D (simbol). 1026.

1. D estas simbolo de la 4-a litero de la latina alfabeto, tiel same kiel de la greka, kirila, hebrea.

2. Krom esti alfabeta litero, D funkcias aldone en aliaj simbolsistemoj: numerado, muziko, logiko.

3. En romiana numersistemo D ekvivalentas 500, dum C ekvivalentas 100, L 50, M 1000.

Surbaze de tiu sistemo de numerado per literoj eblas fari ciferajn interpretojn de nomoj, kaj tiam D validas 4.

Ekzemple, en la nomo de reûo DAVID, legata kiel ciferoj, eblas trovi la ekvivalentan tutaëon 14 (?). Surbaze de tiu legado, kelkaj asertis, ke pro tio la genealogio de Jesuo okazas per grupoj de 14 antaöuloj. Eektive legeblas la evangelisto:

"Îiuj generacioj de Abraham ûis David estas dek kvar generacioj, kaj de David ûis la translokiûo en Babelon dek kvar generacioj, kaj de translokiûo en Babelon ûis la Kristo dek kvar generacioj" (Mat 1, 17).

4. En muziko, sed en angla kaj germana sistemo, D estas la dua tono de la natura majora skalo, koresponda al "re" en la latinidaj.

5. En logiko, D estas uzata en mnemonikaj vortoj enkadre de la silogismaj modoj. La litero D je la komenco de la mnemonika vorto, signifas, ke la koncerna modo de silogismo povas reduktiûi al Darii (vd), 3-a modo de la 1-a figuro.

Mnemonika nomoj de modoj de la diversaj figuroj de silogismo,j komenciûintaj per majuskla D:

Dabitis (vd 1027), 7-a modo (malrekta de Darii), de la 1-a figuro;

Darapti (vd1038), 1-a modo de la 6 validaj de la 3-a figuro;

Darii (vd 1040), 3-a modo, de la 9 validaj de la 1-a figura;

Datisi (vd 1046), 4-a de la 6 validaj, de la 3-a fig.

  Dibatis (vd), 6-a de la 6 validaj de la 1-a fig. (P.Royal)

Dimaris (vd) aö Dimatis, modo de la 4-a fig.;

Disamis (vd), 3-a de la 6 modoj de la 3-a figura,.

E. Pauli.

DABITIS (1-a fig., malreka modo). 1027.

1. Mnemonika vorto, per kio estas precize indikata (la 7-a modo) malrekta modo de la 1-a silogisma figuro, konsistanta el:

premiso universala asertiva,

premiso partikulara asertiva,

konkludo partikulara asertiva, la jene:

Îiu M estas P;

kelka S estas M;

do, kelka P estas S.

Konkreta ekzemplo:

"Îiu animalo estas substanco;

kelkaj homoj estas animaloj;

do, kelkaj substancoj estas homoj" (Petro Hispano, Sum. log., 4, 08).

La funkcio de la litero D estas, ke la litero D avertas, ke îi tiu modo de silogismo povas reduktiûi al tiuj nomataj ankaö per nomoj komenciûintaj per D, kiel Darii, Dabitis, Darapti, Datisi, Dimaris, Disamis (vd 1026.5).

2. Modo Dabitis estas malrekta modo de la 1-a figuro, kaj rezultas el Darii, per koversio de la konkludo.

Ekvivalentas modo Dabitis al Dimaris (a Dimatis), unu el la modoj de la 4-a figuro.

E. Pauli

A: dadaism. F: dadaisme. G: Dadaismus. H: dadaismo. I: dadaismo. P: dadaísmo. R: (dadaízm).

1. Vorto kreita per almeto de la sufikso -ismo, signifanta doktrinon kaj movadon, al dada-, hazarde elektita de artistoj, por nomi sian grupon.

Substantiva radiko. Rilatas al aparta radiko dadaisto, ano de la sama skolo.

2. Dadaismo estas radikala artisma movado naskiûinta 1916, en Bazelo, Svislando, enkadre de la spirita situacio de la Unua Granda Milito, kiel antikultura reago al stilo kaj temoj de la akademiisma literaturo kaj de la arto ûenerale.

Disvastiûis dadaismo îefe en Nov-Jorko, Berlino, Kolonio, Hanovro, Parizo.

Elstaraj nomoj de dadaismo: Tristan Tzara (Parizo,1886-1953), verkisto, Richard Huelmenseck (1892-1974), Raoul Hausmann (1886-1971), Max Ernst, (1891-1976), pentristo, skulptisto, Francis Picabia (Parizo 1879 - 1953), pentristo, verkisto, Hanz Arp (1887-1966), verkisto; Marcel Duchamp (1887-1968), pentristo, elmigrinta al NovJorko, André Breton (1896-1966), poeto.

3. Takse, dadaismo kapablis rompi tabuojn de la civilizita socio, foje tro amanta la logikecon. La nova arto montris, ke la vivo anka estas partopreno kun la hazardo.

Sed pro iom da ideologia kaj arta nekapablo de la reprezentantoj de la movado, dadaismo restis nur en tiu nihilisma fazo de detruo, kaj ne konstruis la artesprimojn de la bezonataj novaj formoj de la vivo.

Dadaistoj partoprenis foje aliajn artajn movadojn, ekzemple surrealismon.La mema dadaisma movado transformiûis en neodadaismajn formojn

Okazis anka ekstera influo de la dadaisma movado sur aliaj artistoj, pere de internaj valoroj kiuj certe dadaistoj havis.

Post dadaismo venis artisma formo nomata neorealismo. La influataj grandaj artistoj de aliaj movadoj estas, ekzemple, Picasso, Klee, Kandinski.

E. Pauli.

DAHR (eterneco). (Ar: 1029).

Araba esprimo, dhar ekvivalentas al eterneco. Jen esprimo uzata de la mezepokaj arabaj filozofoj por traduki la klasikajn grekajn filozofojn kaj por rekte pritrakti la temon mem.

E. Pauli.

DAIMON . (Gr: 1029).

Greka vorto, * " \ : T < , -@ < @ H ekvivalentas al demono, al kiu la greka kredo atribuis la funkcion distribui la destinojn, akorde kun la hindeýropa radiko dai- (= dividi).

En la persa lingvo demono estas dirite per div, kiu ïajne estas la frua radiko de la greka * " \ : T < . Tiurilate, oni rimarku la zoroastrima influo en la formado de la kredoj je anûeloj kaj similaj spiritoj.

La posta neiva signifo aldonita de la kristanoj al demono (vd) fariûis la plej kutima senco de la vorto.

E. Pauli.

DALAI-LAMAO. 1030.

1. Laölitere, Dalai (= Oceano) kaj Lama (= supera).

2. Dalai-Lamao estas, politike kaj religie, la teokratia îefo de Tibeto.

Li estas enkarniûo de Budhao, laö kredo de la regiona branîo de budismo, nomata lamaismo (vd), siavice enkadre de la branîo granda veiklo (vd).

E. Pauli..

DALÍL (signo, pruvo). (Ar: 1030).

Araba esprimo ekvivalenta al signo, pruvo, kaj uzata en logiko de demonstro, kiel prezentita en verkoj de Aristotelo tradukitaj en la araban.

E. Pauli.

DALTONISMO (Z). 1031.

A: daltonism. F: daltonisme. G. Daltonismus. H: daltonismo. P: daltonismo. R: (daltonízm).

1. Vorto deveninta el la nomo de angla fizikisto John Dalton, kiu havis la anomalion de li priskribita.

2. Daltonismo estas ne percepto de kelkaj koloroj, kun la sekva perturbo de la tuta sistemo. Kutime tio okazas al ruûa kaj verda, îefe en viroj.

Per la fenomeno de daltonismo firmiûis la tezo, ke koloro estas subjektiva reago al la lumaj radioj.

E. Pauli.

DAMAÛI, -O (kaj riparo). 1032

L: damnifico, -are; damnificus (adj.).

A: damage; damage. F: endommager; dommage. G: schaden; Schaden, Verlust. H: perjudicar; daño, perjuicio. I: pregiudicare; danneggiare; pregiudizio; danno.P: dano, prejuízo. R: (utchérb).

1. Etimologie, damaûo devenas el la angla damage, siavice tra la franca dommage, el la latina damnum (= damaûo, perdo), enkadre de la hinde ropa radiko dai- (= dividi). Rimarku, ke latine damnuo, -ar signifas damni e senco de puno.

Verba radiko. Vortformoj: damaûi (tr), damaûo.

2. Damaûo estas malutilo ka zata al iu, a io. Ekzemple, damaûo rezultinta el inundo, el striko, el blokado de la strato, el fra do de imposto.

Nuance, malprofito estas manko de gajno, dum damaûo enhavas sencon de difektiûo kaj neuzebleco.

Perdo (ekzemple post inundo) signifas, ke oni jam ne havas, dum damaûo akcentas la difekton kaj neceson de riparo.

3.Specoj. Laöforme, damaûo povas senintence kaj malbonintence; tiu diferenco gravas por decidi pri la morala aspekto.

Cetere, formoj de damaûo estas la atenco (vd), perforto (vd), profanado (vd), ïtelo (vd).

Kelkaj aferoj ne estas en si mem formo de damaûo, sed povas okzigi la damaûon; striko (vd), ekzemple, ne estas en si mem damaûo, sed en apartaj cirkonstancoj povas esti okazo de damaûo, kaj tiel taksataj kiel krimo.

4. Laömaterie, damaûo povas esti individuaj damûoj,- kontraö la intereso de la individuo,- kaj sociaj damaûoj, - kontraö la intereso de la socio.

Damaûo okazigata al naturo, - tiu îi rigardata kiel socia intereso, - estas do ankaö damaûo al socio.

Nuance, atenco, perforto, profanado, ïtelo enhavas iom de laömateria karaktero, îar tiaj agoj okazas rilate al certaj aferoj, ne al îiuj aliaj: tamen, principe, atenci, perforti, profani, ïteli estas manieroj damaûi.

4. Morale, damaûo estas riparenda principe per la refaro, tiel kiel de la afero atingata de malutilo. Kiam ne eblas la refaro tiel kiel, damaûo estas riparenda per redono de io ekvivalenta.

Socie, la leûo eksplicitas la devon de riparo de damaûo.

En la kazoj de ekvivalenta refaro, la leûo regulamentas la manieron fari tion.

5. Oni avertu, ke puno (vd) ne estas riparo, nek ekvivalenta refaro, kiel la afero estas postulata post damaûo.

Principe, puno en propra senco, - kaözi al iu suferon, - estas kontraö la homaj naturaj fundamentaj rajtoj.

Nek Dio faros tion, îar ne koheras kun la senco mem de la kreo.

Foje kondamno al riparo kaj ekvivalenta refaro estas nomata puno; tiam la vortuzo ne estas adekvata, sed tamen semantike akceptebla, se oni per kunteksto îion komprenas bone.

Puno estas iel akceptebla, kiam ûi enhavas karakteron de pedagogia rimedo de reeduko. Tiel ankaö oni interpretas kelkajn malbonajn rezultojn kiel kapabla averti kontraö la malbonfaron.

E. Pauli.

DAMNI, -O (al infero). 1033.

L: damno, -atum, -are; damnatio, -onis.

A: damn; damnation. F: damner; damnation, condamnation. G: verurtheilen, verdammen; Verurtheilung. H: condenación. P: condenar; condenação. R. (prokljátie).

1. Etimologie, damno devenas el la latina damnatio (= kondamni, damni).

Verba radiko. Vortformoj: damni (tr), damno.

2. Damno, en religia kunteksto, estas puni al Infero (vd).

Nuance, kondamno (*) (vd) estas deklaro de malpravo, dum damno estas aparta deklaro kaj puno.

3. Specoj. Damno povas esti dumtempa kaj ankaö eterna.

Koncerne al dumtempa damno, ûi povas esti komprenata kiel ïanco de purigo.

Kelkaj ideologioj, - neopitagora, platona, spiritisma, - imagas tiun dumtempan damnon, esti la aktuala homa vivo.

Aliaj ideologioj imagas la dumtempan damnon post la aktuala homo vivo, en aparta loko. Jen la purgatorio (vd). Poste povos veni la feliîo, kutime dirata eterna îielo (vd).

Precipe la eterna damno kreas polemikon, pro la doktrinaj malfacilaëoj de tio (vd 4).

3. Historie, la eterna damno estas kutima doktrino, tamen kun oftaj mildigaj reagoj. Cetere, tiu doktrino miksiûas kun nekoheraj antropomorfismaj karakteroj.

La praa egipta religio kredis je la damno de la malbonuloj post la morto. Tiu kredo restis je judoj, kristanoj, islamanoj. Same, la moralo de kelkaj filozofoj, ekzemple Kant, postulas, per raciaj argumentoj, la punon de malbonuloj, post la morto.

Por kelkaj la damno estas eterna, kaj konsideras tion revelaciita dogmo; je tio kredas precipe kristanoj. Por aliaj, ekzemple orfeistoj, nepitagoranoj, neoplatonanoj, spiritistoj, kelkaj kristanaj branîoj, okazas nur dumtempa puno, cele ao purigo.

4. Doktrino. Pri la damno al Infero, la demando estas, - îu tiu afero prezentiûas io racia. Ne facile decideblas pri tio, îar la racieco enhavas gradojn, kaj oni ne sukcesas pruvi, ke la plej racia estas deviga.

Kompeneble, religoj povas apogi siajn doktrinojn sur la revelacio, pri kio ili kredas. Sed tamen la afero komenciûas enkadre de la filozofio; la filozofia vero funkcias kiel antaösupozo kaj do kiel kriterio pri la diritaj, îar epistemologie nenio sisteme posta kontraödiras la antaöan.

Por opinii pri la racieco de la eterna damno, oni esploru unue, îu ûi estas racia elekto flanke de Dio; due, îu okazas io ne racia flanke de la kreitaëo, kaj ke pro tio Dio ne estus elektinta la eternan damnon. Post la faro de tiu esploro, la rezultinta konkludo estas, ke flanke de Dio la malfacilaëoj ne estas tiel grandaj, ol flanke de la kreitaëoj.

5. Flanke de Dio oni postulu de Li, ke li atentu la proporcion inter kulpo kaj la damna puno. Îu okazas proporcio inter la kulpo de la damnito kaj la eterneco de la damno?

a) Estas tiuj, kiuj asertas, ke la ofendo al infinite alta Dio havas pro tio senfinan sekvon; sekve damno estos eterna. Se tio verus, oni devus akcepti ankaö la inverson, ke bona ago, aö gloro al Dio, havas senfinan meriton; sekve premio al bono estos necese eterna. Tamen, se ambaö kazoj verus, Dio estus devigata al tio, kio homoj faras, kaj li estus nur instrumento por puni al unuj kaj premii al aliaj, en îiu kazo eterne. Oni tamen ne povas kompreni Dion kiel devigata nek al unu, nek al alia. La eterneco de puno kaj de premio nur dependas rekte de Dio, ne de la kreitaëoj. Kion Li fakte elektis?

Oni firme konsideru ke flanke de Dio ne eblas decidi, îu damno (îu premio) povas aö ne povas esti eterna.

b) Kelkaj provas montri ke en la kazo de eterna damno okazas precipe malprofito al Dio mem: lia mondo estus eterne difektigebla per la kreitaëoj, se la damnitoj restos eterne en sia malbona kondiîo. Alidire, la malbono havos sian regnon kaj triumfon. Por ke tio ne okazu, kelkaj jam en la antikveco asertis, ke je la fino de la tempoj îiuj pekintoj fariûos bonuloj, ankaö la diabloj (vd ... ).

Spite la konvenecon de tiu fina bona rezulto, Dio povas tamen elekti la mondon kun tiuj eternaj kontraöaj fortoj, jen en la spirita tavolo, jen en la fizika. Efektive, Dio mem ne bezonas la damnitojn, tiel same ankaö li ne bezonas la sanktulojn.

c) Oni demandu îu la damnito servas al dia gloro? (vd). Per tiu alia vojo eblas denove, flanke de Dio, elpensi ke ne eblas la eterna damno; sed vane. Enkadre de la enerala doktrino pri la celo de la kreita o, iu kreita o gloras Dion, kia ajn estu la persona kondiîo, bona aö nebona. Se oni distingas inter formala gloro (konscie efektivi inta) kaj objektiva gloro (ekstere okazinta), la damnito ne gloras Dion formale; precize pro tio li estas damnata, îar li persistas en la peko (la supoze). Li nur gloras Dion objektive, îar li estas montraëo de la dia justeco.

Tamen, oni povas demandi, kial Dio ne elektis pli decan kaj pli saûan manieron krei sian mondon kaj gloron? La plej granda gloro estas ne la objektiva gloro, sed tiu, kiu aldone estas ankaö formala gloro. Jen racia prikonsidero ekzamenenda kaj respondenda, kiam oni ekzamenas la eternan damnon, flanke de la dia kohereco. Sed denove îiu argumentado falas, îar Dio mem ne estas devigata akcepti la formalan gloron; flanke de la kreitaëo la formala gloro estas devo, sed flanke de Dio ne okazas devo lasi la kreon de de tiuj ne glorantoj formale. Inverse, Dio ne bezonas la amaso de piuloj kiuj gloras formale Dio per alta voîo kaj kanto! Jen unuavide paradokso. Sed en tio konsistas esti Dio! Efektive, esti Dio konsistas esti io absoluta, multe pli grava ol ege kapabla administranto de la politikaj interesoj de îiuj kreitaëoj, bonaj kaj malbonaj.

6. Pri la eterna damno oni pasu al konsidero de îi afero flanke de la mondo.

a) Ne interesas al damnitoj mem resti îiam malbonuloj, kaj pro tio ne eblas kompreni, ke la daminitoj restu eternaj malbonuloj, îiam rezistemaj al la formala gloro al Dio. Puno sen ebleco de riparo, tio estas, sen saviûo estas efekive io sensensa.

Pluraj doktrinoj pri la eterna damno kredas je ûi nur por okazi post la morto; ûis tiam la homoj povas multe peki kaj denove penti. Jen mildigo rilate al la eterna damno, îar ûi donas iom da tempo por la riparo. Sed tiu mildigo aspektas tamen ne klare racia. Cetere îiu povas riski peki dum jaroj kaj penti en iu ajn tempo antaö la morto. Alia paradokso: se la pento eblas dum la vivo, povas okazi ke kelkaj peku nur je la momento de lia morto, kaj perdiûu eterne, dum aliaj pekis dum tuta vivo, kaj je la morto fariûas pentintoj, kaj fariûas eternaj sanktuloj! Por mildigi tiiujn paradoksojn, oni asertas ke ankaö îe la morto îiu pekinto (inkluzive tiu kiu nur pekis je la fino) havas sufiîan dian helpon por je lasta momenteto fariûi pentinta...

b) Cetere, al la bonaj kreitaëoj ne intresas la ekzisto de damitaj homoj. Laölonge de la tempo la damnitoj kreskus laönombre tiommulte, ke estus plibone tuj îesigi la homaron, por ke ne naskiûu pliaj damnontaj homoj.

7. Filozofie, la antaödestino (vd) prezentas tre larûan marûenon de eblecoj. Oni esperas ke Dio elektu la plej raciajn, malgraö lia margeno de infinitaj eblecoj. Sed se la teologoj de iu ajn religio proponas severajn elektojn faritajn de Dio, oni estu ankaö tre severaj por peti al tiaj teologoj klarajn pruvojn.

E: Pauli.

DANCI, -O (*). 1034.

Gr: Ï D P X @ : " 4 ; Ð D P 0 F 4 H ‚ -, T H . L: salto, -atum, -are; saltatio, -onis.

A: dance; dance. F: dancer; danse. G: tanzen;Tanz. H: danzar; danza. I: danzare; danza. P: dançar; dança. R: (tantsevat); (tánets).

1. Etimologie, danco devenas, tra la franca danser, el la antikva franca samsignifa dencier, germana radiko. Komparu dencier kun la nuna germana Tanz (= danco). La latina saltare (= danci) restis en la itala saltarello, viva danco.

Verba radiko. Vortformoj: danci (ntr), danco, dancejo, dancisto, dancistino, dancarto, dancopaïo, klakdanco, mortodanco, ïnurdancisto, ventrodanco.

2. Danco estas ritma movo de la membroj kaj korpo, ordinare akompanata de muziko, celante plaîon kaj esprimon.

Kutime la ritmo de danco estas gvidata de la muziko a de iu alia frapanta instrumento. Ambaö ritmoj estas en si mem sendependaj, sed la danco fariûas multe pli facila kaj alloga.

3. Specoj. Laöforme, precipe stiloj (akcidencaj manieroj fari) diferencigas inter si dancojn. Îefe per la uzata maniero praktiki la ritmon (vd), specoj de danco povas esti rekonataj:

- valso (vd),

- minueto (vd),

- tango (vd),

- sambo (vd), ktp.

Kelkaj ritmoj estas preferataj de la danco (baloj, baletoj), dum aliaj estas tipaj de la pura muziko kaj de la beletra poezio. Sed en iu kazo, ritmo (vd) ïatas pro la organizado de la elementoj, kiuj fluas sen troa novaëo kaj sen troa malnovaëo.

Laöenhave, dancoj povas esti por plaîo, por arta esprimo, por religia kulto (sanktaj dancoj).

3. Danco kiel plaîo. Pluraj faktoroj kontribuas por la plaîo de danco. Kia estas la fundamenta? Îar dancado estas movo, la cenesteza senso estas fundamenta faktoro karankterizanta la rezultintan plaîon. Oni atentu do al cenestezo (vd), per kio la korpo sentas sin mem per tuïosento, precipe interne de la muskoloj dum la movo, kaj ankaö per eksteraj kontaktoj.

Cenestezo rilatas intime al la senso de tuïo. Kutime dancistoj brakumas unuj la aliajn, kaj tiam kreskas la efikon de la tuïo.

Cetere, la seksa ekscito estas okazigata per la interna tuïo pro la sangopremo kaj ekïveliûado; sekve de tio okazas la prefero de viro danci kun viriono, kaj inverse virino kun viro. Aldone kaj plurmaniere la aliaj sensoj partoprenas kun la fundamentaj sensoj de la danca movo.

La movo en danco fariûas per difinita ritmo, îar per la ritmo organiziûas la sinsekvo, kutime per forta momento sekvata de unu, du, aö malfortaj.

La îefa ritmo estas tiu de la moviûanta korpo. Sed per la muziko la korpa ritmo ricevas instigojn tiamaniere, ke la tuta kunteksto fariûas pli efika.

4. Danco kiel arto. Krom esti agrabla ritma movo, danco povas fariûi rimedo de esprimo, kaj do esti arto en strikta senco. Kiam la celo fariûas la arto-esprimo, danco estas kutime kultivata en scenejo, ekzemple en scenejo de teatro.

Kiel aparta homa esprimo pere de la movi antaj formoj de la korpo, danco adaptiûas al la temoj esprimendaj, kaj en îiu temo fariûas aparta ûenro. La plej ofta ûenro estas baleto (vd); kelkaj ûenroj estas kombinitaj kun aliaj artoj, ekzemple, en folkloraj dancoj. Akcidence ritoj kaj stiloj helpas nin diferencigi inter si la ûenrojn de danco. Fakte tamen okazas la inverso, îar oni elektas ritmojn kaj stilojn pro la diverseco de objeto. Per per la koncernaj objektoj difiniûas la ûenroj de danco. Religia danco havas sian ritmon, karnavalan sian alian ritmon. Festiva danco ofte estas estas valso.

Ekster la scenejo, danco estas praktikata precipe en la ûenro de balo (vd), pro la plaîo mem okazagata de la korpo movo. Klubejo (vd) estas la oftaj lokoj de balo.

Principe, balo ne estas necese ûenro de esprimo, îar kutime rigardata nur kiel agrabla maniero ritme movi la korpon kaj ofte senti mildajn seksajn sentojn. Tamen balo enhavas aldone socian esprimon de kontenteco; ekzemple okaze de jariûo, de edziûo, de rezultoj en sporto, ktp. Baloj havas folkloran karakteron, pro tio ke per ili spontanee la popolo manifestiûas.

5. Sanktaj dancoj. Principe, îar danco estas plaîa movo, ûi povas okazi kiel esprimo de religia ûojo. Kompreneble, la kvanto de uzo de dancoj en dia kulto estas en dependo de la ideologiaj konceptoj pri religio kaj pri la etika aspekto de la dancoj. Sed se principe danco estas akceptata kiel deca plaîa movo, ûi kapablas fariûi religia kontenteco je Dio.

Grandaj amasoj, precipe de junuloj, kapablas danci kun iom da religia karaktero. Malrekte, ankoraö, kapablas danco esti altiro al religiaj festo. Dum popularaj religiaj festoj oftas samtempaj baloj en îirkaöaj kluboj. Kvankam ne rekte religiaj, tiuj baloj estas motivataj de la religia festo. Sed enkadre de radikala koncepto kontraö baloj, tiuj dancoj estas malpermesataj.

En malevoluinta religioj oftas la ceremoniaj kaj ritaj dancoj. Kelkaj el la religiaj dancoj rezultas el la patologia stato de la viziuloj kaj aliaj nenormalaj statoj en tiaj medioj. Kompreneble, tiaj kazoj estas inspiro, por ke aliaj simplaj homoj kreu ritajn dancojn.

Mitaj figuroj, kiel nimfoj, estas prezentaj kiel dancantaj. Same, anûeloj ludas muzikan instrumentojn kaj dancas.

En antikveco, praktikis la sanktajn dancojn la semidaj religioj de Mezopotamio kaj Egipto.

La juda reûo David dancis antaö la sankta kesto. Kelkaj judaj profetoj dancis, dum ili estis prenataj de la dia spirito.

La unuaj kristanoj, kiel estas rakontata en la apokrifaj skribaëoj, ankaö praktikis la sanktan dancon.

En la Agoj de Johano, apokrifo karakterize gnostika, priskribas dancon de Jesuo kun la 12 Apostoloj okaze de la lasta manûo.

La islamaj derviïoj, speco de vagantaj monakoj, praktikas turniûantan dancadon, cele al ekstazo.

Gravas la dancado en animismaj religioj. Ïamanoj, el Siberio kaj alie, per la dancado kredas atingi la kontakton kun la bonaj spiritoj. Similaj estas la celoj de la animismaj religioj de Hindio, Havaio kaj Afriko.

6. Danco kaj feliîo. La etika, socia, eduka vidpunkto de la danco estas pozitiva, enkadre de la principo, ke la homa celo estas la feliîo, kaj kio per la ritma korpa movo facile fariûas. Per la movoj de la danco agas precipe la tuïosento, kio gravas en la homa plaîo.

Facile kombiniûas la ûenerala plaîo de danco kun milda aldona seksa plaîo. Sed ambaö plaîoj povas esti sendependaj unu de la alia. Estas seksa plaîo esence tuïa placo, sed ne ciu tuïa placo estas seksa.

Cetere, danco, same kiel balo, kutime okazas socie kaj per îeesto de amba seksoj. Tiu fakto kreas apartan etoson.

Ambaö plaîoj, - la ûenerala tuïa plaîo kaj la seksa, - estas en si mem morale akcepteblaj. Sekve, ne okazas morala problemo.

Aliflanke, tiuj tuïaj kaj sociaj aspektoj de la danco postulas iom da ekvilibro de la homaj tendencoj. Principe, seksa plaîo en dancado restu en milda grado.

Samtempe ke la danco estas praktikata, ûi helpas al homoj fariûi ekvilibraj, socie kaj sekse.

Pro la oftaj danûeroj de la danco, la radikalaj moralistoj kaj severaj religiuloj provis forpeli la praktikadon de tiu alloga arto, precipe de balo (vd 0720,4).

Seksaj plaîoj okazantaj en dancoj, precipe en baloj, ne sufiîas, por ke ili fariûu malbonaj. La seksa aktivado por havigi al si delikatan seksan plezuron estas io pozitiva.

Reagis kontraö la modernaj balaj dancoj monako, elektita Papo nome Benedikto XV, per la Encikliko Sacra propediem (6 de Januaro 1921):

"ne eblus trovi rimedon pli kapabla por forigi la reston de la pudoro".

E. Pauli.

DANDISMO (*) (en estetiko). 1035.

A: dandyism. F: dandysme. G: Modennar. H: dandismo. I: dandismo. P: dandismo. R: (dendízm).

1. Etimologie, dandismo devenas el la angla dandy, sen konata deveno.

Substantiva radiko. Vortformoj: dando, dandi (ntr), dandismo, fordandi, tradandi (tr).

2. Dandismo estas sistema stato de tiu, kiu konstante zorgas pri la plej modernaj modoj kaj eleganteco, kun iom da troigo.

Nuance, elegantulo estas gustoplena homo, dum dando estas iomete ekstravaganca.

3. Kiel estetika movado, dandismo aperis je la komenco de la 19-a jarcento en Britio. La disvastiûo en Francio okazis fare de Barbeu d’Aurevilly, Baudelaire.

Tiu movado estas en la kadro de nepozitivismaj idealoj de la arto, same kiel hedonismo, kinikismo, kaj similaj sensivecoj, sed samtempe kun kelkaj rilatoj al estetikismo kaj simbolismo.

E. Pauli.