T

 

        TAGE, faka asocio de la E-istaj instruistoj. v. lnstruistoj.

        Tago de la libro. Dum la UK en Danzig, 1927, J.  Baghy pere de P. Balkanyi proponis, ke la 15-a de dec. (naskiĝtago de Z) estu ĉiujare la tago de la E-literaturo, do festo de la libro. La kongreso unuanime apro­bis la ideon kaj jam dum tiu jaro la E-istoj aranĝis librofeston en la tuta mondo je tiu dato. De tiam oni kon­sideras morala devo de ĉiu „vera“  E-isto, okaze de tiu ĉi tago aĉeti minimume unu E libron.

        I. ŜIRJAEV

        Tagulo, ps. de Hyams. v.

        Tagblätt Bibliotek estas la nomo de libroserio, eldonata de Steyrer­mühl Verlag, granda eldonejo en Wien. En tiu serio aperis en la redakto de Dr. Emil Pfeffer 20 numeroj. Ili estas ĉiuj dulingvaj verkoj celantaj instrui al germanlingvanoj E-n kaj multaj el ili atingis eldonkvanton de 15.000. La unua aperis en 1925, la lasta n-ro en 1931.

        TAK - Tutmonda Asocio Kolek­tanta. v. Kolektado.

        Takács (takaĉ) József, d-ro, hun­garo, (dent) kuracisto. Nask. 24 jul. 1890 en Nagyigmánd. E-isto de 1909. De 1910 laboras aktive. En 1913 li batalis kontraŭ Marich. En 1914 sekr. de HES. Post la milito ĉefsekr. de HES  ĝis 1928 kaj red. de „H. E-isto“, 1923-26. Red. de „Tutmonda Kolektanto“ kaj prez. de TAK. Red. de „H. Heroldo“ 1932-34. Verkis E-H vortaron, prop. broŝuron, katalogon de la E-a gazetaro (1934).

        Takagi Hiroŝi, ps. de Ooŝima-Jo­ŝio (v.)

        Takahaŝi Kunitaro, japano, inĝeni­ero. Nask. sept. 1866 en Kuroisi, Ao­mori-ken. Por akceli la disvastigon de E kaj ankaŭ por la aŭtoritato de J. lingvo, energie bataladas buŝe kaj skribe kontraŭ instruado de fremdaj - precipe angla - lingvoj en mez­grada  lernejo  en J-ujo. Li bedaŭras: se Z estus scianta J. lingvon, li povus esti trovinta ion utilan por sia gramatiko, kvankam nun E elparolo kaj aliaj estas similaj al J. lingvo. Al int. teknika kongreso, Tokyo, 1929, li prezentis kun aliaj proponon pri ak­cepto de E.

        Takakusu Zyunziro (ĵunĵiroo), ja­pano, emerita prof. de Imp. Univ. en Tôkyô, membro de Imp. Akademio, aŭtoritatulo de la sanskrita lingvo. Ĉefkompilanto de aŭtentika teksto de ĉinlingva tripitako. Estis unu el la dir. de JEI.

        Takeuĉi Tookiĉi, japano, pentristo. Nask. 17 dec. 1895 en Yamanaka, Isi­kawa-ken. E-isto de 1915. Liaj du klopodoj: enkonduko de E en ele­mentajn lernejojn (verko: Provo de la Unua Legolibro, 1932) kaj realiĝo de budaismaj verkoj en Z-a lingvo (verko: „Budao“, 1933; „Budaisma Fakvortareto“,  „Notoj pri sonoj kaj Literoj de Sanskrito“, 1934).- (Kaw)

        Talmey (taimi) Max, d-ro, usona­no. Fondinto kaj prez. de EG de ur­bo New York en 1905, aŭtoro de lernolibro, estis ano de LK de 1905.

        Tautminen Aino Elmi, finnino, instr. Nask. 1 majo 1884 en Mikkeli. Ĉefa intereso: porabstineca laboro inter infanoj. E-isto de 1908. Kursoj por infanoj kaj plenaĝuloj. Prez. de E Ligo de Finnaj Instruistoj, estrara­no de EAF. La komuna hejmo de ŝi kaj Tyyne  Leivo, estis ĝastama renkontejo de en- kaj eksterlandaj s-anoj dum multaj jaroj, kiam kluba vivo en Helsinki ne ekzistis.

        Tarantíková Anna, ĉeĥino, oficist­ino en Praha. Nask. 12 febr. 1899 en Nový Losimthal. E-isto de 1923. Ak­tive kunlaboris en komitatoj de ĈAE, kaj loka klubo, verkas en prop. gaz­etoj, multe  vojaĝis.

        Tarnow (tarno) Paul Friedrich Wilhelm, germano dipl. inĝeniero, maŝinkonstruestro kaj provinca kon­silanto de maŝinaferoj en Düsseldorf. Nask. 17 jul. 1881 en Barmen. Prop-is E-n en Hannover, Super-Silezio, El­berfeld, Düsseldorf ka  Kiel. Fondis: 1907. EG en Hannover kun pli ol 100 anoj estis  la prez. ĝis 1909. Kun­fondis en 1908 en Lüneburg la Nord-­Okcidenta Ligo-n kaj fondis en sept. Super-Silezia E-Ligo-n kaj en 1911 en Elberfeld la EG Verda Stelo. Partoprenis je la fondo de UEA en 1908 kaj estis ĝia del. 1908-10 kaj 1928-hodiaŭ. Estro de la ekspozicia fako de GEA 1910-21. Prez. ekde 1912 la int. Asocion de E-istaj Fervojistoj. Ĉeestis 8 UK-jn. Posedas unu el la plej grandaj  E-aj bibliotekoj kun pli ol 2.000 volumoj kaj la plej grandan arĥivon de la mondlingvaj gazetoj, gvidiloj kaj katalogoj (nur tre malmultaj mankas). Red. de la „E-Kolek­tanto“, 1922, kunlaboranto de divers­aj gazetoj. Ĉefkunlaboranto de la Enciklopedio.

        Tatterley. Romano de Tom Gallon, el la angla trad. A. Wilson. 1912, 198 p. "Lia heroo, avarulo, po­vas vidi reale per propraj okuloj tion, kio okazas sur la tero post lia ŝajna morto. Preskaŭ laŭsilaba traduko. . Oni tro vidas la anglan ostaron sub la E-a haŭto.“ (Ned Katryn,   L. I., 1913, p: 159.)

        Taubman Josef, germano ĉeĥosalovaka. Verkis lernolibrojn, 1913, 1920; kompilis „E-a Krestomitio“, 1921. Estis red. de „Marto“ de 1910 (Haida).

        Taussig (taŭsig) Alexander, aŭstri­ano, farmacia magistro. Nask. 24 aŭg. 1865 en Temesvár (Hung.; nun Timiŝoara en Rum.). Estis kas., del. poste hon. ano de Unuiĝo-Wien. Vicprez. de Laborkomitato de Vienaj ES-j. Nun vicprez. de Viena E-Unio. Tra­dukaĵoj kaj originalaj artikoloj aperis en  „Aŭ. E-isto“, HDE kaj ,E‘.

        Teatro. La unua teatra prezentado en E okazis 27 sept.1896 en Smolensk, kie junaj E-istoj ludis komedion   „Unua brandfaristo“ de L. Tolstoj, trad. de V. Burenkov. Tio estis nur komenco primitiva. Serioza prezentado de teat­raĵoj en E komenciĝis en 1905, kiam dum la 1-a UK sep diversnaciaj ama­toroj ludis „La edziĝo kontraŭvola“ de Molière. La ĉefa kaj preskaŭ unu­sola ebleco por prezenti teatraĵojn en E, restis daŭre la UK-j, kie oni ludis ofte ankaŭ profesiaj aktoroj ­diversspecajn teatraĵojn, kiujn la mult­nacia aŭskultantaro akceptis preskaŭ ĉiam kun granda entuziasmo. Provoj por organizi aktoraron, kiu ludus en diversaj landoj E-lingvan programon, ĝis nun havis nur efemeran vivon. Sur la tereno de la perradia teatraĵo signas promesplenan  iniciaton la akt­orgrupo ĉe Radio-Brno. v. Trakt.

        Teichfeld (tejĥfeld) Ignaco, polo, inĝ. Nask. 1874. Fervora prop-isto. Multjara del. de UEA. Verkis lerno­librojn en pola, germana, franca kaj angla lingvoj, kaj manĝoliston sub titolo   „Bonan Apetiton“.

        TEJA - Tutmonda E junulara Asocio. v. Junularo.

        TEKA - Tutmonda E-ista Kura­cista Asocio, v. Medicino.

        Teknika Medicina Vortaro. Verkis Briquet. 1932. 360 p. Enhavas 3675 radikojn kun necesaj klarigoj en E, kun derivaĵoj kaj tradukoj en di­versaj lingvoj.

        Tekniko, v. Scienco kaj Tekniko.

        Telefono, v. PTT.

        Telegrafo, v. PTT.

        Telling Jakob, nederlandano, poŝt­oficisto. Nask. 25 nov. 1866 en Oldehove, Groningen. E-istiĝis post la milito. En G. kunfondis EG, poste en 1929 transloĝigis al Rotterdam. De 1931 ĉefdel. de UEA. Kursoj, arti­koloj, laboro por ILEPTO, organizo de karavanoj kaj vojaĝoj.

        Tellini Aĥilo, italo, d-ro en natur­sciencoj, naturisto, geologo. Nask 25 febr. 1866 en Udine. E-isto de 1901. L. K. Korespondanto de la Akademio por ladina lingvo. Komitatano de UEA ĝis kiam la registaro permesis apar­teni al int. institucioj. Antaŭ la milito li faris centojn da prop. paroloj  en Venecio kaj Emilio kaj kelkajn dekojn da rapidaj kursoj. En 1912 li fondis la Italan Katedron de E. Dum la neŭtraleco de Italujo li peradis la korespondadon inter la militkaptitoj, internigitoj kaj iliaj familioj. Li tradukis verkojn de Pellico, Rajberti, Nievo; kompilis gvidlibron de Raven­na, gramatikon kaj sintakson de E, plenan E-I-vortaron. Estas preta por la publikigo kolekto de pli ol 1500 popolkantoj (parte de li kolektitaj) de italaj slovenoj, kun interlinia tra­duko E-a.

        Tenisov Vitold Konstantinoviĉ, ru­so, eksoficiro. Nask. en 1872, mortis 25 nov. 1922. E-n ellernis en 1893 en Niĵnij kaj altiris multajn oficirojn al E. En multaj urboj agis por E. Siajn lastajn jarojn li pasigis en malriĉeco en Barnaul (Siberio), kie fondis EG-n kaj eldonis maneskribatan rondirantan gazeton „Fajrerĉeno“.

        Tenisson Jaan, estono, antaŭe taj­loro, nun kampulo. Nask. 30 sept. 1864 en Viljandimaa. Kiel paŝtista knabo lernis volapükon. E-isto de 1891. Unu el la unuaj E-pioniroj en Estonujo. Iniciatis la movadon en Narva, kaj en la tuta lando. Eldonis je propra kosto E-aĵojn kaj prop­ilojn, subtenis la eldonadon de lerno­libroj. Fondis en Narva la unuan E-librovendejon, presejon kaj biblio­tekon. Korespondis kun Z. Dum la estona-rusa milito en 1919 brulego detruis lian tutan havaĵon, la E pres­ejon ktp. tiam li transloĝiĝis al kam­paro, malaktiviĝis, perdante pro la katastrofo siajn energion kaj bonhu­moron.

        Tenneson (tenson) Paul, franco, prof. en Paris, mortis sept. 1905. Unu el la kunfondintoj de SPPE (1898  kaj de la Pariza Grupo, 1900. Helpis al de Beaufront, nome pri la ekzamenoj. Postlasis trad. de Molièr: „Le Malade Imaginaire“, neniam presita.

        Teodorescu (teodoresku) Alex. Pr., rumano, advokato. Mortis sur la ba­talkampo en 1916. E-isto de 1907, estis daŭriginto de la laboro de Ro­bin ĝis la milito.

        Teorio de Esperanto, helpilo por supera E-kursoj. Verkis V. Varan­kin.  929, 70 p. Enhavo: Enkonduko en la teorion de la int. lingvo; Ge­nealogia klasifiko de lingvoj kaj eti­mologio de E-a radikaro; Fonetiko de E; Morfologio kaj Sintakso de E.

        Teozofio. Religifilozofio, klopodo por Diokono. En 1875 de Helene Blavatsky kaj kolonelo Olcott estis fondita Teozofia Societo en Newyork, kies celoj estas: 1. Formi kernon de universala frateco de la homaro sen distingo de nacio, kredo, sekso kaj kasto. 2. Instigi al kompara studado de religioj, filozofioj kaj sciencoj. 3. Esplori la neklarigitajn leĝojn de la naturo kaj latentajn kapablojn de la homo. En 1411 fondiĝis ankaŭ Teo­zofia E-a Ligo, kies celoj estas ko­nigi E-n kaj T-u reciproke, uzadi E-n kiel int. lingvon de la T-a Societo. En E aperis kelkaj broŝuroj pri T. kaj la ampleksa romano teo­zofia „Fatala  Ŝuldo“ de Lionel d' Al­sace. En 1913 aperis organo de TEL; „Espero Teozofia“, en 1928 ĝi havis sian 10-an jarkolekton. Pri la agado de TEL en la lastaj jaroj mankas informoj.

        Terminaroj, v. Lingva Komitato (parto: Teknikaj Vortaroj) kaj Sci­enco.

        Terricabras (terrikabras) Josep M, kataluno, d-ro kuracisto. Nask. 12 sept. 1878 en Vic, mortis samloke 9 jan. 1928. E-isto de 1907, prez. de la loka EG, membro de la komitato por gastigo de la aŭstro-infanoj post la milito. Prop. artikoloj.

        The Esperantist. Kvankam multaj aliaj landoj - eĉ ne tiel gravaj­ havis jam E-ajn periodaĵojn, Anglujo restis komence retenema. Nur en nov. 1903 H. B. Mudie eldonis la 1-an n-ron de TE. La antaŭparolo estis skribita de la fama publicisto W. T. Stead. In­ter la tiutempaj E-aj gazetoj TE okupis altan lokon, enhavante bonajn lingvajn artikolojn (ofte iom danĝe­rajn) kaj multajn originalaĵojn de  ko­nataj E-istoj. Vol. 1. n-roj. 1-1  nov. 1903-dec. 1904-l4xIV+224 p. Vol. II: n-roj 15-26, jan: dec.1905-l2xIV- -192 p. 24x19. Pro la bono de la E-a movado en Anglujo Mudie faris la oferon, enkorpigi TE en „The British E-ist“ en jan 1906.

P. TARNOW.

        The Esperanto-Monthly. Red. Wil­liam W. Mann kaj de jan. 1914 W. M. Page. Enhavis precipe kursojn kaj materialon por instruistoj (lingvostu­doj, rakontoj, poezioj) Vol. I. 1913, IV+192 p. Vol. II. 1914, IV- --188 p. Vol. III. 1915, 188 p. Vol. IV. 1916, IIXIV- -128 p. Vol. V. 1917-l3xIV+1  p. Vol. VI. 1918-13xIV+140 p. Vol. VII. 1919-l3xIV- 136 p. 24x15. En jan. 1920 TEM estis en­korpigita en  „The British E-ist“.

P. TARNOW.

        The Esperanto Publishing Company Limited estas eldonejo, fondita en februaro 1928 de E. Robertson, E. W. Willcocks kaj C. C. Gold­smith. Nunaj direktoroj la samaj personoj kaj K. R. C. Sturmer. Ka­pitalo (sept. 1933.) pundoj 565: Dividendoj pagitaj 5%, 3%, 3%. Dum la sesjara ekzisto ĝi eldonis 13 lite­raturajn kaj du anglalingvajn verk­ojn, inter ili: Dickens: La Vivo de Jesuo, unu el la plej belaj libroj E-aj. La orvaloro de ĉiuj eldonaĵoj  estas ĉ. 38: svfr.

        Thevenin Lucien Jacques, franco, fakestro por int. komerco. Nask. 15 apr. 1891 en Nervieux, Loire. E-isto de 1907, aliĝis al EG en St. Etienne en 1910, nun ĝia vicprez. Du jarojn sekr. de Rodana EF. Trad. prozon kaj versojn el la franca literaturo, el kiuj aperis en L'Eclaireur du Soir (Nice), La Tribune E-iste, La Ligilo, Pola E-isto.

        Thieme et Cie presejo-eldonejo en Nederlando, eldonis preskaŭ ĉiujn verkojn de H. J. Bulthuis, la trad­ukon de Odisseias (Manders) kaj vortarojn, gramatikojn kaj laste nederlandlingve la verkon de E. Ais­berg: Fine mi komprenas la Radion. La de ĝi eldonitaj libroj estas ĉiuj ampleksaj, belaj kaj tial ĝi atingis famon, malgraŭ ke la tuta eldonita verkaro ne atingis dekon dum la agado. La vendovaloro de tiuj libroj estas ĉ. 60: frsv.

        Thilander Harald Josias Eusebius, svedo, presisto, redaktoro. Nask. 25 okt. 1877 en Breared, blindiĝis 13-jara. Lernis la presadon de porblin­dulaj libroj. En 1908 li iĝis red. de sveda blindula ĉiusemajna gazeto kaj en 1912 red. de la gazeto porblin­duta „E-a Ligilo“, (ĝis hodiaŭ). Tiujn gazetojn kune kun aliaj gazetoj kaj libroj li pretigas en sia presejo. E-isto de 1900. Fervora aganto, artikoloj kaj vasta korespondado por kaj pri E. Oni nomis lin profeto en la popolo blindulara.

        Thitander, nask. Höjer Karin, sve­dino, orgenistino kaj muzikinstruis­tino. Nask. 4 sept. 1866 en Stock­holm, mortis 13 okt. 1927. Blindiĝis en la unuaj jaroj de sia vivo. Jam post 1900 vigle partoprenis la E-pro­pagandon inter blinduloj. Edziniĝis en 1919 je Harald Th., kiun ŝi tiam jam dum preskaŭ du jardekoj helpis en lia E-laboro.

        Thilander nask. Järvenpää Varma Elisabet, finnino, masaĝistino kaj man­laboristino. Nask. l majo 1899 en Illo. Post blindiĝo ŝi poste rericevis ioman vidpovon. Verkis originalajn E-poemojn kaj tradukaĵojn; premiita de la Floraj Ludoj. Venis Svedujon por lerni blindulpresejan laboron kaj edziniĝis en 1928 je Harald Th.

        Thisell, nask. Cederblad Hilda, sve­dino. E-istino jam antaŭ 1898. Multe kaj bone verkis traduke kaj originale dum la unua periodo de E. Artikoloj en L. I., „L'E-iste“ k. a.

        Tholt (tolt) Pal, hungaro, prof. en Versec. Mortis en? Apartenis al la unuaj pioniroj en H-ujo. En 1904 grupfondo en Versec. Prop. broŝuro en 1905. Artikoloj en E, tradukaĵoj.

        Thomas Herbert Moy, (Hometo), anglo, inĝeniero. Nask. 31 dec. 1863 en Brixton London. Ĉefa distraĵo: muziko. Fariĝis E-isto en 1908 kaj ĉefdel. de UEA por Anglujo de 1928. Verkis kaj komponis multajn E-ajn kantojn, el kiuj  „La Kongres-Amati­no“ verŝajne estas la plej bone kona­ta. Kiel kantulo sin akompananta per gitaro estas tre konata inter londonaj kaj alilandaj rondoj.

        Thomsen H. Th., dano, tipogra­fisto. E-isto de 1905. Dum multaj jaroj la ĉefa gvidanto de la E-vivo en Oslo. Fondis la unuan E-klubon en Oslo 8 febr. 1906. Pro ekestinta disputo inter la anoj de la gazeta komitato je propra risko redaktis kaj eldonigis la unuan n-ron (1 jan. 1909) de „N E-Gazeto“ Norsk E-blad. Kunfondinto de NEL 1911. Disponigis por la E-klubo propran ĉambron en sia hejmo. Aranĝis grandan E-eks­pozicion en 1909. Verkis artikolojn, poemojn lernolibrojn, unu el ili aperis en 10.000 e-roj.

        Thomson (toms‘n) Alexander Wil­liam (ps. Avoto), brito, taksa komizo en fabrikejo de elektraj kabloj. Nask. 15 marto 1896 en Hammersmith, apud London. E-isto de 1911. Fondinto de grupo en Bexleyheath (instruis skol­tojn kaj belgajn rifuĝintojn), 1914. Fondinto kaj prez. de Skolta E-ista Ligo, 1918. Fond. de Psiĥa EL, 1934. Predikis ĉ. 12-foje ĉe E diservo en London. Verkoj: „Rimvortaro E-a“, 1918; diversaj artikoloj kaj versoj en E gazetoj.

        Thomson L. E., aŭstraliano. E-isto de 1911. Sian pioniran agadon li mem priskribis en artikolo por Enciklopedio, kies ĉefkunlaboranto li estas. v. Aŭstralio.

        Tiard (tiar) Marcelle, francino. Nask. 18 jun. 1861 en Paris mortis 1 jun. 1932 en P. Interesiĝis pri femi­nismo kaj teozofio. E-iĝis en 1903. Senlaca propagandistino dum 25 jaroj. Prezidis grupojn (Nice, Alger), Federacion de Provence, la Int. Teo­zofian Ligon, la Unuiĝon de E-istaj Virino.

        Tieder (tider) Zsigmond, hungaro, ĵurnalisto, kunlaboranto de la labor­istaj gazetoj „Nepszava“ ktp., tiu de multaj enciklopedioj kaj aliaj scien­caj verkoj. Nask. 1887 en Budapest. Prez. de HESL dum 1927-1930. Ver­kis broŝuron, multajn artikolojn pri E por laboristaj gazetoj; redaktis „Antaŭen“, faris kelkdek paroladojn en la sindikatoj.

        Tiflisano, ps. de la georgiano Cik­lari. Mortis ĉ. 1914 (?). Verkis „Tra la mondo per E“, 1909-11, 32 p. Kunlaboris al „La Revuo“.

        Tihanyi (tihanji) Jozsef, hungaro, kolonelo en pens. E-isto de 1905 (ri­gardinte E-lernolibron en montrofen­estro). Kursoj por oficiroj en Kapos­var, 1911-13. Prez. de Budapesta grupo de HES, 1929-30. (I. „H. He­roldo“ 1933, n-ro 3.)

        Timuŝ  Miĥaelo, rumano, instr. E­-iĝis en 1907. Kunlaboris je la orga­nizo de l‘ unua E-kongreso en R. Fond. de la Societo de la R. Instru­istoj E-istaj „Homaro“. Kunlaboris ĉe multaj E-gazetoj.

        TLES - Tutmonda Ligo de E-is­taj Senŝtatanoj. (v.)

        Toki Zenmaro, japano, ĵurnalisto en Tokyô Asahi. Fama J poeto. Dir. de JEI. Nask. 8 jun. 1885 en Tôkyô­-si. Vizitis domon kaj tombon de Z dum UK en Danzig kaj faris belan priskribon (J), montrante ĵurnalistan observemon kaj poetan sentemon. (E-a traduko en „La Revuo Orienta“, 1929). Klopodas alprenigi latinajn lit­erojn por J. lingvo kaj verkis: „J. Lingvon per Romazi, per Nipponsiki Romazi“, 1929.

        Tolnai Elek, hungaro, reprezentan­to de petrolfabriko. Nask. 25 jan. 1893 en Budapest. Gvidis kursojn, ankaŭ por blinduloj. E-isto de 1914. Kas. de HES 1915-31; nun ĝia kontrolisto. Kunorganizinto de la UK en Budapest. En lia parencaro 9 E-is­toj, inter ili lia edzino Boris Rona kaj lia 13-jara filino Agi kiu ofte deklamas aŭ kantas dum E-aj lit. vesperoj. (I. „H. Heroldo“, 1930, n-ro 5.)

        Tolnai Pal, hungaro, komercisto; frato de la antaŭa. Nask. 23 aŭg. 1891 en Törökbalint. Kvinjara milit­kaptiteco en Siberio. E-isto de 1926. Ĉefsekr. de la UK en Budapest kaj de HES en 1928-29. Prez. de la buda­pesta grupo de HES, komitatano de UEA. Kursoj, ankaŭ por blinduloj. Lia edzino Rózsi Göndör estas aktiva E-isto kiu gvidis kursojn, tradukis novelojn. (l.  „H. Heroldo“, 1930, n-ro 5.)

        Tolstoj Lev Nikolajeviĉ, grafo, fama rusa verkisto. Nask. en 1828, mortis en 1910. Estis unu el la unuaj eminentaj patronoj de E. Jam 16 sept. 1889, respondante al V. Maj­nov, T skribis: „Mi opinias la el­lernon de komuna eŭropa lingvo (t. e. int. lingvo E) afero urĝe necesa. . . Mi laŭpove penos disvastigi tiun ling­von kaj, kio estas la ĉefa, konvinkigi ĉiujn pri ĝia neceso.“ 27 apr. 1894 T. skribis la famajn frazojn: „Mi konstante opiniis, ke ne ekzistas pli krist­ana scienco, ol la lingvoscienco, la scienco, kiu ebligas interrilaton kaj solidarecon kun la plej granda nombro da homoj. Mi multfoje vidis, ke homoj malamike interrilatis nur sekve de la mekanika baro kontraŭ la reci­proka komprenado. Tiamaniere la el­lerno de E kaj ĝia propagando estas sendube kristana agado, akcelanta  la estigon de l' Regno Dia - la agado, kiu prezentas la ĉefan kaj solan mi­sion de homa vivo“. Tiu ĉi favora rilato de T. al E ludis gravan rolon por E: la vortoj de T. estis vaste uz­itaj por prop. de E. Sed samtempe kun la nomo de T. estas ligita ankaŭ unu tragedia momento en historio de la juna E-movado. En 1895 pro la artikolo de T.  „Prudento aŭ kredo“ la rusa car-cenzuro malpermesis im­porton de la sola tiama E-gazeto „La E-usto“ en Ruslandon, kaj pro tio la movado suferis gravan krizon. 17 aŭg. 1909 T. denove esprimis sin favore por E sendinte al J. Eydelnanth (Franc.) la nenie ĝis tiam eldonitan „Raporton pri paco“, por ke ĝi aperu unue en E (aperis en Int. Socia Revuo). Nelonge antaŭ sia morto T. denove eldiris 24 febr. 1910 sian fidelan simpation por E. Sub influo de T. la tolstojana eldonejo „Posrednik“ (Peranto) eldonis multajn rusajn ler­nolibrojn de E kaj eĉ specialan serion de lit. verkoj sub  titolo „Tutmonda Biblioteko je la memoro de L. Tols­toj“ 1912-16. El la verkoj de T. aperis en E traduko de multaj mal­grandaj rakontoj, el kiuj la pli ampleksaj estas: „Sieĝo de Sebastopolo“, „Kaŭkaza militkaptito“, „Du maljunuloj“, „Unu animo en ĉiuj“, „Tri mortoj“, „La morto de Ivan Iljiĉ“, k. a. Estas tradukitaj, sed ankoraŭ ne eldonitaj la romanoj „Milito kaj paco“, parte „Anna Karenina“, „Renaskiĝo“, k. a.

NEKRASOV.

        Tomac Stanislav, serbo. Mortis en 1932 en Argentino. Verkis antaŭ la elmigrado post milito lernolibron, gvi­dis kursojn.

        Tomán János, hungaro, arkitekto. Nask. 29 aŭg 1900 en Arad (nun en Rumanujo). E-isto de 1920. Li instru­is, organizis, propagandis, en 1927-8 estis prez. de HESL. Li kompilis E-H kaj H-E vortarojn, (536 p.) ver­kis gramatikojn.

        Tooguu Tojosato, japano, kuracis­to. Nask. 13 okt. 1894 en Tôkyo-si, mortis 24 jun. 1927 en Odawava; multe tradukis novelojn: Ariŝima: „Deklaracio“, 1924; literatureseon: Ariŝima   „Senbedaŭre Amo rabas“, 1931. „E kurso por kuracisto“, 1927.

        Torbäj (turbjer) Thorsten, svedo, instruisto en Göteborg. Nask. 13 dec. 1893 en Marshand. E-isto de 1929. Prez. de S. Instruista EF de 1932; Reprezentanto en S. por „Int. Peda­gogia Revuo“. Kunlaboranto de S-E Gazetara Informo-Servo.

        Torii Atuzirô, japano, instr. en blin­dula lernejo de Kyôto. Kunfond. de J. Asocio de Blindaj E-istoj, 1928.   Verkis en brajla alfabeto kursolibron, 1923 kaj E-J Vortaron. - (Kuw.)

        Török Peter, hungaro, gimn. prof.. Nask. 23 jan. 1857 en Hajduböszor­meny, mortis 28 nov. 1929 en Debre­cen. Tre diversflanka, krom E li: okupiĝis pri mineralogio, botaniko kaj entomologio. E-isto de 1907. L. K. Estis gvidanto de la E-movado en Debrecen. Verkis lernolibrojn, (la, E-Sintakso int-e premiita), bonan E-H vortaron kaj porĉiaman kalendaron. En manuskripto kelkaj gravaj verkoj. (1. „H Heroldo“ 1929. B. n-ro 6.)

        Toschi (toski) Umberto, italo, d-ro. kaj prof. de ekonomia geografio, in­struas en komerca lernejo de Bolog­na. Nask. 10 jun. 1897 en Dozza Imolese (Bologna). E-isto de 1912. Sekr. de 7-a itala E-kongreso, 1920, de IEF, 1923-25, de Int. Konferenco por Komuna Komerca Lingvo, Venezia 1924; ktp.

        Tóth (tot) Vince, d-ro de la juro, hungaro, polickapitano. Nask. 22 jul. 1894 en Sümeg. E-isto de 1910. Kelk­jara laboro por E ĉe la polico, eĉ kurso. Gvidis la HEI, aranĝis la ad­ministracion de L. M. en 1924-26, kunlaboris por la aperigo de „La Tra­gedio de l‘ Homo“ (Madách), tradukis la „Kriminologion“ de Vámbéry.

        Totsche (toĉe) Lajos, hungaro, ŝtat­oficisto financministeria. Nask. 1902 en Budapest. E-istiĝis en 1919, kiam jam aperis en „Hungara E-isto“ lia unua noveltraduko. Gvidis kelkajn kursojn. Red. de L M. Verkoj: „De  paĝo al paĝo“ (1932), tradukoj en la „Hungara Antologio“ (l933), traduko de „Vojaĝo en Faremidon“ de Ka­rinthy, recenzoj, observoj kaj poemo  en L. M. En „De paĝo al paĝo“ li kritike pristudis niajn ĉefajn verkist­ojn postmilitajn. Liaj kriterioj rifuzis la legolibran tradicion de niaj recenz­istoj, kies kritikado estis plie lingva, ol literatura. Jam estas tempo taksi serioze la verajn valorojn de nia lite­raturo, kaj la kritiko mem estu literatura formo: tia estis lia principa sin­teno kaj ĝi enhavis ankaŭ lian pre­tendon, ke nia literaturo jam liveras taŭgan materialon por kultureca kri­tiko. Lia skizaro certe pravigis tiun pretendon kaj krome starigis sian aŭtoron kaploke de nia eta kritikista elito. Verŝajne lia inspiro al kritika laboro venis el lia funde lirika na­turo, kiu „verŝus sangon por poe­mo“, ĉar liaj studoj estas mem litera­turaj pecoj, kiuj memorigas pri la diro de Anatole France, ke „la bona kritikisto estas tiu, kiu rakontas la aventurojn de sia propra animo inter la majstroverkoj.“ Kunlaboranto de la Enciklopedio.

        W. B. JOHNSON.

        Trakt. (Teatro kaj Radio Aktoroj). Artista sekcio de la „Kulturklu­bo“, (loka EG) en Brno, Ĉeĥoslova­kujo. Ĝiaj anoj konsistas nur el art­istoj kantistoj, verkistoj, aktoroj de la Landa Teatro. Fondintoj: Jiøí Vítìzslav Šamla kaj Josef Bezdíèek, anoj - f-inoj A. Novotná, Zd. Švábíková kaj Zd. Trda, K. Urbánek, A. Klimeš, Vl. Leraus, K. Höger, K. Mátl, A. Fiala, d-ro Fr. Kožík. E-n ili lernis en kurso aranĝita en aŭtuno 1933 de Radiojournal Brno kaj gvid­ita de s-ino Marie Strejèková. La ni­velo de la E-lingvaj disaŭdigoj de la ĉeĥoslovakaj sendostacioj fariĝis pro la kunlaboro de TRAKT tre alta kaj la dissendoj tre ŝatataj. - (jvŝ.)

        Tra la Esperanta Literaturo. Kom­pilis Giambene. 1907, 113 p., dua eld. 1908. „Antologio elĉerpita el 40 malsamaj verkoj prezentas utilan legaĵon, ĉar ĝi konigas la stilon de diversaj aŭtoroj.“ (L. I. 1907. p: 474.)

        Tra La Mondo. Tutmonda ilustrita Revuo E-ista kun aktualaj, ĝeneral­interesaj, artaj, sportaj, modaj, scien­caj, edukadaj, junulaj ktp. artikoloj, demonstritaj per multaj bonaj bildoj. De julio 1905-dec. 1908 aperis 4 vol. kun 196, 212, 192 96 p. kaj multaj kovrilpaĝoj kaj pli ol 90 bil­doj, 29x22. La eldonistoj (red. Capé-­Montrosier; presejo: A. I. Witteryck) ĉesigis la eldonon de tiu ĝis tiam plej bela E-a gazeto pro „pripensita kaj intencita kontraŭtenado“ de la E-istoj kaj la E-a  gazetoj. BIL ne mencias la ĉefkunlaboranton: f-ino Osenford.

P. TARNOW.

        Tra la Mondo. Int. legolibro. Unua parto, por komencantoj, tria eld. 1925, 96 p. „Lerte redaktita kolekto de proverboj, aforismoj kaj senten­coj, fabloj, fabeloj kaj rakontoj; in­teresaĵoj el la vivo kaj sciencoj; ŝercaĵoj, amuzaĵoj kaj kantoj kun notoj.“ („British E-ist“, 1921, nov.) Dua parto, por progresintoj, 1922, 144 p. „Ambaŭ volumoj formas krestomation de neordinara intereso kaj valoro“. (E, 1922 nov)

        Tramoj. Specialaj kursoj por tram­istoj okazis en multaj grandurboj. En Wien la direkcio de la urbotra­moj deĵorigis ankaŭ E-e parolantajn konduktorojn dum foiroj ktp., unue en 1927, kaj ili portis rubandon kun E-a surskribo. Rimarkinda progreso estas konstatebla ankaŭ inter la tram­istoj en Stockholm, Budapest, ktp.

        Trans la Fabeloceano. Novelo  ori­ginale verkitaj de F. Szilágyi, 1931, I36 p. „Fabeloj modernecaj, por maturuloj, kie klasika porinfana formo servas al nuntempaj temoj kaj aludoj, kie delikata ironio miksiĝas kun spicita spriteco. Stilo mirinde fleksebla.“ (G. S. E, 1932 p. 165.)

        „Tra Sovaĝa Kamĉatko“. Verkis S. Bergman, el la sveda trad. B. Gerdman. 1932, 276 p. kun 2 kar­toj kaj pli ol 90 bildoj. „Vigla ra­porto pri maloftaj vivantaĵoj, kaj in­strua priskribo pri fora, preskaŭ ne­konata regiono, laŭ geografia, zoolo­gia, antropologia vidpunktoj. Stilo, taŭga komprenebla, bona.“ (G. S. ,E', 1932, p: 87.)

        Travivaĵo  de Ro Ŝo. Originale de R. Sharpe. 1913 93 p. „Vojaĝinte aŭ vivinte en preskaŭ ĉiuj landoj de Eŭropo kaj Ameriko; Ro Ŝo kolektis riĉan materialon de travivaĵoj, kiujn li hodiaŭ disdonas malavare al siaj samideanoj, Bona Z-a lingvo.“ (G. S. ,E' 1922, p: 63.)

        Tredgold Robert Ralph, anglo, so­licitoro. Nask. 3 dec. 1878 en Lee. Kasisto de BEA, 1931. Tradukis him­nojn por   „Himnaro Esperanta“.

        Tri Angloj Alilande. Romaneto, or­iginale de J. Merchant, 1912, 95 p., dua eld. 1922, 64 p. „La aventuroj de l' tri herooj estas vere mal­ordinaraj. En ĝi E ludas gravan rolon por oftfoje savi la simpatiajn angl­ojn, kiam nekompreno de fremdaj lingvoj minacas ilin per ĉiuspecaj danĝeroj. Simpla fluanta bona stilo.“ (G. S. ,E' 1922, p: 63.)

        Triĉkoff Radoslav Kuzmanoff, bul­garo, loĝas en Vratza. Fervora E-isto, longjara peranto de UEA.

        Tridek jarojn en la Ora Nordo. Verkita laŭ la rakontado de J. Welzl, ĉeĥo, kiu pasigis 30 jarojn en la arkta regiono, akiris konsiderindan havaĵon kaj fariĝis eskimestro. Trad. el la ĉeĥa „Moraviaj E-Pioniroj“, 1931, 320 p.

        Tri Noveloj. de Puŝkin, el la rusa trad. A. Fiŝer. 1923, 67 p. „Agrabla vere romaneca karaktero de l‘ ver­koj de l‘ unua duono de l' pasinta jarcento.“ (G. S. E, 1923, p: 183.)

        Tri Verkoj de Leo Tolstoj, el la rusa trad. J. M. Kun. 1921 (?), 78 p. „Pripensoj pri tiuj tri temoj: Patriotismo kaj registaro; Al politi­kistoj. Pensoj pri edukado kaj instru­ado.  Bone tradukita.“  (G. S. ,E', 1922, p: 27.)

        Trögel Robert, germano, d-ro fil., lerneja inspektoro. Nask. 24 apr. 1888 en Fassmannsreuth. Enkondukis E-n en la instruistan seminarion de Auer­bach. Partoprenis la int. konferencon pri E en la lernejoj, Genève, 1922, kaj la int. konferencon por la uzado de E en la sciencoj puraj kaj aplikataj, Paris, 1925, kie li reprezentis la Ĝ. Sciencan Asocion, kies prez. li estis dum kelkaj jaroj. Ekzamenkomisaro de la E-Instituto. Verkis du interesajn G. broŝurojn pri E, (1929 kaj 1930) unu tradukita en japanan lingvon. Kongreslibro por la 14-a G. E-Kongreso, 1925. Multaj artikoloj en gazetoj kaj speciale en pedagogiaj revuoj.

        Trompeter W H., germano ter­mezuristo en Schalke. Mortis 63-jara 7 nov. 1901 en Essen. Kiam en 1891 Z perdis ĉian esperon daŭrigi eldonadon de la sola E gazeto „La E- isto“ pro manko de monrimedoj, li prenis sur sin ĉiujn elspezojn de la gazeto por tri jaroj (1892-94), oferis monate 100 markojn por la redaktoro. Per lia helpo ankaŭ aperis kelkaj gravaj libroj. En 1890 fondis grupon en Schalke. Liveris materialon por „La E-isto“ kaj verkis kune kun Ch. Schmidt lernolibron. Li estis kontraŭulo de la grandaj lingvaj reformoj, kiujn Z en 1892 konsideris kaj en „La E-isto“ prezentis al la diskuto de la tiama samideanaro. Nur kelkajn aliigojn li proponis: e anstataŭ kaj, z anstataŭ s en komenco de silaboj, saman finaĵon a por adjektivoj kaj adverboj k. a. Laŭ Z: „En la historio de E al li apartenas ĉiam la plej grava, neniam elŝirebla, neniam elstrekebla paĝo“. (Originala Verkaro, p: 222).

        Tukimoto (tukimoto) Kitadi, japano, kuracisto. Nask. 4 febr. 1881 en Okayama-ken. E-isto de 1906. Prez. de Kobe EA. UEA-del.

        Tullo David Ritchie, skoto, solicitoro antaŭ la superaj kortumoj de Skotlando. Nask. febr. 1876 en Edinburgh. E-isto de 1908. Kasisto de Skota EF, 1920-27 kaj de UK 1926. Del. al la Komerca Konferenco en Venezia, 1923. Ĉefdel. de UEA por Skotlando de 1927. Komitatano de UEA, 1931.

        Tunizio. (Afriko). Ankoraŭ en 1893 estis tie abonantoj de „La E-isto“. En 1900-01 tie estis E-istoj V. Macguel, Combet, Darmandaritz (en Tunis) kaj Colson (en Ain-el-Asker). En 1904 la movado estis pli vigla ol iam, dank' al la agado de kapitano A. Capé-Montrosier en Alĝerio. Tiam oni fondis sub lia influo E-sekcion en la Instituto de Carthage, kies prez. estis Poulain. En apr. li faris raporton en Tunis ĉe la Geografia Kongreso, kiu aliĝis al la „Delegacio“ Poulain uzis poste (tiam ankoraŭ novan manieron de la propagando) gluadon de prop. afiŝoj de la Nordafrika EG sur kolonoj de la tramvojoj. En 1907 oni legis pri fondo de ES en Mehdia kaj Sonsse. Laŭ la Dietterle-statistiko en 1928 E-istoj estis nureu 4 urboj. En 1933 ne ekzistis UEA-del. en la lando.

I. ŜlRJAEV.

 

        „Turismo. Komence de la jarcento (1900) la subteno de la franca „Tou­ring Club“ alportis gravajn sukces­ojn por la movado. Precipe la artikol­oj en ĝia organo varbis multajn E-ist­ojn. Sed en tiu ĉi frua tempo pres­kaŭ ĉiu provado montriĝis nedaŭra. Antaŭ la milito aperis kelkaj belaj albumoj, ekzemple la oficiala eldon­aĵo de la aŭstraj fervojoj. Gravan lokon okupis la turismo en la agado de UEA jam en ĝiaj unuaj jaroj. Nuntempe funkcias aparta turisma servo en la kadro de UEA, kiu inici­atis eldonon de multaj prospektoj kaj broŝuroj. Post la milito pli ol 400 urbo eldonis en E gvidlibrojn kaj gvidfoliojn. Kelkaj el ili estas tre ri­markindaj ekz. la eldonaĵo de la itala „Touring Club“  pri „Milano kaj lag­oj de Lombardio“. Kelkaj E-orga­nizaĵoj, precipe la itala kaj brita, aranĝis eksterlandajn grupvojaĝojn per helpo de E. Fondiĝis ĉe kelkaj landaj turistaj  asocioj E-sekcioj (pola, estona, finna), eĉ fondiĝis en Svedlando, Estonujo, Norvegujo specialaj turistaj organizaĵoj, la E-aj  Turistaj Komisionoj, kiuj jam aranĝis dekojn da sukcesaj  grupvojaĝoj al eksterlan­do. Komence de 1935 laŭ la iniciato de H. Seppik fondiĝis Internacia Tu­rista Asocio, kies celoj estas aranĝi malmultekostajn publikajn ekskursojn en int. skalo, fari turistan reklamon por ĉiuj landoj, eldoni turistajn jarlibron kaj kalendaron, int. turistan gazeton ktp.

        Turkujo. La unuaj konataj E-istoj estis Michel A. Arama en Saloniko, S. Kedam en Istanbul (1901), Meh­med Cevdet bej en Aidin, A. Kha­tenessian en Kerassunda. Solon Orfa­nidis kaj Kakobo Gueron fondis dec. 1909 E-grupetojn kaj 1910 estas fon­dita en Istanbul grupeto, titolita T. E-Asocio, kun 10 anoj. Ankaŭ en Smirna fondiĝis grupo kun helpo de la greka s-ano E. Misailidis. Movad­eton oni rimarkis samtempe en Nazli. (la greka s-ano Johano Sapoundzoglou kaj Sidki effendi). Grandan ser­von faris por la E-movado d-ro Anakreon Al. Stamatiadis, kiu vivis en Istanbul 1913-25. Li fondis en 1920 tie E-Asocion „Bizantio“ kaj en 1921 samnoman gazeton, sume aperis ĝis jul. 1924 18 n-roj kun 480 paĝoj. En tiu tempo la E-ejo estis tute vasta etaĝo de domego en la centro de Pera, Str. Sakiz-Agats, Agha Dzami No 8. lukse meblita. La luprezojn oni pagis krom la kotizoj per la en­spezoj de tekoncertoj, aranĝitaj duon­monate, ekskursoj, la preskostojn de la gazeto pagis krom la abonantoj grupo de entuziasmaj E-istoj. La registaro montriĝis favora, nur  ĝi postulis, ke la stampo de la asocio portu ankaŭ turkajn literojn. Poste la magistratoj malpermesis la asocian E-istan agadon, kaj nur 25. apr.1927 oni oficiale permesis la fondon de TEA. Lastatempe la gazetaro estas  pli favora. En 1931 UEA-del. en 4 lokoj.

Rimarko. La artikolon tralegis I. M. Krestanov. (Bulgario)

STAMATIADIS.

        Türn Johannes, estono, poŝtoficisto. Nask. 27 majo 1899 en Tartu. Eksa ŝakmajstro de Estonujo, estrarano de EAE, EIE, prez. de „Espero“ en Tal­linn. Kurso en Parnu. Posedanto de la supera  diplomo.

        Turno. ps. de L. Dreher. (v.)

        Tur-Strato 4. Romano originale de H. Weinhengst. 1934, 174 p. „Profunda realismo, objektiva rak­ontmaniero pri la sorto de la falinto  de l'vivo, montro de materiala kaj anima mizero.“ Flua, facila lingvo.

        Turzó Peter, hungaro, fervojofic­isto. Nask. 7 jun. 1870 en Privigye (nun en Ĉeĥosl.), mortis 7 jun. 1934 en Gödöllö. En 1919 E-ista ano de la propaganda servo de la kontraŭ­revolucia registaro en Szeged. Fine de la mondmilito fondis ta gazeton „H. E-isto“, eldonis kaj red.  ĝin dum 1918-23. Unu el la ĉefaj revivigant­oj de la H. E-movado post la milito.

        Tuschinski Anna, germanino (aŭ polino?). Nask. 4 dec. 1841. Pioniro de E en Danzig de 1907, plej agema membro de la loka societo. Dum la XIX UK oni nomis ŝin „E Patrineto“.

        Tutmonda Asocio Kolektanta. v. Kotektado.

        Tutmonda Biblioteko je la memoro de Tolstoj, trad. Kabanov kaj Ŝarapova. 1912, 9 kajeroj entute 280 p. Religia kaj filozofia enhavo.

        Tutmonda Esperanta Junulara Aso­cio v. Junularo.

        Tutmonda Espero. Kvankam TE nomiĝis organo de la kataluna E-is­taro kaj eĉ de jan. 1909 ĝis la apero de „Kataluna E-isto“ en apr. 1910 mem havis la subtitolon „Kataluna E-isto“, ĝi enhavis tiom da modelaj tradukoj kaj originaloj de bonaj lite­raturaĵoj, ke ĝi ankaŭ estis multe legata en eksterlando, tio estis la kaŭzo, ke ĝi de julio 1910 ankoraŭ aperis nur en E, kaj ke ĝi malaperis tuj je la komenco de la milito. TE tute regule aperis de jan. 1908-majo junio 1914, IV-+12-16 p. 24x17. Paĝonombro: 1908:­12xIV+192; 1910: 10x IV+160;1911;  9xIV+136; 1912: 9xIV+108; 1913: 10xIV+ 120; 1914: 5xIV+60. Eld. So­cieto Espero Kataluna. Red. E. Hala­bader, M. Casas, Frederik-Pujula Y Vallos.

P. TARNOW.

        Tutmonda Intersteno. Monata gaz­eto por la disvastigo de la Intersteno (v.) Aperas de 1930, 21x15 cm. Red. Fr. Graser, Frankfurt.

        Tutmonda Jarlibro E-ista. v. Jar­libroj.

        Tutmonda Kolektanto. Kvaronjara gazeto, organo de TAK. Aperas de 1930. 23x15 cm. Red. d-ro J. Takács, Nagymaros, Hung. v. Kolektado.

        Tutmonda Ligo de E-istaj Senŝtat­anoj. (TLES). Int. organizo de anar­kistaj E-istoj, fondita en 1924. Eldonis organon „Libera Laboristo“, aperinta neregule. (v. Laborista movado.)

        BRUIN

        Tutmonda Polica Ligo. v. Polico.

        Twombly (tŭombli) John Fogg, usonano. Nask. 2 febr. 1870 en San­ghai (Ĉinujo). Fondinto de EG en Boston (unua en Usono) kaj prez., 1905. Kunfondinto de Amerika EA, 1905, sekr. 1905-08. Red. de. „Ame­rika E-ista Revuo“, 1907-08.