egale komenciûintaj per la litero D (vd 1016.5).
2. Per moderna notacio, se oni uzas la konsonantojn S (subjekto), P (Predikato) kaj M (meza termino), de la tradicia logiko, fariûas la sekva simbola skiza reprezentado:
(M a P) (M i S) (S i P)
E. Pauli.
DAÖRI, -O.
1047L: duro, -are, permaneo, -ere; temporis spatium.
A: endure; duration. F: durer; durée. G: daöern; Dauer. H: durar; duración. I: durare; durata. P: durar; duração. R: (prodolzhátsia); (prodolzhítelnost), (dlítelnost).
1. Etimologie, da ro devenas el la germana da er (= da ri). La koresponda latina dura (= dura, malmola) sugestas, ke tio, kio estas dura, kapablas konserviûi; pro tio evoluis la vorto semantike en direkto de la nuna signifo de tempodaöro. Eble daöra kaj dura rilatas al ligno. Îi-kaze oni komparu kun la greka (= arbo, kverko) kaj kun la sanskrita dâru (= ligno).
Verba radiko. Vortformoj: da ri (ntr), da ro, da ra, da rado, daörema, da rigi, da rigo, neda ra, jarda ra, longedaöra.
2. Da ro estas la ekzisto dum ûi konserviûas kaj fariûas tempo (vd). Ekzemple, da ro de unu jaro; longeda ra; tempoda ro.
Nuance, tempo (vd) simple avertas pri la persisto de la ekzisto, dum da ro emfazas la konservon de la ekzisto kapabla rezisti al malapero.
Eterna, -eco (vd) estas îiama, -eco, dum daöra, -eco estas nur persisto, sen esti necese eterna aö îiama. Sed oni estu atenta, ke ne îiuj filozofoj difinas sammaniere la daöron, kaj ofte ili estas influataj de elektita ideologio pri la afero. Pro tio oni atentu al la koncerna doktrino.
3. Specoj. Laöforme, daöro estas plurspeca: ûi povas esti konstanta kaj ne konstanta, stabila kaj ne stabila, longa kaj ne longa, dumtempa kaj eterna.
Laömaterie, daöro povas okazi en akcidencaj formoj aö ankaö en la fundamenta substanco de la aferoj.
4. Doktrino. Pro kio aferoj daöros en la ekzisto? La empiriisma filozofio simple ne havas respondon pri tio, kaj cetere, en la pasinteco, ne estis avertita pri tiu problemo. Akorde kun la empiriisma mensa konduto, la problemo estas simple rigardata sensenca.
La doktrino pri la kreo, distingas inter esti ekzistigata kaj esti konservata ekzistanta. Tiu kiu kreas, samtempe devas zorgi pri la persisto en la ekzisto, per la konstante kunkreo (vd); sen tiu iniciato, la afero ne daöras, kaj refalas en la neekziston (vd).
5. Pri la daöro de la fundamentaj substancaj formoj restas enigmo. Ordinare la mondo prezentiûas al ni kiel ne daöra en siaj akcidencaj formoj kaj daöra en la substancaj formoj. La klasika atomismo konceptis la materion kiel konsistiganta el ne ïangeblaj fundamentaj eroj. Sed ankoraö oni ne kapablis atingi la plej fundamentajn erojn. Tio, kion la modernuloj nomis atomo, fakte estas kunmetaëo de pli primitivaj eroj, îar ili apartigeblas okaze de la atomeksplodo. Sekve, oni ankoraö ne scias pri la daöro de la substancaj formoj.
Energio (vd), aö forto (vd) estas io aktive kapabla ïanûi la daöradon de la formoj, almenaö de la akcidencaj. Kio estas energio? Kio estas forto? Eble estas la interna kapablo de substanco eliri el la daöro de sia antaöa formo. Îu nur el la akcidenca formo? Îu ankaö el la fundamenta substanca formo? Jen temoj pri kiuj oni opinias helpe de konceptoj nomataj potencialo (vd) kaj aktualo (vd), kaj de pluraj aliaj.
6. La akcidenca daöro de la korpaj formoj kaj konsistigado okazas per la ekvilibro de kontraöaj fortoj. Kelkaj korpoj, kiel oro, estas en konstanta ekvilibro, kaj pro tio ili ïajnas esti neötraj; fakte ili estas neutrigitaj fortoj, do ne nur neutraj fortoj.
Aliaj korpoj ne estas en natura ekvilibro, îar ili tuj ligas al aliaj, por formi novajn kemiajn kombinaëojn. Ekzemple, fero tuj rostiûas en presenco de oksigeno.
Filtritaj substancoj, kiel ekzemple blanka sukero, nur restas puraj, dum kiam ili restas perforte izoligitaj per filtriloj. En natura stato tiaj substancoj îiam estas miksitaj, kiel ekzemple sukero en fruktoj, sukero en kanoj. Îe la akvo sukero tuj absorbiûas. Pro tiu bezono de remiksiûo, puraj alimentoj per filtrado, povas esti ne tiel bonaj, ol tiuj jam en natura stato de ekvilibro; puraj alimentoj perforte izoligitaj povas kapti per absorbo tion, kio la viva korpo ne pobas forlasi. Tamen, en specialaj kazoj, tiuj filtritaj puraj substancoj povas eventuale fariûi bonaj, foje eî fariûi saniloj.
La fizikokemiaj reagoj de la vivaj korpoj estas rekte dependaj de la malekvilibro de la kontraöaj fortoj de la elementoj.
Pro tio la vivantaj estaëoj konstante moviûas, sed tamen per sinsekvaj reekvilibroj. La morto okazas kiam tiu ekvilibro jam ne estas kontrolebla.
La homa vivodaöro iom post iom perdas siajn ïancojn, kaj kiu por unuj estas genetike pli longaj, por aliaj aliaj malplilongaj; sed parto de la vivodaöro dependas de la saûo per kiu ili scias vivi.
Se la manifestiûo de vivo îesas, kiam la okazas la akcidenca malekvilibro de la kontraöaj fortoj, tio ne signifas ankoraö ke la substanca vivo (se ûi ekzistas) malaperis. Tiu substanca vivo povas resti, kie ûi jam estis, por reaktiviûi okaze de nova ïanco. Tiusence ne okazas substanca morto (vd), sed konstanta reviviûo de la sama estulo.
Jen nova maniero koncepti la eternecon de la animo, sed sen la fantaziaëoj, oftaj en simplismaj interprertoj de la fenomeno de vivo, morto, naskiûo.
E. Pauli.