N

Naciismo. Studo, originale de E. Lanti pri la deveno, evoluado kaj sekvoj de la naciismo. SAT, 1930, 124 p.

Nagata Hidezirô (-ĵiroo), japano, verkisto membro de Supera Domo, prez. de Imperia Eduka Asocio, prez. de patriota grupo Kenkokukai. Nask. 23 jul. 1876 en Hyôgo-ken. Favoranto de E. Por la viktimoj de tertremego en 1923, li, tiama urbestrode Tôkyô, verkis konsolfrazon kaj enterigis ĝin kun ĝiaj E-a kaj angla tradukoj en budaisman monton, por konservi ĝin je dek mil jarol. (Kuw.)

Nagy (nadj) József hungaro. Malnova E-isto, kunfondinto de HESL kaj ĝia reviviganto post la milito, en 1924 ĝia prez.

Nagy-Molnár (nadj-molnar) István, hungaro, pens. ŝtatoficisto, nun loĝas en Györ. 63-jara. Antaŭmilite energia laboranto por E en Pozsony (nun Bratislava en Ĉeĥosl.) Estis vicprez. de HES. (l. H. Heroldo, 1930. N-o 3. p :3)

Nakagaki Koĵiro, japano, pentristo.

Nask. 20 apr. 1894 en Kumamoto-ken. Unu el la gvidantol de J Prolet-Eista-Unio. Verkis lernolibron, trad., Malsato en riea rikolto, 1932.

Nakahara Syuzi (ŝuuĵi), japano, mastro de Kanija Librejo. Nask. 1 dec. 1894. Eldonis kelkajn E-librojn, inter kiuj J-E vortareton.

Nakamura Kiĵoo, japano, d-ro de scienco, dir. de Japana Centra Meteorologia Observatorio, Kolegio por Fiziko, kaj aliaj sciencaj institucioj. Membro de J. Imperia Akademio. Nask. 19 apr. 1855 en Hagi, Yamaguti-ken, mortis 3 jan. 1930 en Tôkyô. En 1907 E-istiĝis sur ŝipo al Francujo. Vicpcez. de JEA. Ĉefdir. de JEI ĝis la morto. En komencaj jaroj multe subtenis la movadon morale kaj materie. Multaj originalaj sciencaj artikoloj en E kaj lit. tradukaĵoj: Verkoj de d-ro Naikamura, 1932.

Nakaniŝi Joŝio, japano, mekanika inĝeniero. Nask. 5 nov. 1899 en Wakamatu-si, Hukuoka-ken. Ĉefdir. de Budaisma Savarmeo, dir. de J. Budhana Ligo E-ista, del. de UEA kaj prez. de ES en Kisiwada Verkis: Gramatiko kaj Vortareto de E en brajlo, 1928. Red. „La Lumo Senbara“, 1925-26, „La Libero“ (prop. de B-ismo), 1930-33. - (Knw.)

Nakano Cuiĉiro, japano, okulisto, vicprez. de Kuracista Unio en Kyoto. Nask. en 1813 (?), mortis 14 okt. 1930 en K. Pioniro en K. Komencis E-n per fama koresponda kurso de Gauntlett, 1906. Nobla, bonkora, monhelpema. Li ĉiam diris: kiam mimortos, metu Fundamenton de E sur mian bruston kaj kantu la E-an Himnon.

Nalli Vitangelo, italo, d-ro med. Nask. en 1876, mortis en 1932 en Genova. En 1903 ekpropagandis en Palermo kaj gvidis kursojn ankaŭ ĉe la Univ. Fondis la Sicilian Fed. E-an, (por kies patronado li akiris altrangulojn), kaj la revuon, Idealo. Verkis gramatikon. Translokiĝinte en Tunision en 1909, li forlasis la movadon.

Narita Sigeo, japano, historiisto de arto, diplomito de Lit. Fakultato de Univ. de Paris. Nask. 1 jul. 1893 en Akitaken. Reprezentis la J-an E-istaron ĉe la 13-a kaj 14-a UK-1.

Nash (naŝ) Geoffrey Dalrymple, anglo, laŭvice multaj profesioj. Nask. 14 jan. 1882 en Aston Cantlow. Verkis poemojn kaj artikolojn por angla kaj aŭstralia gazetaro. Reveninte Anglujon el Aŭstralio, sin dediĉas precipe al E-propagando. Lia poemaro ,Miniaturoj' aperis en 1931.

Natan la Saĝulo. Drameca poemo, verkita de Lessing en 1779, el la germana trad. Minor 1923 208 p. Ĝia problemo: la ideo de la homamo kaj toleremo superanta la dogmojn kaj malamon, ĉar unue ni estas homoj kaj nur poste kristanoj, judoj aŭ mahometanoj. Laŭ la tradukinto oni devas konsideri la tradukon unue kiel E-an poemon kaj nur duavice kiel tradukitan el alia lingvo klasikan dramon.

Naturamikoj, v. Sporto.

Naturscienco, Mondkoncepto, Religio. De Reinke, trad. Ewald Brenken. 927, 164 p. Filozofia traktaĵo pri problemoj de la scienco kaj kredo. Multaj citaĵoj porreligiaj.

Naumann Hermann Albrecht, germano, pormetia supera instr. Nask. 13 aŭg. 1890 en Chemnitz. E-isto de 1912. Enkondukis E-n en popollernejojn de Werdau, 1920 kaj 1922 Eldonis la gazetaran servon de GEA de jul. 1920 ĝis dec 1927. En 1928 elektiĝis prez. de Saksa Ligo de GEA, en 1930 organizis infaninterŝanĝon inter Saksulo kaj Danujo, en la sama jaro Cseh-kursojn sub gvidado de ges-roj Morariu el Örebro en sep lokoj kun ĉ. 500 anoj, faris en 1931 radioparoladojn kun Morariu kaj Scherer (Dresden-Leipzig). Verkis artikolojn kaj kursojn por la gazetaro, prilaboris multajn gvidfoliojn kaj librojn.

Naŭu Ĉanĝia Fu, ĉino, bienulo, negocisto. Nask 16 jul. 1903, mortis 9 marto 1932. E-isto de 1925. Komitatano de SEA (Shanghai). Propagandis energie en Chinking kaj organizis tie asocion.

Naville (navij) Ernest, franco svisa, filozofo, kelkan tempon univ. prof. en Genève. Nask. 13 sept. 1816, mortis en 1909. Unu e1 la malmultaj scienculoj, kiuj en la 19-a jarcento atentis E-n. En 1899 li sendis gravan raporton al la Franca Akademio de sciencoj, kies membro li estis, pri la lingvo int., kaj konkludis tute favore al E. Eĉ 88-jara li parolis por E en la filozofia kongreso en Genève. Lia verko „Devo“ aperis en E-a traduko de Antido.

NEB. Nova E-Biblioteko (v.).

Neceso kaj sufiĉo. La teksto de la fama principo, aperinta unue en la Oficiala Gazeto (majo 1913) estas la jena:

„La Akademio rekomendas al la E-istaj aŭtoroj, ke ili sekvu la du jenajn principojn, kiuj kontraŭstaras unu la alian kaj estas la logika bazo de vortfarado en E.:

a) Principo de neceso: en konstruon de vorto oni devas enkonduki ĉiujn vortradikojn, sufiksojn, prefiksojn kaj finiĝojn necesajn por elvoki klare kaj plene la ideon reprezentotan de tiu vorto;

b) Principo de sufiĉo: se la ideo tiamaniere esprimita estas jam bone kaj nekonfuzeble komprenata el la kunteksto sen iu el la sufiksoj uzitaj, tiu ĉi sufikso povas esti elĵetata kiel neutila kaj nenecesa.“

Esplorante ĉi tiujn du principojn oni vidas, ke la Principo de Neceso evidente postulas la fikson de la gramatikaj radikkarakteroj (v. Vortfarado). Nome, por scii, ke nobelo, najbaro jam klare elvokas la ideon de persono, dum nobl kaj proksim bezonas por tio la sufikson ul (noblulo, proksimulo), oni devas scii ankaŭ, ke nobel, najbar estas substantivaj, nobl, proksim estas adjektivaj radikoj. Same, ke por signi ilon broso sufiĉas, dum oni devas diri kombilo, tio sekvas el la subst. karaktero de bros, kaj el la verba karaktero de komb. La principo de neceso do sen la karakterfikso de l' radikoj pendas en la aero.

La dua principo, kiun, kontraŭ alia teksto de Saussure, oni akceptis laŭ la propono de Ĉefeĉ, ne estas feliĉe konceptita, ĉar ĝi enkondukas la ideon de kunteksto, kiam temas pri konstruo de aparta vorto. La kunteksto povas havi rolon en stilo poezia, sed en proza, precipe en scienca verko ĝia troa utiligo povas naski konfuzojn, do estas tute ne rekomendinda.

La originala teksto de Saussure tekstas:

„b) Principo de sufiĉo: oni ne devas senutile ripeti dufoje la saman ideon en la sama vorto kaj oni ne devas enkonduki en la vorton fremdajn ideojn ne entenatajn en la ideo esprimita.“

En unu frazo oni povus resumi la P-on jene:

„Oni enkonduku en vorton ĉiujn elementojn, kiuj necesas, sed ne pli ol kiom sufiĉas por la klara kaj plena elvoko de la ideo esprimita.“

KALOCSAY

Nederlanda Esperantisto. Of. org. de NSE „La Estonto estas Nia“. Fondita en 1931. Aperas en ned. lingvo kaj en E. Formato 24.5x15.5. Red. P. W. Baas kaj H. de Wolf.

Nedertanda Katoliko. Gazeto en ned. lingvo kaj en E. Fondita en 1910. Formato 21x14. Redaktis Smulders, Damen, Heilker; nun Brouwer.

Nederlando. Ĉar Nederlando por siaj komerco kaj trafiko havas multnombrajn interrilatojn kun la cetera mondo kaj ĉar ĝia lingvo estas nur malmulte konata, la nederlandanoj estas devigitaj multe okupi sin pri la lernado de fremdaj lingvoj. La angla, franca kaj germana lingvoj estas instruataj tre multe kaj granda parto el la iom kleraj homoj scias pli malpli almenaŭ unu el tiuj lingvoj. Ŝajnas, ke ĉi tiu situacio malfavore influis la disvolviĝon de la E-movado kaj iom malhelpis ĝian disvastiĝon. Alie ne estas klarigeble, pro kio, malgraŭ la multa propagando, E en la unuaj 25 jaroj ne pli rapide progresis.

La komenco de la E-movado datumas de 1901, kiam D. Uitterdijk komencis sian pioniran laboron per publikigo de la unua detala lernolibro, verkita laŭ „Manuel Complet“ de Beaufront. En 1902 li ekeldonis „La Holanda Pioniro, regula monatgazeto kaj tempa ligilo inter la E-istoj en la holande parolantaj landoj.“ Sur ĝia titolpaĝo estis presata „Oficiala organo de klubo la estonteco estas nia.“ Ĉi tiu klubo tamen nur ekzistis sur papero! La enhavo de la gazeto konsistis el dulingvaj informoj pri la movado, tradukaĵoj kaj ekzercoj. La kunlaborantoj estis tre malmultaj; la redaktor-eldonanto mem devis plenigi preskaŭ la tutan gazeton. Ĉar la abonantaro ne atingis eĉ la nombron 100, „La Holanda Pioniro“ baldaŭ ne, plu aperis regule kaj post tri jaroj eltris la lasta (16-a) numero. Sed la holanda pioniro mem ne ĉesis labori! Dank' al lia persista laboro kaj la helpo de C. J. Baart de la Faille, H. Blok, H. J. Bulthuis, R. H. Homulle; D. F. Romein (aŭtoro de la unua propaganda broŝuro), Bruno P. Tideman, W. J. Steinbuch, A. M. Valeton k. a. la nombro da E-istoj iom post iom kreskis. La 16an de Nov. 1903 stariĝis en Utrecht la unua E-grupo, kies fondintoj estis: Baart de la Faille, J. van Beusekom, J. van Enschut, G. van Romburgh, Romein kaj C. H. de Vos. Sekvis Amsterdam (1905; iniciatinto: R. H. Homulle, aktivaj agantoj: H. Blok, J. de Haan, H. J. Weg), Rotterdam (1906, M. J. Wessel) kaj Hago (1906, Bulthuis). La amsterdama grupo aperigis gazeton „Amsterdama Pioniro.“ Jam la 27an de Aŭg. 1905 stariĝis la Holanda Societo E-ista „La Estonto Estas Nia“ (Poste oni anstataŭis „Holanda“ per „Nederlanda“; mallongige oni nomas ĝin „LEEN“). Ĝiaj unuaj estraranoj estis: Baart de la Faille, H. Blok, Romein, Uitterdijk kaj Valeton. En 1909 ĝi transprenis „Amsterdaman Pioniron" kaj daŭrigis ĝin kiel „La Holanda pioniro.“

La propagandon por E inter la katolikoj komencis J. Lüneman kaj H B. van Zwet, kiuj en 1907-08 tradukis artikotojn el „Espero Katolika“ kaj aperigis ilin en katolikaj gazetoj. Baldaŭ aliĝis al ili T. H. W. Elbers, pastro Faber kaj W. Lutkie. Ĉi tiu kvino formis „provizoran komitaton“ kaj publikigis alvokon al la nederlandaj katolikaj E-istoj por fondi katolikan E-ligon. Al ĉi tiu alvoko ne venis eĉ nur unu respondo! Tamen la komitato daŭrigis labori, varbis aprobantojn por sia ideo kaj la rezulto estis, ke la 29an de Aŭg. 1909 fondiĝis la Nederlanda Katolika E-ista Ligo „Nederlanda Katoliko“ („N. K.“). Estraranoj estis: Elbers, Lüneman, J. P. L. Niesten, pastro L. J. J. M. Poel, prof. pastro G. van Poppel, Dr. J. N. J. Smulders kaj H. B. van Zwet. Komence la Ligo havis ĉ. 100 membrojn. Katolikaj grupoj ankoraŭ ne ekzistis, sed tuj post la starigo de „N. K.“ jam fondiĝis tiaj en 's-Hertogenbosch, Rotter am Schiedam kaj poste en aliaj urboj. Ekde 1910 „N.K.“ eldonis monatan gazeton kun la sama nomo, redaktata de d-ro Smulders. La katolika movado kreskis tiel, ke jam en 1911 ĝi povis organizi la 2-an int. katolikan E-kongreson en Hago. Du jarojn poste la membronombro de „N. K.“ jam superis tiun de „LEEN“ per l00 %!

Inter la laboristoj J. L. Bruijn faris la unuan propagandon, publikigante kurson en ĉiutaga popolgazeto en 1906. Laŭ lia iniciato stariĝis en 1907 en Hago la unua laborista grupo, kies ĉefaj aktivuloj estis Bruijn, R. Coomans, Lüneman (kiu poste laboris en la katolika movado) kaj K. H. Meijer. Ĉi tiu grupo aperigis 2 gazetojn. „Frateco“ (1908-09) kaj „Laborista E-isto“ (1910-11). En 1907 ankaŭ fondiĝis grupo en Amsterdam, en kiu W. Nutters ludis gravan rolon stariĝis en 1911 la „Nederlanda Federacio de Laboristaj E-istoj“ („Fed.“), konsistanta komence el nur 2 sekcioj! La estraron konsistigis Nutters, prez, Meijer, sekr. Coomans, kas., H. J. de Bie kaj Krijger. Aperis (1912-14) monata gazeto „Arbeider Esperantist“ (Laborista E-isto) kiun redaktis Nutters kaj poste Meijer.

En la komenco de 1913 la nombro da organizitaj E-istoj estis jena (laŭ ,La Holanda Pioniro', febr. 1913), ,LEEN': 14 grupoj, 459 membroj, ,N. K ' 15 grupoj, 921 membroj ,Fed' 8 grupoj, 209 membroj, Zelanda (provinca). Prop. Komitato 6 grupoj, 152 membroj, izolitaj grupoj 13, 294 membroj; do entute 2035. Komparante ĉi tiun staton kun tiu de sept. 1911 oni konstatas kreskon de ĉ. 500 membroj en 1^1/4 jaroj.

El la periodo antaŭmilita estas ankoraŭ menciinde, ke ,LEEN' starigis E-ekzamenojn (1908) kaj Gazetarklubon por propagandi kaj defendi E en la gazetaro, ke ĝi organizis en 1913 tritagan Nederlandan E-Kongreson, ke la katolikaj E-istoj en Nederlando ludis gravan rolon en la int. katolika movado kaj eĉ gvidis la int. organizon kaj ĝian organon, ke en 1908 E estis enkondukata kiel instrua fako en la edukejo ,St. Louis‘ en Roermond, ke el la laboristaj gvidantoj nederlandaj preskaŭ nur la anarkistaj iom favoris E, ke la int. laborista E-organo ,Internacia Socia Revuo‘ dum kelka tempo (1910-14) aperis en Nederlando kaj ke en 1912-13 okazis komunumaj Ekursoj en Hago.

La mobilizo en 1914 kaj ĝiaj sekvoj haltigis la regulan evoluon. La ,Fed' ĉesis funkcii kaj ĝia organo ne plu eliris ,LEEN' kaj ,N. K.' pro perdo de membroj malplifortiĝis. En pluraj lokoj la movado vegetis aŭ tute stagnis. Sed estis ankaŭ lokoj, kie la E-vivo daŭris. Stariĝis eĉ novaj grupoj, i. a. en la tendaroj de belgaj internigitoj, kie Fr. de Backer, H. Bonabo, H. Demeersseman k. a. multe propagandis. Aperis propaganda kaj informa gazeto ,Semereto', eldonita de Fratoj Bek en Veghel kaj redaktita de P. A. Schendeler, kiu dum la tuta jaro 1916 regule ĉiusemajne eliris. Diversaj pacifistaj organizoj, kies sidejo estis en Nederlando, uzis la servojn de la E-istoj, publikigante artikolojn en E-aj gazetoj. La Konsilantaro Nederlanda kontraŭ la milito, la Komitato Eŭropa Federacio kaj la Movado por rifuzo de militservo aperigis eldonaĵojn en E.

En la fino de 1918 montriĝis signoj de revigliĝo, kiu esprimiĝis i. a. per apero de semajna prop. gazeto „Nederland-Esperanto“, eldonata de J. L. Bruijn, per restariĝo de la „Fed.“ kaj per ioma kresko de la E-istaro. Grava okazantaĵo estis la 12-a UK en Hago 1920. Ĝi donis fortan stimulon al la movado. En 1920-23 „LEEN“ kaj la „Fed.“ eldonis la gazeton „Nederland-Esperanto“ kiel komunan organon, de 1922 sub la titolo „Holanda E-isto“. Poste la gazeto iĝis privata posedaĵo de A. Kloek kaj C. G. Sterkenburg, la tiamaj red. kaj adm., kiuj daŭrigis la eldonon kiel „studa gazeto por komencantoj kaj progresintoj“.

Menciinda estas epizodo, en kiu J. van Hengel ludis rolon. Ĉi tiu estis stariginta t. n. „Holandan E-Oficejon“ kaj eldonis monatan prop. gazeton „Wereldtaal“ (Mondlingvo) en 1924-27. En 1925 estiĝis kontrakto inter li kaj la posedantoj de „Holanda E-isto“, laŭ kiu li prizorgus administradon kaj reklamadon de la gazeto. Sed li ne pagis la presiston, aperigis de li mem redaktitan numeron de gazeto, ktp. Pro tio la eldonantoj devis provizore ĉesigi la eldonon. Tiam Van Hengel komencis grandskalan konkurencan entreprenon, eldonis gazeton „Holanda E-Pioniro“, lernolibron ktp., faris el „Holanda E-Oficejo“ anoniman societon, establis propran presejon, fondis Nederlandan Esperanto-Asocion, starigis Universalan Spesmilan Bankon kaj . . bankrotis en 1927.

Dume „Holanda E-isto“ estis reaperinta en 1926 en iom alia formo. Ĉar „La Holanda Pioniro“ ne plu ekzistis de 1921 kaj ankaŭ la „Fed.“ ne plu disponis pri sia organo „Intermembra Informilo“, aperanta en 1923-25. „Holanda E-isto“ servis parte kiel neoficiala komunikilo de „LEEN“ kaj la „Fed.“ Ankaŭ aliaj organizaĵoj povis uzi iom da spaco en „Holanda E-isto.“ La „Fed.“ sur ĝiaj paĝoj kontraŭis la „SAT“-ideojn, kiujn propagandis grupeto de lab. E-istoj per ciklostilitaj gazetoj, „SAT-Propagandisto“ kaj „Nederlanda Laborista E-isto“ en 1925-28. Krom la ĉefredaktoro Kloek kunlaboris al „Holanda E-isto“ H. J. Blokker kaj por la ekzercrubrikoj H. C. Mees kaj P. J. Soeters. Jan van Schoor publikigis en ĝi poemojn.

En Nijmegen kelkaj aktivuloj starigis en 1926 „Centran E-Propagandan Komisionon.“ Ĉi tiu aperigas de 1927 ĉiujare bele presitan skriban kurson en 26 semajnaj lecionoj, kiuj de 1930 ankaŭ estas pritraktataj per radio. Ĉiujare abonas ĝin ĉ. 3 ĝis 4 mil personoj.

Kelkfoje la naciaj organizaĵoj kunlaboras. Tio okazis i. a. ĉe la aranĝo de la landaj kongresoj en Hilversum (31 Majo-1 Jun. 1925), Nijmegen (22-24 Majo 1926), Haarlem (28-29 Majo 1927). (La kvaran kongreson en Arnhem 21-22 Sept. 1929 ne partoprenis la „Fed.“). De l917 la E-ekzamenoj estas orgnnizataj de „LEEN“ kaj „NK“ kune. Dum 1931-32 la Fed. klopodis por esti akceptata kiel kunorganizanto de la ekzamenoj, sed ĉar oni ne volis allasi ĝin sur demokrata bazo, ĝi en 1932 mem funkciigis ekzamenan komitaton. De 1935 ekzistas komuna komitato de LEEN kaj la Fed. En 1930 ekfunkciis Gazetarservo, konsistanta el reprezentantoj de „LEEN“, „NK“ kaj la „Fed.“ Krome stariĝis en 1930. Komitato por enkonduko de E en la elementaj lernejoj, en kiu partoprenis ĉiuj E-aj kaj kelkaj gravaj instruistaj organizaĵoj.

Ne mankis eksteraj sukcesoj. La konferenco „Paco per religio“, Aŭg: 1928 en Hago uzis E kiel nuran traduklingvon kaj eldonis protokolaron en nederlanda kaj E-a lingvoj. La proks. samtempe okazinta kongreso de kontraŭmilitaj predikistoj aperigis sian protokolon ankaŭ en E. Al E-istaj fervojistoj estis permesate porti dum la deĵoro la E-an insignon. En Hago la instrukcioj pri manipulado de la aŭtomata telefono afiŝitaj en la telefonaj stacioj estas redaktitaj ankaŭ en E. La ministro por instruado, kiu kelkfoje reprezentigis sin en la UK-oj, decidis (2-5-31, N-ro 4124-I), ke povas esti donata E-instruo en komercaj kursoj kaj lernejoj, por kio estos pagata subvencio, se estas almenaŭ 5 lernantoj. Krome li donis iom da oficialeco al la E-ekzamenoj, nomante komisiiton por ĉeesti ilin. En 1925 la urbo Nijmegen donis bonan ekzemplon, enkondukante E kiel nedevigan fakon por la 7-a lernjara en la popollernejoj. Ĝin sekvis alia kaj en 1930-32 jam okazis kurso aŭ instruado sub aŭspicoj de la komunuma estraro en diversspecaj lernejoj kaj institucioj en ĉ. 15 lokoj. Krome en kelkaj aliaj lokoj la urbestraro donis subvencion al la E-grupo. Inter la edukistoj prof. Casimir, konata pedagogo, kaj Theo Thijssen, verkisto, redaktoro kaj estrarano de instruista sindikato, esprimis sian favoron pri E. La „Ligo de nederlandaj instruistoj“ akceptis en sia kongreso 1931 proponon, ke ĝi agadu por enkonduko de E kiel nedeviga fako en la 7-a lernjaro kaj instigu la ministron starigi ŝtatan Eekzamenon. La urbestraro de Arnhem disdonigis senpage al la en 1930 de Julia Isbrücker kaj Andreo Cseh fondita Int. Cseh-Instituto, kiu celas eduki Cseh-metodajn instruistojn, bele situantan konstruaĵon por okazigi kursojn, konferencojn ktp.

En 1928-31 la kresko de la movado kaj pliiĝo de ĝia influo komencis esprimi sin ankaŭ per la membrociferoj. Laŭ iniciato de la haga grupo „Fine ĝi Venkos“ venis al Nederlando Andreo Cseh. Li instruis en diversaj „LEEN“-sekcioj kaj varbis multajn novajn adeptojn. Ankaŭ la skriba kurso de Nijmegen liveris kvanton da novaj E-istoj. Katolikaj E-istoj ricevis apogon de la pastro-filologo Gerlach van Royen, kiu favore juĝis pri E, dirante, ke ĝi estas postulo de la nuna tempo. Okazis en 1928 la 13-a int. katolika E-kongreso en Tilburg. La katolika Radiodisaŭdigo elsendis informojn pri kaj kurson en E. La „Fed.“ ekhavis novan gvidantaron en 1928 komencis intertraktojn kun „SAT“, ekeldonis gazeton „Laborista E-isto“, atingis, ke ĝi povis elsendigi per la Laborista Radio-Amatora Unuiĝo informojn pri E kaj eĉ kurson (1931-32) kaj helpis organizi la 11-an „SAT“-kongreson en Amsterdam. En 1930 ĝi ŝanĝis sian nomon en „Federacio de Laboristaj E-isto en la regiono de la nederlanda lingvo“ kaj de tiam ankaŭ havas sekciojn en Flandrujo. En 1931 ankaŭ la ortodoks-kristanaj E-istoj starigis sian organizon, la „Nederlandan Kristanan E-Societon“ kaj ekeldonis „Kristanan Gazeton.“ La membronombro de ĉiuj naciaj organizoj kreskis de ĉ. 1500 en la fino de 1928 ĝis pli ol 4500 en la fino de 1931. Ankaŭ en la partopreno de la ekzamenoj respegulis sin la kresko de la movado. En 1927 partoprenis 386 kandidatoj, el kiuj sukcesis 267, en 1931 ĉ. 1000, el kiuj sukcesis 688. En la fino de 1931 „Holanda E-isto“ malaperis kaj naskiĝis „Nederlanda E-isto,“ dusemajna organo de „LEEN.“

De tiam ĉiu el la landaj organizoj disponis pri propra organo, kio estas grava faktoro por la disvolviĝo de la movado. Ĉi tiu ankaŭ en 1932-34 regule kreskis. Precipe la Fed. multe progresis, tiel ke ĝi en l934 estis la plej granda el la E-organizoj. Malĝojiga okazintaĵo estis interna malpaco en LEEN, kiu kaŭzis en 1934 eksiĝon de parto el ĝiaj sekcioj kaj ties kuniĝon en nova organizo, la N. E-Gruparo.

Literaturo. La unua eldonaĵo pri E estis la broŝuro de D-ro Z pri la int. lingvo E, trad. de J. M. Vaz Diaz (Esp no. 97), publikigita en Uppsala 1896. En 1900 aperis malgranda lernolibro de 13-jara gimnaziano, J. C. Bruijn. Ĉi ambaŭ verketoj ne havis multan signifon. Post la lernolibro de Uitterdijk, jam menciita, eliris multaj aliaj. La plej gravaj el ili estas tiuj de G. H. Benink (2 eld.), A. Blok (13 eld.), Bulthuis (2 eld.), C. J. kaj J. C. Dirksen (4 eld.), P. van Dokkum (2 eld.), P. Heilker (2 eld.), J. Lem (por laboristoj), P. A. Schendeler (4 eld.), J. W. Sevenhuijsen (por la junularo). La E-ŝlosilon kun vortareto N-E prilaboris H. Blok (9 eld.). La ĉefaj vortaroj estas tiuj de Uitterdijk N-E kaj E-N, tiu de „Merkurio“ (W. J. v.d. Haak, M. J. Wessel, L. Wit), poste reviziita de H. C. Mees, la poŝvortaro de C. L. de Veer (2 eld), la vortaroj E-N kaj N-E de A.G van Straaten. Aliajn lernilojn verkis aŭ kompilis Bulthuis, G. J. Degenkamp, F. Faulhaber, d-ro F. C. Domcnicus, J. B. Eiselin, Mees kaj „Merkurio“. Verketojn pri la movado kompilis G. P de Bruin, Isbrücker kaj J. M. Munters. Propagandaj broŝuroj aperis de Frato Augustinus, Baart de la Faille k. J. R. G. Isbrücker (kontraŭ Ido), H. Blok, G P. de Bruin, d-ro Domenicus, J. B. B. Dufrenne, C. F. Everts, F. Faulhaber (trad.) J. P. L. Niesten, Nutters, Klock, H. Linnebank, Lutkie, Smulders, Romein, Uitterdijk, P J. Vermaas, W. van Zon, Homulle (trad.), Tradukoj el la nederlanda literaturo estas i. a.: P. A. S. van Limburg Brouwer, Akbar (J. C. k. J. R. G. Isbrücker kaj J. Ziermans), J. van den Vondel, Gijsbrecht van Amstel (J. R.G Isbrücker), Hildebrand, Camera Obscura (fragmentoj, H. C. Mees), F. vaa Eeden, La malgranda Johano (Bulthuis), S. Ulfers, Ostlorn (Wessel), Ivans, La viro el Francujo (W. Versteeg-Graftdijk), Holst, Jaĉjo Holm kaj liaj amikoj (van Leeuwen).

Por la disvastigado de literaturo zorgis la Ĝenerala Librejo „Espero“ en Hago (1911-14), dir. J. L. Bruijn kaj poste la „Centra E-Librejo“. Ĉi tiu, privata entrepreno de Bruijn, transtormiĝis en 1919 en anonima societo kun financa partopreno de diversaj E-istoj. Ĝia akcia kapitalo estas 10.000 guldenoj, el kiu ĉ. triono estas efektive enpagita. Lastjare (1933) la rentumo estis 5^1/2%. De 1922 la librejo estas gvidata kiel fako de profesia librejo. En 1932 la Fed. starigis Libro-Servon, kiu ne nur vendas, sed ankaŭ mem eldonas diversajn gravajn verkojn, ĉefe instruajn. En 1933 ĝi vendis je valoro de ĉ. 9000 guldenoj. De post 1930 ekzistas Centra Katolika E-Librejo en Eindhoven.

Gravaj ne-E-aj firmoj, kiuj eldonis E-aĵo(j)n estas: H. Honig, Utrecht, H. Meulenhoff, Amsterdam, P. Noordhof N. V., Groningen, W. J. Thieme ô Cie, Zutfen J. B Wolters, Groningen, N. V. Joh. Ykema's Uitgevers Mij., Den Haag Nijgh ô Van Ditmar N. V., Rotterdam, N. V Lecturis, Eindhoven, Calenbach, Nijkerk.

Societoj. „Federacio de Laboristaj E-istoj en la regiono de la nederlanda lingvo“. F. Faulhaber, prez., A Veen, sekr, F. Koch, kas. kaj adm., H. W Ahngs, red., F G. Kroonder, libristo, W. Prent, E. Faulhaber-Ciskovska, J. De Lange. Sekr. por Flandrio: Th. Mortiers. Konsilantaro: J. Alta, O. Brandsma C. de Cock, H. Garten, van Gerfsom, A. Henstra, J. Houtekamer, A Nevenzeel, H. Rijpstra, J. van Scheepen, A. Tillema Heijnen, G. Vonk, G. Vrees, E Willekens, J. van Wijngaarden. Organoj: „Laborista E-isto“, monata, 32x25 cm, 8-paĝa, 4000 ekz.; „La Progresanto“ (studgazeto), monata, formato kaj amplekso kiel L. E.; „La Vojo“, por infanoj, ciklostilita; krome ĉiu membro ricevas Sennaciulon. Membroj: ĉ. 3000 (inkluzive simpatiantaj membroj kaj organizoj); sekcioj: 93. Servoj: librejo, ekspozicioj, vojaĝantaj. bibliotekoj, gazetarservo, ekzamenoj. Enspezoj: saldo 1932 F. 332.02, kotizoj F. 3855.08, organoj F. 895.03, libroservoj F. 1450: diversaj F. 341.57. Elspezoj 1933: organo F. 3649.66, Sennaciulo F. 683-28, afranko F. 315.55, skriba kurso F. 567.32 administro F. 602:, kunvenoj kaj kongresoj F. 487.74, donacoj F. 65:, subvencioj F. 82.42, kontoraĵoj F. 177 05, gazetarservo F. 96.85, diversaj F. 13599 saldo F 10.84. Aktivuloj: J. Benjamin,, H. Bishoff, J. Bout, Th. Buijs, J. Diehl C. de Klerk, L. van Munster, J. W. Minke, W. Mudde, F. de Regt, G Woud.

Nederlanda Katolika Esperantista Ligo „Nederlanda Katoliko“. H. Damen, prez., F. Marrevee vicprez, F. J. v. d Burgt kaj P. G Brand, sekr-oj, L. Weyts, kas. A. Beek, J. P Korting, P. H. Penders kaj J. H. Westen estraranoj. Pastro L. J. Poell religia konsilanto. Membroj: 1128, kiuj estas aŭtomate membroj de IKUE; lokaj grupoj. 33 lokoj, en kiuj la anoj loĝas: 219. Organo. Nederlanda Katoliko, monata, 21x14 cm. 12-16 paĝa. eldonnombro: 1200-red p. M. Brouwer. Enspezoj en 1932: f 186887, elspezoj f 1896.53.

Aktivuloj: Th. C. van Erp, Mathilde Borret, A. N. Govers, F. Knaapen, J. Pastoor, Frato M. Wynandus van Oort, A. J. v.d. Burgt: J J. Fillot, H. Haenen, Frato Nivardus, F. G. van Hoesel, F. Smarius, P. Ch. v. d. Vijver.

Nederlanda Societo Esperantista „La Estonto Estas Nia“ („LEEN“). P. W. Baas, prez. E de Wolf, sekr. kaj red. H. Wensel, kas. kaj adm., f-ino G. H. Benink, 2-a kas, J. V. Holleman, vicprez., E. A Koot, 2-a sekr., P. Hendriks, J. M. Duinker, W. Grolleman, Lissauer, bibl. - Org.: „Nederlanda E-isto“, 2-semajna, 24x15 cm, 16-paĝa 2000 ekz. Kunl.: Henr. de Lange, Mies Smith, Jan van Schoor. Membroj. 2. 1500; sekcioj: 31; kursanoj: ĉ. 850.

Enspezoj 1933: saldo de 1932 F. 817.47, kotizoj F 4630.12, organo F. 496.66, prop. gazetoj F. 163.20 ekzamenoj F. 400:, broŝuroj F. 106.87 Cseh-kurso F. 129.45, diversaj F. 101.87. Elspezoj 1933. organo F. 3768.79, gazetarservo F. 36.46, biblioteko F. 42.10, donacoj al div. organizoj F. 257.50, administro ktp. F. 433.14, prop. F. 336.52, kunvenoj F. 504 54, broŝuroj F. 105.63, regularo F 20.60, diversaj F 33.92 saldo F. 13D1.44. Servoj: bibtioteko (530 verk(-et)oj kaj jarkolektoj), ekspozicioj, gazetarservo, radio- kaj poŝta komisionoj, ekzamenoj; Aktivuloj: Nelly Boom, H. W. G. Centjn, G. W. H. Cote, J D. van den Eijnde, J. L. Mast, C. Offerhaus, M. F. Onnen, J. van Ravestein Jr., A. Rutgers, W. H. G. van Tintecen, L. W. J. K. Thomson J. van der Velde, A. C. van der Vet, J. Vink, G. Wirix, W. Baaten, p. Hendriks, Joh. Hartog, P. Korte W. Kunnen, L. Morean, J. Telling, Ŝ. J. Ysselstein.

Nederlanda Kristana E-Societo. H. G. van Leeuwen, prez., J. J. Wielheesen, sekr., J. D. Brakel, kas. kaj adm., H. Verburg, red. Org.: „Kristana Gazeto“, 2-semajna, 28x22 cm, 8-12-paĝa, 600 e-roj. Membroj: 2. 300.

Centra Esperanto-Propaganda Komisiono (Nijmegen). Starigis sin mem, estas privata entrepreno de jenaj E-istoj: A. van Weerhorst, prez., A. H. Jansen, sekr., H. de Lepper, kas., A. van Straaten, kursgvid., J. Alberda, vicprez., L. Kwak, komisaro. Servoj: skriba kurso. Partoprenantoj: ĉiujare 3-4 miloj.

Nederlanda Societo de Blindaj E-istoj. Sekr. R. Israels.

Rimarko. Por kontroligi la ĝustecon de la detaloj, la artikolo aperis antaŭe en N E-isto, 1932.

Biografio, alveninta post fermo de la unua volumo: van Dokkum, Pieter, lernejestro. Nask. 27 marto 1847 en Stadskanaal (Groningen) mortis 20 febr. 1934 en Veendam. E-isto de 1922 kaj ĝis sia morto laboris kune kun sia edzino por E. Li estas nomata la pioniro de E en Groningen. Gvidis kursojn diversloke verkis lernolibron, 1924 (dua eld. 1931). (H J. B.) G. P. de BRUIN

Ned Katryn: ps. de Lefebvre, v.

Nedoŝivin Aleksandr Miĥajloviĉ, ruso. Nask. 14 marto 1868 en Kazanj. 27 jarojn imposta specialisto en financministerio, poste 10 jarojn adv. En 1920 transloĝiĝis eksterlanden kaj en 1927 pastriĝis. En 1928 fariĝis paroĥestro en la rusa ortodoksa preĝejo en Leipzig. E-isto de 1910. Kunfondis la ES-n en Kovno (Litv.), en Petrogrado fondis Int. E-an Komercan Ĉambron, kiu ricevis ankaŭ subvencion. Liajn E-ajn laborojn partoprenis liaj edzino (mortinta en 1926) kaj filino.

Neergaard de (nergor) Pierre Paul Ferdinand Mourier, dano, specialiste pri plantpatologio, ĝardenkultura zoologio kaj genetiko. Nask. 19 febr. 1907 en Nyborg. E-isto de 1925. Dum 1926-28 red. de ,La forta voko‘. En 1929 eniris la laboristan E-movadon. Faris 5-lingvan ĝardenkulturan terminaron (1200 esprimoj). Verkis ,Fremdvortoj en E'. (La 15-a regulo de la fund. gramatiko en teorio kaj praktiko), 1933.

Nekrasov Nikolaj Vladimiroviĉ, ruso, ĵurnalisto. Nask. 18 dec. 1900 en Moskva. E-isto de 1915. En 1918-19 prez. de Tutruslanda Ligo de junaj E-istoj kaj red. de ,Juna Mondo, kiun li mem kompostis en la presejo. En 1922 kunfondinto de ,La Nova Epoko‘ kaj ĝia kunredaktoro ĝis 1930. De 1923 membro de CK SEU. Li speciale okupas sin pri historio kaj kritiko de la E-literaturo, ideologio de la proleta revolucia E-movado, nacia problemo kaj kosmoglotiko. En La Nova Epoko estas publikitaj liaj skizoj pri originala E-literaturo (Baghy, Bulthuis, Jung, Hohlov, Miĥalski, Deŝkin, Schulhof ktp.). Lia kritiko eliras ĉefe el originala sociologia vidpunkto, sed samtempe li multe atentas la lingvan flankon de la verkoj. Li tradukis multajn rusajn poetojn: Puŝkin (romano ,Eŭgeno Onegin', ,Kupra Rajdanto‘), Blok ,Dekdu', ,Najtingala Gardeno'), Balmont (,Blanka Cigno‘, ,La mortaj ŝipoj'), Majakovskij (‚Nubo en Pantalono‘, ,Suno'), Gerasimov (,Monna Liza'), Bezimenskij (,Socialismo') kaj multajn aliajn. Sed ankaŭ li verkis multajn originalajn poemojn; la plej rimarkindaj ,Krono de sonetoj pri E'; ,Fablo pri ĝilotinŝraŭbeto‘, ,Testamento de Satano'; ,Verda Flamo‘. En siaj poeziaj verkoj li devenas de la rusaj poetoj simbolistoj, ĉefe Brjusov, kaj speciale zorgas pri la stila lingva pureco. En 1931 kunfondis IAREV. LK. Ĉefkunlaboranto de la Enciklopedio.

Nels Joseph, franco (de pola deveno), kontisto. Nask. 23 jan. 1894 en Warszawa. En 1912-13, fondis E-an jularan grupon de W. Post la milito estis unu el la reorganizantoj de la Lab. G. en Paris kaj de la Fed. de la Pariza regiono, kies komitatano li estas. Kunfondis „Verdan Katon“, kunfondis kaj prezidas la sekcion de Montmartre.

Nemseĉi A. Darjuŝ, perso, zoroastrano, tapiŝfabrikanto kaj -komercisto. Nask. 2 aŭg. 1901 en Tabriz. Lernis E-n en 1920. Sian unuan leteron li sendis al UEA; respondo alvenis pro la tiama malregula poŝta servo kaj aliaj malfaciloj post unu jaro. De 1921 del. de UEA, de 1928 komitatano. Vizitis la UK-n en Antwerpen 1928. Fond. EG-n en T., eldonis persan lernolibron, verkis E-ŝlositon.

Neologismo estas nomata ĉiu vorto neoficiala, ĝis sia oficialiĝo. Konforme al la libera evoluo de E, neologismon povas enkonduki ĉiu E-isto: pri la prospero de la nova vorto decidas la E-istaro, per ekuzo aŭ per ignoro. Rilate al la neologismoj kolizias du vidpunktoj inter si kontraŭaj: tiu de la simpleco kaj facileco kaj tiu de la riĉeco kaj literatura taŭgeco de la lingvo. La kolizio ŝajnas nerepacigebla, ĉar nek la propagando povas rezigni pri la granda altirforto de la facilo kaj simplo, nek la literaturo pri la esprimforto kaj vortriĉo, sen kiuj vera literaturo, transdonanta ne nur la nudan penson, sed ankaŭ delikatajn nuancojn, metaforajn vort-aplikojn, duonklarajn aludojn entenatajn de vortoj, estas kaj restas nur pia revo. La problemo ŝajnas solvebla nur per la apartigo de la „poeziaj vortoj“, t e. vortoj uzataj nur en la alta literaturo. Ĉi tiujn vortojn, almenaŭ provizore oni devus klarigi fine de ĉiu libro, en listo. Per tio la vulgara lingvo povus resti neembarasata de la literatura lingvo-evoluo; la poeziajn vortojn, signendajn en ĉiu vortaro per vinjeto, devus lerni nur literaturema E-isto, kaj ĉi tiun lernon plifaciligus, ke ĉiu verko estus klarigita eldono. Krome, devus ĉesi la principa, kaj de kelkaj intence pliakrigata antipatio kontraŭ la poezia vortriĉo, per la rekono, ke literaturo kaj intenca vortmalriĉo estas konceptoj kontraŭdirantaj unu al la alia. Z mem estis tre tolerema kontraŭ N., li avertis sole: „ne tro krude, ne tro multe per unu fojo“. Jen kelkaj citaĵoj de li: „mi havas nenion kontraŭ la enprenado de tiuj vortoj. . .“ (O. V. p: 245); „neologismoj. . . nenion ŝanĝante nek rompante, prezentas por la lingvo nenian danĝeron“ (O. V. p: 249.) „Nia lingvo konstante progresas kaj riĉiĝas, kaj tamen, dank' al la reguleco de sia progresado, ĝi neniam ŝanĝiĝas, neniam perdas la kontinuecon kun la lingvo de tempo pli frua. Kiel la lingvo de homo matura estas multe pli riĉa kaj elasta, ol la lingvo de infano kaj tamen la lingvo de ĝuste parolanta infano neniom diferencas de la lingvo de homo matura, tiel verko, skribita en E antaŭ dudek kvin jaroj ne estas tiel vortoriĉa, kiel verko skribita en la nuna tempo, kaj tamen la lingvo de tiu tempo perdis absolute neniom el sia valoro ankaŭ en la nuna tempo.“ (O. V paĝo 408.) „Tiu ĉi permeso (de vortkreo) estas necesa, ĉar alie la lingvo estus tro rigida kaj multajn ideojn oni tute ne povus esprimi per ĝi.“ „Vi diras, ke la aperado de novaj vortoj faras la lingvon pli malfacile ellernebla. Sed kial? Ili ja tute ne elpuŝas la antaŭajn vortojn kaj ne ŝanĝas en io la ĝisnunajn principojn de la E-a vortfarado.“ (O. V. p: 429.).

La principoj, laŭ kiuj la alpreno de novaj vortoj okazas, estas la jenaj:

1. Eviti, ĉe ofte uzataj vortoj, pezajn vortkunmetojn (piedpremi: treti; falpuŝiĝi: stumbli; malsupreniri: descendi. vizaĝŝmiraĵo: ŝminko).

2. Distingi nuancojn (fali kaj sinki; jelpi kaj boji; langvoro kaj laco; sturmi kaj ataki).

3. Signi ideojn, esprimeblajn nur per pluraj vortoj (novalo: provizore nekulturata plugtero; statisto: akcesora rolulo; kontempli: longe kaj medite rigardi; baŭmi: stariĝi sur la postaj piedoj).

4. Anstataŭigi, ĉe ofte uzata vortoj, mal-kunmetojn (stulta: malprita; kvereli: malpaci; efemera: maldaŭra; aflikti: malĝojigi; kompleksa: malsimpla; humida: malseka; rara: malofta; trista: malgaja; dura: malmola; milda: malsovaĝa).

5. Simpligi pseŭdosufiksajn vortojn (apelacio: apeli; situacio: situi; dekoracio: dekori; federacio: federi; erudicio: erudi; erupcio: erupti; proskcipcio: proskribi). Tie ĉi oni povus mencii ankaŭ la vortojn: dokta el doktoro. mimo el mimiko; anatomo el anatomio, beletro el beletr(istik)o, biologo el biologio; gimnasto el gimnastiko; geografo el geografio; geometro el geometrio ktp.

6. Kvankam ĝis nun ne praktikata, eble foje irota vojo estus la memstarigo de kelkaj pseŭdoafiksoj. Neergaard proponas ekzemple la sufikson ik por signi profesion (danciko, ĝardeniko, ĵurnaliko). Same oni povus el la vortoj preludo, preteksto, preskribi gajni la prefikson pre, por diri prediro, prevido. El groteska, fosforeski, arabesko oni povus gajni la sufikson esk (japaneska, vireska, virineska). Oni povus fari el malgraŭ la prepozicion graŭ (laŭ la volo, por la bono de. . .). Sed tio estas vere la „muziko de l' estonteco“.

7. Krome, per la plivastiĝo de E, oni certe pli kaj pli sentos la neceson de familiaraj vortoj, el kiuj oni jam proponis kelkajn en la Parnasa Gvidlibro (kaputa: rompiĝinta, ruiniĝinta; fatraso: aĉaĵaro; trampo ĉifona malzorgita ulo; paŭti: malkontente silentadi; mungi: nazpurigi; maroto: amata ĉevaleto). KALOCSAY.

Neupert (najpert) Alfred, germano, instruisto popollerneja. Nask. 12 majo 1888 en Lonzig. Gvidanto de la int. E junutara movado: gvidado de TEJA 1921-31, redaktado kaj administrado de ,E junularo', 1924-29, eldonado de varbiloj kaj lerniloj, ekz.: ,Poŝkalendareto por junaj E-istoj', 1925.

Neužil (neuĵil) Albín, ĉeĥo, popollernejestro en Olomouc. Nask. 16 febr. 1883 en Bohonice. E-isto de 1904. Instruas E-n en sia lernejo de multaj jaroj laŭ propraj metodoj. Dum pluraj jaroj prez. de TAGE. Partoprenis dekunu UK-jn. Verkis. ,Metodo de manpresitaj ornamaĵoj', 1926. Artikoloj.

Newell (njuel) L. N. (ps. Eleno Vinfero), anglo asekuristo. Nask. 23 dec. 1902, en London. Lernis E-n en 1916. Sekr. (1925--26) kaj vicprez. (1926-27) de Londona EK. Ĉefred. de ,Int. Language' (1925-30). Membro de administra kaj aliaj komitatoj (1926-31). Kunaranĝinto de UK en Oxford; ĝen. sekr. de UK en Paris; laboro por E ankaŭ en Egiptujo, 1933. Verkis: ,Concise Course in E'; ,Pres-kodo de E'. Multaj poemoj, noveloj kaj recenzoj en ,Int. Lang', ,LM‘, ,HDE‘ k. a. Ĉefa intereso: la homo kaj la literaturo.

Nia ĉiutaga pano kaj ĝia influo sur la vivo de la homoj. Kompilis kaj trad. W. Trainer, 1915, 72 p., dua eld.. 1917. „Aro de interesaj pensoj, eltiritaj el la verkoj de malnovaj kaj novaj aŭtoroj. Pledado cetere lerte aranĝita por vegetarismo.“ (G. S. ,E', 1920, p : 191.)

Nia Gazeto. Monata eldono de „L‘ Éclaireur de Nice et du Sud-Est“ (Francujo). Fondita febr. 1934. Dir. G. Avril, ĉefred. S. Grenkamp-Kornfeld. Formato 42x31. Ilustrita, int. revuo bone redaktata.

Niĉjo Mensogulo kaj aliaj noveloj de Bratescu-Voinesti, el la rumana trad. Morariu. 1927, 64 p. „La noveletoj bele priskribas animstatojn. La libro estas tre lerte tradukita.“ (g-K., La Socialisto, 1927, p: 36.)

Nienkamp Heinrich, ps. de E. Kliemke, (v.).

Niesten (nisten) Johannes Petrus Leonardus, nederlandano, leŭtenanto-kolonelo en la armeo. Nask. 23 aŭg. 1859 en Maastricht, mortis 30 apr. 1930. Pioniro el la unuaj jaroj de E. Estrarano de NKEL, membro de la ekzamena komitato. Aŭtoro de lernolibro kaj prop. broŝuro.

Ni fosu nian sulkon! Devizo emfaze anoncita ĉefe de Cart kaj presita sur multajn presaĵojn en la jaroj post la Ido-skismo. Ĝi estis prenata el malnova franca fabelo (1. Vorto de Cart, p: 37), laŭ kiu pli utilas uzi la ilon, ol diskuti pri ĝiaj ecoj.

Ni kantu! Kolekto de 108 hungaraj popolkantoj; laboristaj kaj E-istaj kantoj. 1928, 62 p. Traduko tre poezia.

Nikolau Emil, rumano, oficisto. E-isto de 1907. Estis vicprez. de RES. Verkis E-gramatikon, 1925; red. la gazeton ,E', Ploesti, 1925-27. Tradukis el la rumana al E. Kunlaboris ĉe multaj E-gazetoj.

Nikolov Georgi, bulgaro, ĝardenisto-pejzaĝisto. Nask. 7 jan. 1883 en Sofia, loĝas samloke. Kunred. de ,Unua Paĝo', 1904-1906, kaj aginto ĉefe en la unuaj jaroj de la 20-a jarcento.

Nipono (Japanujo). Japana lingvo estas ne fleksia, sed alglua. Tial gramatiko de E estas kompare facila por japanoj, pri akuzativo neniu plendas. Nur E-vortaro kaŭzas iom da malfacileco por memori, sed tre multaj t. n. int. radikoj jam de longe eniris en J. lingvon, ekz. radio, kinemo, bifsteko k.a. pere de angla lingvo, kun modifita elparolo. Plie ĉiuj meze edukitaj homoj legas anglan lingvon; studentoj de altgradaj lernejoj studas germanan, francan lingvojn. Estas nedubeble, ke tia grundo helpas al facila studo de E. Sed vera internaciismo, malpotenco de J. lingvo en int. rilatoj, relativa facileco de E eĉ por needukitaj japanoj estas tri ĉefaj faktoroj de J. E-movado. Tiu dua kondiĉo estas tre propre japana, kaj kelkaj (v. K. Takahaŝi.) de patriotisma vidpunkto propagandas E-on kontraŭmetante ĝin kontraŭ angla. Tre sana kaj mirinda progreso (precipe ekonomie) de JEI estas fierinda afero. Ĝi posedas proprajn teron kaj konstruaĵon, du sekretariojn kaj unu oficistinon, ĉiuj sufiĉe bone honorariataj. Diversaj personoj provis fondi grupojn por konkuri kun JEI, sed neniu sukcesis. Post malpaco inter Parizo kaj Moskvo J. Proleta E-movado donis apogon al Moskvo. Nun subpremita: Potencaj grupoj de specialaj ideoj oficiale alprenis E-on: Oomoto kaj Kiboŝa. Ilia E-fakoj sin tenis apud (aŭ iam kontraŭ) ĝenerala movado. Dum studentoj ludis tre gravan rolon en la movado, virinoj estas tre malmultaj. Fervojistoj grupiĝas tre fortike, utiligante senpagajn bileton kaj telefonon. Ossaka estas unu el ili. Multaj sciencaj tezoj en E, ĉefe aerologoj, kemiistoj, medicinistoj, zoologoj k. a. Radio-disaŭdigo kun 10,000 tekstoj venditaj (v. Ŝindo). Atentindaj lingvaj studoj pri E pli kaj pli aperas. Sed kial nia movado ne marŝas tiel rapide kiel atendas E-istoj? La ĝenerala publiko jam komprenas ekziston de E; sed en nuna reakcia epoko, precipe post Manĉuria afero, „sanaj personoj“ rigardas E-n kiel danĝeraĵon por la patrujo. Inteligentuloj ĝenerale ne ŝatas E-n, ĉar ĝi ne donas tujan utilecon, kompare al angla, germana, franca lingvoj. Angla estas kvazaŭ dua lingvo por japanoj. Tamen kia kompatinde mizera parol- kaj skribkapablo en angla, germana, franca lingvoj de J inteligentularo. Ili nur apenaŭ legas. Kaj ili malestimas E-n pro malriĉeco de libroj.

Rimarkinda fakto estas, ke de kelkaj jaroj progresemaj junuloj amase kuras al marksismo, sed al ili ofte malplaĉas la mildeco homaranisma de neŭtrala E-movado. Nun reakcio furiozas. Proletaj E-istoj ne havas sufiĉan potencon por kontraŭstari subpremon de la registaro. En malliberejoj tre konsiderinda nombro da komunistoj daŭrigas aŭ komencas fervoran studon de E.

N. KAWASAKI.

A. La epoko de individua studado.

Kiu studis unua la lingvon? Respondi estas neeble. D-ro A. Oka E-istiĝis en 1891, kiam li studadis biologion en Germanujo. Li estis Volapükisto. Krom li ankoraŭ kelkaj. Ili poste aliĝis al E. (Ekz. Kentaro Si-mose en ĉ. 1892). En 1889 vortaron Volapük-japanan, 580 paĝan, tradukis holandano van der Heyden kaj japano Hayasi Sasaki. En 1902 franca pastro Mistler skribis pri E en iu gazeto de Nagasaki. Per tiu artikolo Kroita E-istiĝis. En 1903 Joŝino legis la artikolon de Stead en „Revier of Reviews“ kaj ĝin tradukis por iu kristana gazeto.

En la printempo de 1903 Mac Kenzie, skota pastro, Kanazawa, venigis lernolibron el Anglujo kaj en la somero li instigis Gauntlett, kimro, anglalingva profesoro de VI-a Nacia Kolegio, Okayama, al komuna studado. Sed G. ne konsentis, ĉar li sciis la disfalon de Volapük. Sed vizitinte M. kaj trovinte lin okupita de aferoj, li legis la lernolibron por disfri sin en la ĝardeno. Li miris pro la facileco. Li organizis kurson en Okayama kaj en la komenco de 1906 kun la helpo de Muramoto, presejestro en tiu urbo, aranĝis faman korespondan kurson trifoje. Rezultato: 600 anoj tra Japanujo. Tio estas la komenco de praktika movado.

En 1905 Kroita skribis artikolon al gazeto „Tyokugen“ redaktata de lia intima amiko Sakai. Tio ne povis doni grandan impreson al la publiko, sed kelkaj socialistoj (Sakai, Osugi, Arabatake) interesiĝis pri la lingvo. En majo de 1906 Kroita sendis sian prop. artikolon al taggazeto „Yomiuri“ (Usui klopodis en la interno), kiu, kontraŭe al tiu de lasta jaro, vekis atenton ĉe la publiko. E. Asada, prof. de Fremdlingva Kolegio, faris elokventan paroladon en E en la lerneja ceremonio.

B. La epoko de organizita movado.

La verkinto de la „Historieto de E-a Movado en Japanujo“ (japane en „La Revuo Orienta“, IX 1926) klasigis tiun ĉi epokon en kvin periodojn:

1-a periodo: ekfloro kaj velko (1906-1908)

2-a periodo: inerteco 1909-1911)

3-a periodo: mallumo 1912-1915

4-a periodo: preparo al reviviĝo (1916-1919)

5-a periodo: reviviĝo kaj marŝo (1920-)

1. - Ekfloro kaj velko (1906-08).

En majo de 1906 Misao Katô fondis en Yokosuka „Nippon Esperanto-Societo“ (Nippon E-Kyôkai). En Tokyô ankaŭ Abiko kun aliaj „Nippon E-Kyôkai). Kroita, kiu havis intencon starigi tutjapanan potencan centran organizon, akiris la nomliston de la korespondaj kursoj de Gauntlett, dank' al la klopodo de Muramoto leginta la artikolon de „Yomiuri“. Kaj li kunvokis la kunsidon por fondi tiun organizon 12 jun. Abiko konsentis likvidi sian societon kaj „Japana E-ista Asocio“ unuanime (dek ĉeestis) estis fondata. La Societo de Katô fariĝis la filio de la Asocio. Oficiala organo de la Asocio estas „Japana E-isto“, kiu ekaperis en aŭg.

En julio Gauntlett donis kurson en Tôkiô. En sept. Osugi fondis er Tôkiô la Lernejon de E (E Gakkô). En sep. Unua Japana Kongreso (tiam oni nomis ĝin Ĝenerala Kunveno de JEA) en Tôkyô. Hayasi, ministro por fremdaj aferoj, gratulsalutis. Rezolucioj, klarigitaj de Takakusu, sanskritisto: 1. En 1917 okaze de Universala Ekspozicio invitu UK-n al Japanujo. - 2. Petu al Eduka ministro, ke oni metu laŭvolan kurson de E en komercaj lernejoj. 3. Fondu studkomitaton por plimultigi japanajn radikojn en E.

Unua E-libro estas en marto T. Muramoto, „A Short Vocabulary E-English and Eng:-E“. Neniuj vortoj japanaj en la teksto. Japanlingvan lernolibron verkis Futabatei Hasegaŭa en jul. Li aŭdis E-n en Vladivostoko kaj reveninte hejmen tradukis Fundamenton de E. En 1906 8 libroj aperis. Tiel la movado ekfloris kaj ofte oni parolis pri E. Laŭ la vortoj de Chif (ĉe Z-a mortotago 1922), tiamaj gvidantoj kredis, ke ili povos konkeri tutan Japanujon post kelkaj jaroj. La nacia spirito estis forta, ĉar en tiu jaro Japanujo venkis Rusujon. Estas atentinde, ke inter unuaj pioniroj estas profesoroj (ekz. Kroita) kaj socialistoj (ekz. Osugi, Sakai). Laŭ La Revuo Orienta, sep. 1931, 17 personoj daŭre aktive batalis dum 25 jaroj. Sed tiu prospero ne daŭris longe. La Dua Japana Kongreso okazis en 1907 kaj post longa interrompo la Tria en 1916. „Japana E-isto“ ĉesis eliri en 1908. Du grandaj steloj, kiujn Japanujo produktis, Chif kaj Ossaka jam laboris de la komenco de tiu ĉi periodo. En 1908 Kroita vojaĝis al Eŭropo, Chif anstataŭ li zorgis pri la Asocio. Ossaka en Yokosuka redaktis „Yokoska E-isto“ en 1907.

2 - Inerteco (1909-11).

En 1909 Chif prunteprenis kapitalon kaj fondis novan entreprenon „Nippon E-Sya“ por daŭrigi la eldonon de „Japana E-isto“. Li intencis sendi la gazeton enhavantan multajn japanajojn al Eŭropo, tiam tre prospera en la movado. Malgraŭ lia energio la gazeto ĉesis baldaŭ. En 1910 Kroita revenis. JEA eldonis „JE“ en 1911 sesfoje.

3. - Mallumo (1912-15).

1912-1913 „JE“ tute ne aperis. Nur hektografitaj gazetoj „Orienta Azio“ de Harada, „Orienta Stelo“ de Yokosuka filio de JEA kaj rondiranta gazeto „Jokoska E-isto“ (la du lasta per la mono de Ossaka) montris, ke en Japanujo la movado ne estingiĝis. Eĉ lernolibroj elĉerpiĝis. En Yokosuka Ossaka evidadis kursojn kaj hektografe presis lernolibrojn. En Kanazawa Erm Asai E-istiĝis kaj E-igis „la Bultenon de HEC (Hokuriku Exchange Club)“, filatelista gazeto, kaj gvidis kursojn. Iom da movado en Sakai, Hiroŝima kaj Toktusima; preskaŭ nenia movado en aliaj lokoj.

En 1914 „JE“ reaperis. Malgranda formato, kvaronjara. K. Nakamura fariĝis vicprez. de JEA, studentoj (Ossaka, Sugiyama, en 1915 Asai) fariĝis sekretarioj. Partopreno de studentoj al la centra administrado signifis unuan paŝon al reviviĝo de la movado. En 1915 „JE“ kvarpaĝa aperis dekfoje. Tiamaj laborantoj en propagando: en Tôkyô Takabatake (nuna Ooi), Oishi, en Kyusyu (poste en Tôkyo) Fukuta, en Hirosima K. Takahaŝi. En 1914 venis blinda poeto Eroŝenko el Rusujo, en 1915 f-ino Alexander, bahaistino, el Ameriko. Akita fariĝis E-isto per Eroŝenko.

4. - Preparo al reviviĝo (1916-19).

De 1916 la redaktadon de „JE“ prenis sur sin Ossaka, helpite de Taiji Jamaga kaj Erin Asai. (Tial li ĉesigis la eldonon de Orienta Stelo.) En Yokosuka lin anstataŭis Heikiĉi Aizaŭa, poste Mokiĉi Kobajaŝi. De sep. en sia domo en Kanda, Tokyô, Ossaka aranĝadis kursojn. La kursojn vizitadis en 1917 Tojosato Tooguu, E. A. Kolomlec (ukrainano), Ĉernin (rusa hebreo); en 1917 kurso en Yokohama: Hajami, Tasku Sasaki, Hazama; Nagakacu Hirano, Miĉiaki Miŝima, Ikuma Ariŝima, Cujoŝi Kaĵi (la nuna Hirokazu Kaĵi). La membroj de la Asocio estis 186 en aŭg. 1916, en aŭg. 1918 286, en aŭg. 1919 464. Sed la ekonomia stato de la Asocio fariĝis pli kaj pli malbona. Tria Japana Kongreso en 1916 en Tôkyô. Kvara en 1917 en Tôkyô. Kvina en 1918 en Tôkyô. Sesa en 1919 en Yokohama. Venis en nian tendaron tre energiaj batalantoj, en 1916 Macuzaki, en 1918 Fujisaŭa, en 1919 Inouye, Hasegaŭa, Hori, Kizaki, Ga. En 1917 venis Dick, sviso, el Rusujo kaj multe instigis japanojn. La movado fariĝis multe vigla. Sed la Asocio, malgraŭ la servado de la filo de Kroita, jam ne povis funkcii. En 1919 la presejo rifuzis la presadon de la gazeto. K. Nakamura proponis kontroligi la kason de la Asocio, sed K. Kroita rifuzis. La rekonstruo de la Asocio fariĝis nepre necesa.

En la komenco Ossaka intencis reorganizi la administradon de la Asocio: transdoni la tutajn devojn al la junaj sekretarioj kiel ankaŭ respondecon de la kasadministro al ili, sed K. Kroita ne konsentis. En la letero al la sekretariaro Chif, el Kobe, skribis interalie, ke estas tute vana afero reorganizi la Asocion sub Kroita kaj admonis la sekretariojn starigi tute novan prop. organizon, senigante la Asocion. Nakamura ankaŭ, rifuzante la prezidantecon de la Asocio, instigis ilin reorganizi la Asocion. Fuĵisaŭa, E. Asai, Ossaka fine decidiĝis pri la reorganizo kaj kunvokis specialan kunvenon por tio. Fuĵisaŭa, Asai, Macuzaki, Hagiŭara, Ossaka deklaris la eksiĝon el la sekretarieco kaj ankaŭ redaktanteco de J. E. kaj prezentis la projekton pri la starigo de nova prop. centro „Japana E-Instituto“ kaj ĝia organo „La Revuo Orienta“. Kelkaj precipe kapitano Sôiĉi Uĉida, esprimis bedaŭron pro la forigo de la „historia“ JEA. Ossaka klarigis, ke oni lasas la Asocion ekzisti kiel moralan centron, kondiĉe ke JEI ne respondas por la financoj de JEA, sed ke poste, kiam JEI prosperos finance, tiam ĝi pro la morala memvolo pagos ŝuldojn de JEA, se tiaj ekzistas. W. Oishi akcente parolas por la starigo de la tute nova JEI. T. Osida lin subtenas. La propono estis unuanime akceptata kaj ĉiuj konsentis eksiĝi el la membreco de JEA kaj aliĝi al JEI. Tiel „Japana E-Instituto“ fondiĝis en la fino de 1919. En Yokohama S. Hajami kaj aliaj fondis „Japana E-Komerca Korporacio.“

5. - Reviviĝo kaj marŝo (1920-)

Ĵus antaŭ tiu ĉi periodo aliĝis al la movado Yagi, Kawasaki, Okamoto, Ueda.

JEI fariĝis „labora centro“. Ĝi komencis eldoni la gazeton LRO en jan. Ĉiuj membroj de JEA estis rigardataj membroj de JEI. JEA tamen ne malaperis, ĝi estis lasata kiel „morala centro“, sen membroj, sen gazeto, sed kun estraro konsistanta el unu prez. kaj du vic-prez., sen sekretarioj. Do ĝi ekzistis nur laŭ nomo, kaj ne miro, ke ĝi ne povis funkcii kaj poste estis tute nezorgata. Tiu esprimo „morala centro“ estas mistera. Nekompleta revolucio sekvigis en postaj jaroj ĝenajn problemojn pri la organiza afero en Japanujo. JEI estis zorgata de Ossaka. Li, fervoja inĝeniero, ĉiuvespere kaj dimanĉe dediĉis sian tutan forton al la aferoj de JEI. Li devis oferi unuan etaĝon de sia loĝejo al la oficejo. Li devis redakti la gazeton. Li devis verki lernolibron. Li devis respondi al en- kaj eksterlandaj samideanoj. JEI estas amata filo de Ossaka, al kies flegado ĝi dankas sian nunan prosperon. De la naskiĝo de JEI la movado jam ne haltis. LRO akurate eliris 12-foje aŭ eĉ pli ĉiujare ĝis nun.

Instruita de la maldolĉaj spertoj ĉe la antaŭa JEA, la nova JEI ne metis super si iajn socian eminentulojn kiel la estraron. Ĝi havis nek prezidanton, nek ĉefsekretarion ordonantan. La tutan administradon prenis sur sin la egalrajtaj junaj „komitatanoj“ (plejparte studentoj), efektivaj laborantoj en la mastrumado. Por reprezenti la organizon por ekstera mondo, oni havis reprezentantan komitatanon, elektatan por unu jaro, sed ne elekteblan por dua sinsekva jaro. Por vigligi lokan movadon, preskaŭ ne ekzistantan tiutempe, JEI admonis lokajn grupojn, ke ili tro multe ne dependu de la centra JEI, sed ke ili memstare klopodu por nia afero en sia loko.

En 1920 grupoj fondiĝis en diversaj altgradaj lernejoj tra la tuta lando. Venis al Japanujo por loĝi multaj fremdaj samideanoj, Browne, Vaughan, Kuznecov, Seriŝev, Ramstedt (finna vicambasadoro) kaj ĉi tie E-istiĝis Roscoe. VII-a Kongreso en Tôkyô, kiu unuanime malaprobis la landnoman sufikson -i- pro tio, ke ĝi kaŭzas konfuzon en nia lingvo, alportante nenion utilan. Nippon E-Sya de Osida eldonis multajn librojn verkitajn ĉefe de la komitatanoj de JEI. (JEI mem ne faris tion ĝis 1924). Ga importis eŭropajn eldonaĵojn (ĝis 1922) en la nomo de Orienta Librejo E-a. Ambaŭ estis kvazaŭ freŝa akvo post seka vetero, ĉar tiaj aferoj longe mankis. (En postaj jaroj inter Ga kaj Osida, inter JEI kaj Osida malpaco okazis). En la somero en Osaka, kie la movado estis de 1906, ekaperis gazeto „Verda Utopio“, dediĉanta sin al prezento de japanaj moroj kaj traktado de sociaj problemoj. Ĝin mastrumis Fukuta.

1921. Karavano el studentoj de Imperia Universitato de Tôkyô propagandvojaĝis nordorientan parton (plej necivilizitan) de la lando. VIII-a Kongreso en Tôkyô, en kiu laŭ propono de Kizaki monkolekto por fundamenta kapitalo de JEI (20 mil enoj por havi oficejon kaj oficiston) estis aprobita sed la propono de Narita en Universala Kongreso en Praha por inviti UK-n al Japanujo estis malaprobita pro „nematureco de tempo“. Aliĝis al E-movado Ishiguro, Kozo (nun Joŝiŝi) Simomura.

1922. En jan. Ossaka faris prelegon pri lingvoj artefaritaj en la ĝenerala kunveno de Imperia Akademio. Kelkaj membroj paroladis kun aprobo. Prez. Hozumi aniĝis al JEI. Laŭ iniciato de Yanagida petskribo pri akcelo de E-instruado en lernejoj estis prezentita al Imperia Parlamento. Malsupra domo ĝin akceptis en febr. Fondo de E-Federacio de Tokiaj Studentoj. Ĉeestis 70 el 15 lernejoj. IX-a (eksterordinara) Kongreso en Tôkyô okaze de Paca Ekspozicio. Hasegaŭa propagandvojaĝis en Koreujon. Potenca gazeto „Kaizô“ malfermis kurson en siaj paĝoj. Granda efiko al la legantaro.

En okt. X-a Kongreso en Tôkyô. Isozaki proponis monkolekton por rusaj malsatantoj. D-ro Ramstedt atentigis, ke jam pasis malsato en Rusujo eŭropa, oni devas helpi siberianojn. Kongreso esprimis tiun deziron al „Verda Utopio“, kiu jam estis komencinta tiun varbadon. Al la komuna manĝado dum la Kongreso oni invitis prof. H. E. Palmer, idisto, veninta en Japanujon por plibonigi instruadon de angla lingvo. Masamiĉi Oka kaj K. Ossaka salutis lin pro lia honoro en lia lingvo Ido; sed li mem ne povis en ĝi paroli kaj li miris (en angla lingvo) la gastamecon de japanaj E-istoj. Idista movado preskaŭ ne ekzistas en Japanujo. En nov. JEI decidis aliĝi al KR laŭ Kontrakto de Helsinki. Aperis en Kyôto J-E Vortareto longe atendita.

1923. Sekai Sityo Kenkyukai sub la gvido de Ishiguro eldonis koresondan kurson kaj E-gazeton. En marto 450 kursanoj, aranĝo de Imperia Eduka Asocio kaj JEI helpite de taggazeto „Tôkyô Asahi“ dank' al la klopodo de Tojokaŭa. Propagandvojaĝo al Nordorienta parto: 19,220 aŭskultis. En jul. Chif eksiĝis de komitato de JEI, dirante ke JEI estraro identigas E-ismon kun homaranismo.

En jul. en Ayabe, centro de nova religio Oomoto, okazis kurso sub gvido de Takizô Sigematu. 150 partoprenintoj inter kiuj la estro Deguĉi mem. Tio estas la komenco de Oomoto E-movado. En 31 aŭg. - 2 sep. XI-a Kongreso en Okayama. Pri laŭleĝeco de JEI Chif faris akrajn demandojn. Sciigo de tertremego en Tôkyô alvenis al la kongresanoj en la tria tago. Provizora oficejo (t. e. domo de Ossaka) kun biblioteko estis sendanĝera de la kataklismo, sed la librejo „Nippon E-Sya“ estis bruligita.

1924. En jul. XII-a Kongreso en Sendaj. K. Suzuki, en la nomo de privata individuo, proponis ke JEI fariĝu „morala centro“, ĉar ĝi estas efektive tia. Oni decidis, ke li reprenu la proponon Chif klarigis sian jam de li antaŭ du tagoj reprenitan proponon pri ellaboro de oficiala konstanta regularo de Japana Kongreso. Li kredis, ke per tio oni povas kolekti diversspecajn E-istojn al la Kongreso. Tiel du fluoj - Suzuki kaj Chif - kontrastis. Poste aperis detala protokolo de la Kongreso.

1925. E-Propaganda Asocio fondiĝis antaŭ du jaroj sub zorgo de Oomotoanoj, ekeldonis „Verdan Mondon“ (unue „Verda Gloro“): En 1924 Usona delegito proponis alprenon de Lingvo Int. al la kunveno de Int. Unuiĝo de Akademioj. Imperia Akademio ricevis la demandon pri L. I de la sekretario de la Unuiĝo. Oficiala decido ne okazis. Membroj montris sian opinion. Neceson jesis 43. Por E 24, por Ido 1, sindeteno 18. En sep. Ossaka forvojaĝis al Ameriko laŭ ordono de la registaro. Tio kaŭzis novan malfacilaĵon al JEI. Do JEI nun estis devigita lupagi por sia ejo. Speciala monkolekto por tio. LRO-n redaktis laŭvice junaj komitatanoj. Pruvo de solidareco de JEI-anoj. En okt. Sesa Kongreso de Ekstrema Orienta Asocio por Tropika Medicino malfermiĝis en Tôkyô. Tie Ogata, Murata publikigis siajn studojn en E. En okt. XIII-a Kongreso en Kyôto. Chif ne venis. Ŝindo, fidela ano de JEI, proponis starigon de prepara komitato por ellabori oficialan konstantan regularon de Japana Kongreso. Li deziris per tio forpeli malluman maltrankvilecon regantan japanajn E-istojn. Unuanime aprobita. Prez. nomis 11 komitatanojn. (Nenia pozitiva rezultato.) Junulara Ligo naskiĝis laŭ iniciato de Isozaki, kiu volis doni novan socian direkton al la movado.

Osida eldonis ampleksan j-E vortaron de Chif kaj okaze de la kunveno pro honoro de la aŭtoro li deklaris, ke li nomos sian librejon „Nippon E-Sya“ (Japana EA). Li intencis eldoni sub la kunlaboro de Chif organan gazeton kaj varbi membrojn, sed malsukcesis kaj baldaŭ li forlasis E-ujon. En Osaka grandioza kurso okazigita de tiea filio de J. Asocio por Ligo de Nacioj sub subteno de „Osaka Asahi“ kaj „Osaka Mainiti“, unuaj taggazetoj en Oriento.

1926. En febr. Kaĵi komencis eldoni „Junan Azion“ kaj nomis sian entreprenon „Nippon Kai“ (Japana EA), sed oni ne sciis, kiom da membroj ĝi akiris, ĉar ĝi neniam publikigis membroliston, nek kasraporton. En julio JEI fariĝis jure personigita fondaĵo. Tio signifas, ke JEI jam havas potencan ekonomian bazon. Tion kaŭzis la fakto, ke oni laboris por ĝi tute senpage. Nun laŭ la registara leĝo JEI estas gvidata de direktoroj kaj komitatanoj. D-ro Nakamura estis elektata kiel unua ĉefdirektoro. En sep. XIV-a Kongreso en Tôkyô. Oishi komencis eldoni raportojn de sia observatorio aerologia en E.

1927. En okt. XV-a Kongreso en Hukuoka, kie multaj univ. profesoroj estis inter samideano ekz. T. Itoo, Fuĵisaŭa, Ohshima. Por konsoli la viktimojn de tertremego de 1923, turo estis konstruata en sankta budaisma monto Kbyasan. Sub ĝin oni enterigis nomaron de viktimoj kune kun ĝia deveno, skribita de eksurbestro Nagata. La tekston oni tradukis en anglan kaj E-n por konservi ĝin por dek mil aroj. En dec. JOAK (Radiostacio de Tôkyô) disaŭdigis lekciojn de Ooi kaj Ossaka. Eldono de gvidlibreto „Japanlando“ de Fervoja Ministrejo, dank' al la klopodo de Masuzo Inouye, ministreja oficisto.

1928. XVI-a Kongreso en Osaka. Ŝindo, Niŝida, Sibata klopodis. Unuafoje en Japana Kongreso kotizo de partopreno. La regiona registaro rigardis E-movadon kiel radikalan kaj venis multaj policanoj. E-loga Fakkunsido (studo kaj klerigo de kongresanoj.) En dec. provizora oficelo de JEI transiris al pli granda domo.

1929. E-kursoj disaŭdigitaj de JOCK (Nagoya, gvidanto Ishiguro) kaj de JODK Keizyô, gvidanto Oojama). Petskriboj al la Parlamento pri la celo de E-instruado en lernejoj kaj pri ŝtata subvencio al JEI estis akceptitaj de malsupra kaj supra domoj. En sep. XVII-a Kongreso en Tôkyô Unua-foje Kongresa Universitato. Samtempe en Tôkyô okazis Int. Teknika Kongreso, al kiu estis prezentita petskribo koncerne E-n kun subskriboj de eminentaj fakuloj. Al la Kongreso Takuma Minoda kaj Kunitaro Takahaŝi prezentis prelegon pri E kaj Ossaka sian studon en E.

1930. Mortis Nakamura, ĉefdirektoro de JEI, Oishi estis elektata ĉefdir. Kiboŝa (multemembra societo por morala eduko) eldonis gazeton „Esperanto Kiboŝa“ sub la gvido de Ishiguro. Ĝi poste nomis sian E-istan grupon „Nippon (Tutjapana) E-Unuiĝo“, kaj daŭrigis laboron ĝis 1933. XVIII-a Kongreso en Kanazawa. Prez. Segaŭa. En okt. ĉe JEI kreo de ĝenerala sekretario (la unua salajrata) Hirasaŭa. Scherer, speciala delegito de ICK, travojaĝis la tutan landon. Laŭ enketo de Sankoo E-Grupo, el 1268 aspirantoj eniris la nacian kolegion en Kyôto (Sankoo), 254 (20%) ne scias, 1014 (80%) scias pri ekzisto de E; 121 (l0%) jam lernis E-n kaj 594 (41%) volas lerni E-n de nun. Laŭ raportoj senditaj de lokaj grupoj al JEI, dum la jaro okazis kursoj en 91 lokoj kun 2262 partoprenantoj.

1931. En junio Japana Prolet-E-ista Unio fondiĝis. En somero JOBK (radiostacio de Osaka) disaŭdigis lekciojn de Ŝindo. Granda efiko. En okt. XIX-a Kongreso en Kyôto. Laŭ la registro de JEI, lokaj grupoj nombriĝas 163 tra la lando. En antaŭa duonjaro kursoj en 76 lokoj kun 1580 partoprenantoj.

1932. JEI aĉetis teron kaj konstruis el sia propra kapitalo sian propran oficejon en Hongô-motomati, Tôkyô. Nova sekretario Mijake. (Hirasaŭa jam eksiĝis pro malsano.) Radio-kurso de E, JOBK, gvidanto Sindo. En okt. XX-a Kongreso en Tôkyô. En labora kunsido, laŭ propono de Kyôto, studkomitato pri fondo de Centra Organizo de japana movado naskiĝis. Sekve de Manĉuria afero naciismo fariĝis forta inter Oomoto E-istoj, ankaŭ pli kaj pli inter neŭtraluloj. Sed JEI kuraĝe kaj alte tenis standardon de neŭtraleco. Proleta E-movado preskaŭ sufokiĝis pro la subpremo de la registaro. Laŭ sinregistro en la Jarlibro de JEI, ekzistas krom JEI 4 nelokaj specialaj organizoj, 3 librejoj, 3 Fakaj Ligoj, (Studenta, Fervojista, Budhana), 3 Regionaj Ligoj, 141 Lokaj Grupoj (el kiuj 50 kun sia propra organo hektografie presita; kun 2673 membroj).

1933. Kreo de ĉefsekretario (salajrata) ĉe JEI: Okamoto. JEI eldonis novan gazeton por komencantoj „E-Lernanto“ kaj disvendis ĉe ordinaraj librovendejoj de la tuta lando. Kuraĝa provo, tamen kun bona rezultato. Inouye subskribis la Interkonsenton de Köln, do JEI partoprenis kiel landa asocio. En nov. XX1-a Kongreso en Kyôto. Ŝindo kiel sekr. de Studkomitato pri fondo de Japana Centra Organizo, raportis: al la demanda cirkulero de Ŝindo 16 anoj neis la neceson, 4 jesis la fondon (2 el ili nur pri Centra Komitato por Kongreso), 2 sindetenis. Do tia superfluaĵo malaprobita. Rezolucio kontraŭ neologismoj. Kawasaki kaj Okamoto eniris en L. K.. (1932 eliris Fuĵisaŭa, restas Niŝimura):

1934. En apr. XXII-a Kongreso en Nagasaki. K. Niŝimura klarigis pri propono de paralela uzo de japan' kaj nipon'. La sekr. legis la disertacion senditan de Ossaka pri mallogikeco de la propono. Okamoto, Kawasaki konsentis kun Ossaka. Niŝimura reprenis la proponon. Propono pri monkolekto por fabriki aeroplanon „Esperanto“ kaj ĝin donaci al J. milita aŭtoritato. Post diskuto reprenita. Prezento de ĉi supraj du proponoj montris, ke naciismo tiom penetris en neŭtratan movadon. Propono de Ŝindo formi komisionon por prepari kongresan regularon estis akceptata. En julio en Tôkyô II-a konferenco de Tutpacifikaj junularaj Budaistaj Asocioj, kie oni permesis paroli E-n al tiuj, kiuj ne scias japanan, anglan aŭ ĉinan lingvon.

Bibliografio (nur en E).-1. Ooi, Mallonga Historio de E-a Movado en Japanujo. LRO, 1922. sep. okt., nov. (Efektive verkita de Ossaka. Tre detale, nur ĝis 1908.) - 2. Grenkamp, en HDE. (Efektive verkita de Ossaka. Koncize ĝis la fondo de JEI.) - 3. Kroita, La Historio de JEA. Japana E-isto, 1907. n-ro 5. Pri la fondo de JEA) - 4. Japana Esperantisto, organo de JEA - 5. La Revuo Orienta, organo de JEI. (En ambaŭ multe da kronikoj kaj artikoloj.) - En japana lingvo ekzistas pli ampleksa historio, interesaj kritikoj.

Noto. La artikolon tralegis kaj kompletigis Kuwahara-Tosihide kaj Kenĵi Ossaka. N. KAWASAKI.

Japana Esperanto-Instituto estis fondita 20. dec. 1919 por anstataŭi Japanan E-istan Asocion, la ĝistiaman centron landan, kiu perdis la kapablon daŭrigi pozitivan agadon pro grava difekto en la financo kaj administrado.

En la favoraj cirkonstancoj eksteraj de la postmilitaj jaroj, JEI rapide firmigis al si la fundamenfon dank' al la konvertiĝo de la preskaŭ tuta membraro de JEA kaj la sistema laboro oferita de sindona estraro konsistanta plejparte el freŝenergiaj junuloj kaj studentoj. Estas ne refuteble, ke sur ĉi tiuj laboroferantoj havis profundan influon spiritan la modesta, sed la plej modela gvidanto K. Ossaka per sia absoluta sinoferado.

Ĉi tiu principo oferi la laboron ankoraŭ daŭras kiel la plej elementa fundamento de la Instituto en ĉiuj fakoj, nome administrado, redaktado kaj instruado jam ne parolante propagandon. La sola escepto estas la sekretario, al kiu JEI pagas salajron de 1930.

La sana financo kaj laŭmetoda administrado estis la bazo, kiu ebligis la akuratan aperigon de la ĉiumonata organo „La Revuo Orienta“ kaj la ŝparon de la bela sumo enoj 1,300: dum tri jaroj. La regule aperanta organo multe vigligis la movadon, kaj rekompence JEI akiris pli da membroj. La ŝparita sumo per la laboroferado donis fidindan bazon, sur kiu oni aranĝis en 1922 la projekton varbi fundamentan kapitalon.

Aparte de la varbado, JEI fondis en 1924 al si la eldonfakon kun parto de la ŝparita sumo. La fako aperigis unu post alia la fundamentajn verkojn necesajn por la disvastigo, ka la afero tiel prosperis, ke la nova fako redonis la prenitan sumon al la administra fako kaj plie starigis al si apartan kapitalon.

En la fino de junio 1926 la kolektitaj monoferoj kun la procentaĵo atingis la sumon de enoj 5,353.93, la ŝparo administra 1,300: la kapitalo de la eldonfako 2,001.84, kaj kun la necesa sumo aldona el alia kaso, JEI sukcesis registriĝi kiel jura persono sub superrego de la Ministro de Kulturo kun celo ideala en la senco de la art. 34 de la japana civila kodo. Laŭ la statuto de JEI en la nova formo, la kapitalo de 9,500 enoj estis dividita:

Fund. kaso netuŝebla enoj 7,000.-

Fund. kaso utiligebla 2,500.-

Dank' al la prospera afero en la eldonfako kaj ĝia subfako de alilandaj E-libroj flanke de la konstanta ŝparemo en administrado kun pli ol 1.000 enoj da aktiva saldo ĉiujare, la bonhavo de JEI atingis pli ol enoj 42,000: en la komenco de 1932. Por gardi la monsumon en la bonhavo de la influo de la inflacio, la Direktoraro de JEI decidis aĉeti teron kaj konstruigi la propran oficejon sur ĝi: la nuna oficejo inaŭguris la malfermon je la 3-a julio 1932. La jara raporto de financo en la fino de 1932 montras la konsiston de la bonhavo jene:

Fund. kaso netuŝebla enoj 11,414.63

Ceteraj kasoj 4,034.42

Stoko de la propr. eldonaĵoj 7,253.00

Stoko cetera 7,931.90

La tero en posedo 9,750.00

La konstruajo 6,676.95

Mebloj kaj oficejaj iloj 503.16

(1 febr. 1934.) ŜINDO-Seitaro.

Statistiko. Jen estas ciferoj, kiuj montras fidele la laŭjaran ŝanceliĝon de membraro de JEA kaj de JEI. En la sekvantaj ciferoj ankaŭ la abonantoj de „J-a E-isto“ kaj de „La Revuo Orienta“ estas enkalkulataj.

JEA:

1906 dec. 2. 720

1909 dec. 238

Disfalo ?

1916 dec. 189

1918 dec. 286

1919 majo 464

JEI:

1920 jan. 400

1921 majo 720

1921 dec. 995

1922 aŭg. 1473

1923 aŭg. 2351

1924 jan. 2.2700

1925 jan. ĉ. 2700

1926 sep. 1821

1927 dec. 1682

1928 majo 2159

1929 aŭg. 2181

1930 jan. 2079

1930 jul. 1938

1931 sep. ĉ. 1990

1932 febr. 1852

1932 jul. 1649

1933 jan. 1495

1933 jul. 1351

1934 jan. 1231

KUWAHARA-Tosihide

Partoprenintoj en J. E-kongresoj:

1. 1906 (Tôkyô) (?)

2. 1907 (Tôkyô) ĉ.300

3. 1916 (Tôkyô) ĉ. 50

4. 1917 (Tôkyô) ĉ.50

5. 1918 (Tôkyô) ĉ.60

6. 1919 (Yokohama) ĉ.60

7. 1920 (Tôkyô) ĉ. 40

8. 1921 (Tôkyô) 2.100

9. 1922 (Tôkyô) ĉ.60

10. 1922 (Tôkyô) ĉ 170

11. 1923 (Okayama) ĉ. 150

12. 1924 (Sendai) ĉ.100

13. 1925 (Kyôto ĉ 150

14. 1926 (Tôkyô) ĉ.200

15. 1927 (Hukuoka) ĉ. 2ŝ0

16. 1928 (Osaka) 129

17. 1929 (Tôkyô) 280

18. 1930 (Kanazawa) 2. 100

19. 1931 (Kyôto) 281

20. l932 (Tôkyô) 366

21. 1933 (Kyôto) 236

22. 1934 (Nagasaki) 112

MIJAKE, KAWASAKI, OKAMOTO.

UEA. Antaŭ la fondiĝo de JEI (1919) ekzistis kelkaj delegitoj en kelkaj urboj kaj provincoj, sed ili estis ne en fortika interrilato. La estraro de JEI estis simpatia ne al Ĝenevo, sed al Parizo (pro landnoma sufikso, pro neoficialeco de UEA k.a.). Tial eĉ per fervora propagando de unua ĉefdelegito Ga la multiĝo de la delegitoj ne estis rapida, kvankan la nombro de la membroj iom kreskis. Ĉefdelegitoj poste: Yagi, Ishiguro, (nun Fuĵisaŭa). Post la reorganizo de UEA la situacio ŝanĝiĝis, nun JEI sincere klopodas plivastigon de delegita reto. - (Kaw.)

Fakaj Organizoj. 1) Japana E-ista Ligo Fervojista: propagando kaj praktiko de E inter fervojistoj. Lastatempe tre vigliĝis Organo: La Fervojisto (monate). 11 grupoj kaj 251 anoj. Fondita en okt. 1931. (Antaŭe, jam en 1920 ekzistis Japana Fervojista E-Unuiĝo.) 2) Japana Budhana Ligo E-ista' propagando de B-ismo per E kaj de E al B-istoj. Organoj: La Lumo Orienta kvarfoje jare), Informilo (laŭbezone). 20 anoj. Fondita en majo 1931. - 3) Japana E Literatura Societo: studo de E-literaturo, diskonigo de J-a literaturo per E, poluro de lingva tekniko de E. Organo: E-a Literaturo (du monate). 150 abonantoj. Fondita en okt. 1932. - 4) Japana Prolet-E-ista Unio: propagando kaj praktiko de E por laboristoj. Antaŭe kun organoj: Informilo de JPEU kaj Kamarado (monata). Nun sufokiĝis. Fondita en jan. 1931. - 5) Japana Studenta Ligo E-ista. Organo: Bulteno. Jarkunveno okaze de la J E-Kongreso. Fondita en okt. 1931. - (Kuw.)

Sciencistoj. Multaj sciencistoj favoras E-n. Multaj el ili ne lernas persone E-n por publikigi sian studon, pro la supozo, ke eksterlandaj samfakistoj ne povos legi ĝin. Ekzistas multaj, kiuj volonte skribos E-e, kiam eŭropaj kaj usonaj gazetoj nur akceptos artikolojn verkitajn en E, eĉ se ili aperigos la artikolojn en nacilingva traduko. Kelkaj gravaj gazetoj, ekz. tiu de industria kemio, mekanika tekniko k. a., akceptas artikolojn en E. Jen estas eminentaj nomoj de sciencistoj-favorantoj: INOUE-Zinkiti, Kotaro HONDA Turuiti HAYASI, Otogoro MIYAGI, ĉiuj prof. de Tôhoku Imperia Univ., unuaj du eksa kaj nuna rektoroj; Gen‘itsu KITA, prof. de IU de Kyôto, Bunnroku ARAKAWA, prof. de IU de Kyusyu. Grupo de specialistoj (ekskluzive de la multaj studentaj E grupoj en universitatoj): Hermesa Rondeto, Scienca Rondeto (grupo de biologoj kaj aliaj en Tôkyô), Elektro E-Grupo (kelkaj elektristo en Tôkyô kunvenas ĉiumonate de 1934). UEA mem havas diversajn fakajn delegitojn - (Kuw.)

Studenta Grupo. En J. E-movado studentoj ludis rimarkindan rolon. En 1914, kiam la movado estis ankoraŭ malforta, studentoj en Imperia Universitato de Tôkyô fariĝis sekretarioj de JEA (K. Ossaka, R Sugiyama, en 1915 E. Asai) kaj dank' al ili la movado iom post iom plivigliĝis. En 1915 ili fondis en sia universitato studentan E-grupon kredeble la unuan. - Post fondo de JEI en 1920, studentoj fariĝis la centro de la movado. En multaj universitatoj kaj kolegioj fondiĝis studentaj grupoj kaj okazis ekspozicioj, kursoj sub ilia gvido kaj naskiĝis multaj junaj laborantoj. Multaj el la studentaj grupoj havis neniun gvidanton inter la profesoroj, kaj studentoj pli-malpli spertaj instruis la lingvon al li novaj kaj tiel daŭrigis grupan agadon. Ekz. Sankoo E-a Grupo en Tria Nacia Kolegio, Kyôto, agadas seninterrompe jam 15 jarojn kun neniu profesorogvidanto. Ĝi eldonadas trifoje jare hektografie presitan organon „Libero“ (en jun. 1934 la 39-an n-ron), okazigas ekspoziciojn kursojn, oratoran kunvenon en E ktp., kaj en 1922 kompilis la unuan J-E vortaron kaj en 1928 ricevis oficialan rekonon kaj ekonomian subtenon de la lernejo. En okt. 1931 fondiĝis Japana Studenta Ligo E-ista, kiu havas jarkunvenon okaze de la J-E Kongreso. Organo: Bulteno. Lastatempe ne funkcias tiel vigle, kiel antaŭe.- (Kuw.)

Medicinistoj. Joŝicugu Okamoto kaj Koozoo Ueda,. studentoj en Farmacia Fako de Medicina Fakultato de Imperia Universitato de Tôkyô, okazigis kurson en 1921 por medicinistoj kaj farmaciistoj. Tio estas unua paŝo de E-movado en med. rondo. En 1922 Masataka Murata kaj Hisao Kasai publikigis siajn studojn en E. Ili estas la unuaj med. tezoj en J-ujo originale verkitaj en E. En 1923 fondiĝis en la dirita Med. Fakultato EK „Eskulapida Klubo“ (unue „Hipokratida Klubo“) kaj per konstanta agado de tiu Klubo E dissemiĝis en aliaj med. kolegioj, kaj aperis multaj med. tezoj tute en E aŭ kun resumo en E. En 1925 en Sesa Kongreso de Ekstrema Orienta Asocio por Tropika Medicino Ogata kaj Murata publikigis siajn studojn en E. En 1926 fondiĝis Japana E-a Medicina Asocio kun prof. Seiho Nishi kiel prez. Prof. Ogata donacis al JEMA 500 enojn, kiujn li ricevis de Imperia Akademio kiel premion por lia eminenta studo pri rizmalsano. Eskulapida Klubo okazigis Somerajn Hejmojn en 1925, 1926, 1927, 1928 kaj Foliaro-Klubo (EK en Medicina Fakultato de Tiba) en 1929. Sed nun JEMA ne laboras kiel antaŭe. Nun prof. Nishi donas E-resumon al ĉiu kajero de med. revuo de si redaktata. Ryôzi Ura laboras konstante kiel landa kasisto de TEKA. Eldoniĝis jarlibroj de JEMA por 1926 kaj 1927. Farmaciistoj kaj medicinistoj registritaj: 276 por 1926, 697 por 1927. - (Kuw.)

Farmaciistoj. Farmaciaj studentoj instigis E-movadon en med. rondo en 1921. En 1926 kvin farmaciistoj (Okamoto Hadano, Hukutomi, Mikumo kaj Yamada) fondis farmacian E-grupon „Hermesa Rondeto“ kaj kompilis Leksikonon de Kemio kal Farmacio j-E (I-a vol. Kemia terminaro kaj nomenklaturo, 2-a vol. Nomoj de drogoj ordigitaj laŭ botanika klasifiko, Nomoj de Medikamentoj kaj Drogoj laŭ Japana Farmakopeo, 3-a vol. Nomo de Drogoj kaj Kreskaĵoj.). En 1930 sur bazo de la 2-a vol. eldonis en bela libroformo „Seslingva vortareto de Medikamentoj laŭ Japana Farmakopeo.“ - (Kuw.)

Fervojistoj. Jam en 1920 fondiĝis J. Fervojista E-Unuiĝo sub iniciato de T. Tomita. Okazigis prop. kunvenon, kurson. En 1931 okaze de JE-Kongreso fondiĝis J. E-ista Ligo Fervojista konsistanta e1 laborantoj en Statfervojo. En J-ujo ŝtatfervojistoj povas senpage veturi tra la lando kaj utiligi longadistancan telefonon fervojan. Kun tiaj du unikaj bataliloj, JELF rapide kreskis kaj nun havas viglajn fervojistajn E-grupojn en 11 lokoj kaj 251 membrojn. Organo de JELF: La Fervojisto. Multaj lokaj grupoj ankaŭ havas sian propran organon. Liga ĉefsekr. Kakutarô Tanaka. Konsilantoj: eminentaj fervojistoj. -,(Kuw.)

Militistoj. En 1906 K. Ossaka, tiam armea kadeto, propagandis. E-n en milithaveno Yokosuka. En 1912 G. Makise, prof. de Armea Akademio, partoprenis en 8-a UK en Kraków. En 1923 Matuba-K. donis kurson en Mararmea Subinĝeniera Lernejo en Yokosuka, kaj estis kelkaj kursoj de aliaj en sekvintaj jaroj. Lastatempe E-movado estas malvigla inter J mititistoj. De kiam J-ujo eliris el Ligo de Nacioj, la vorto „internacia“ ne sonas agrable precipe inter ili. Oni havas neniun E-societon inter militistoj. E-istoj: Suekiĉi Hagino, leŭtenanto-generalo; Tami Kimata, generalmajoro; Sôiĉi Uĉida, generalmajoro; Makoto Aŭaja, komandoro; Masami Katoh (v.), majoro-aviadisto; Joŝifuĝi Oba (v.), leŭtenanto-kornandoro, Arata Kuuajamat, leŭtenanto, ŝipestro; Joŝimasa Ikeda, mil. kuracisto. - (MUNETIKA-Smtyô.)

Blinduloj. E estis instruata kiel oficiala kurso en Urba Blindula Lernejo de Oosaka de 1925 ĝis 19 kaj poste kiel laŭvola kurso. En aŭg 1927 speciala kongreso de B-uloj E-istoj havis lokon en Oosaka, kaj, laŭ ĝia decido, en apr. 1928 Takeo Iwahashi, Sindô-Takesi, Hata-Mituto, Torii-Atuzirô, Nakamura-Kyôtarô, ĉefred, de brajla ĵurnalo „Tenzi Mainiti“, k. a. fondis J-an Asocion de Blindaj E-istoj (JABE), kies sekretariejo sidas en la dirita lernejo. Membroj: ĉ. 60. Aparte de JABE, kies movadcentron formas ĉefe kristanoj, en 1927 Ueda-Zyunzô fondis en Kyŭsyŭ Societon de Budaisma Blindula E-isto. Jam en 1973 blinduloj havis fakkunsidon en 11-a J E-Kongreso en Okayama. La blinduloj-instruistoj favoras E-n preskaŭ senescepte. Eldonaĵoj en brajla alfabeto: 4 lernolibroj de E kaj po 1 E-J kaj J-E Vortaro. Aŭtoroj: Torii, Nakaniŝi: Kisimoto-Zyŭtarô. Krom la menciitoj eminenta B-E-isto: Kumagai-Tetutarô, pastro. - (Kuw.)

Sciencaj tezoj. En J-ujo kompare multaj sciencistoj aperigas siajn studojn en E. En medicina rondo tion iniciatis en 1922 Murata per „La plej simpla metodo por serodiagnozo de sifiliso“ kaj sekvis la modelon Kasai, Nishi, Ogata, Yagi, Huzinami, kaj multaj aliaj. En kemia rondo en 1926 Maeda per „La konsisto de magnezioksiklorida cemento“ kaj sekvis lin Sakurada, Tutiya, Yamane, Syôzi, Yamamoto k. a. En meteorologia rondo de l926 Oishi eldonadas la ampleksajn raportojn en E. Ankaŭ pri aliaj sciencobranĉoj aperis pluraj raportoj en E, ekz. pri Marstelo de Ohshima en 1929, pri Diferencialaj ekvacioj de Fukuhara en 1930, pri zoologio Kawamoto, pri botaniko Fukui, k. m. a. La junia n-ro de LRO, 1930, estis dediĉita kiel scienca n-ro kaj enhavas liston de ĝis nun eldonitaj sciencaj dokumentoj kaj de manuskriptoj ankoraŭ ne eldonitaj. (Kuw.)

Eduko. En febr. 1922 en la Domo de Deputitoj estis akceptita petskribo pri enkonduko de E en lernejon, prezentita laŭ instigo de Kunio Janagida. Samspecaj petskriboj en sekvantaj jaroj. En 1927 petskribo, ke registaro senprokraste komencu esploron por enkonduko de E en lernejon. Ĉiuj akceptitaj, sed sen efektiva rezultato. En 1931 Takeuĉi proponis al 19-a J E-Kongreso kompili lernolibron de E por elementa lernejo kaj en 1932 je ĝia komisio li ellaboris legolibron. E estas instruata oficiale en 5 lernejoj kiel deviga kurso. J-a traduko de raporto pri E de la sekretariejo de Ligo de Nacioj, 1923 bone propagandis 1923 Int. Eduka Asocio (J-a) eldonis libron „Teorio kaj praktiko de int. eduko“, sur kiu el 26 eminentaj pedagogoj 3 akcentis bezonon de E kiel fundamento de int. eduko. 1923 Joŝikacu Sibata verkis „Eduko kaj E“ (160 p.). En 1932 en gazeto „Pedagogio“ oni diskutis pri „enkonduko de E en virinan liceon anstataŭ angla lingvo“ propono de Marujama. Du subtenis, tri kontraŭis kaj kvar sin detenis. En 1933 Imperia Asocio por Infaneduko eldonis gazeton „Infanaro“ kun 10-paĝa E-kroniko sed por nur duonjaro. - (S. Kubo.)

Religio. Ĝenerala aspekto. En ŝtataj lernejoj prediko de religio estas malpermesata. Tion necesigas la ŝtata politiko, ke super imperiestra familio estu nenio sankta. Plejparto de la nunaj J junuloj ne havas religian kredon. Budaismo, ludinta gravan rolon en malnova tempo, havas grandan kredantaron precipe inter maljunuloj. Kristanismo, importinta okcidentan civilizon, ne estas potenca. Ŝintoismo estas dividata en du formojn: ŝtata rito kaj popularaj sektoj. Al la lasta apartenas Tenrikyô, Oomoto, Ittôen, Hitonomiti estas tri el la novaj religioj aŭ religiaj movadoj. En lasta tempo kelkaj budaistoj (v. Sibajama) utiligas E-n, sed malmultaj kristanoj (v. Kajaba) atentas pri E. Oficialan alprenon faris nur Oomoto. (v.) Iam oni provis enkonduki E-n en Tenrikyô, sed sen aktiva rezultato. En Ittôen spirito de E estas tre respektata kaj en la komenco de la organa gazeto oni vidas E-tradukon de ĝia devizo. - (Kaw.) - Bahaismo. F-ino Alexander propagandis ĝin en Tôkyô kaj ĉirkaŭ ŝi kolektiĝis kelkaj E-istoj. Ĝi eldonis „Kaŝitajn Vortojn de Bahau'la“ (v. Alexander, Aibara . - (Kaw) - Budaismo. Instigite de la fondo de Budhana Ligo E-ista (en Anglujo), ) Budhana Ligo E-ista estis fondita 12 jun. 1931 de F. Dazai, S. Inada, J. Mononobe, K. Ŝibajama. Unua ĝenerala kunsido en Kioto, 15 okt., kun pli ol 40 partoprenantoj, el kiuj nur malpli ol 8 komprenis E-n. La energia agitado de la Ligo per la bela gazeto multe propagandis E-n al B-ano En 1933 Junula Ligo de Proletaj B-istoj (en Tokio) starigis E-fakon kaj en maj. 1934 presis en E. en sia literatura gazeto „AKA“ unuan salutleteron al „Buddhist Lodge“ 2-a Tutpacifika Konferenco de Budaismaj junularaj Ligoj kun E kiel unu el uzlingvoj, 18-21 jul 1934. Bibliografio de B-ismo en LRO jul. 1934. - (Takeuĉi-T.). - Pri Oomoto v. apartan artikolon.

Kiboŝa. Morala societo fondita de Seikoo Gotoo en 1918. Predikante sentimentalan amismon, kolektis pli ol milionon da membroj, de kiu plejparto estis sinceraj sed naivaj knabinoj, junulinoj. En 1930 enkondukis E-n kaj eldonis E-gazetojn. Nur al E-afero helpis E-istoj Ishiguro, Kurachi, Simomura, Taŝiro k. a. En la nomo de „Nippon E-ista Unio“ Gotoo ĉeestis al 22-a UK en Oxtord 1930; Takeuĉi sendis riproĉleteron al UK, malkovrante la pseŭdecon de la organizo. La ĝenerala afero de Kiboŝa marŝis kaj fariĝis granda potenco, ricevinte eĉ subvencion de la registaro, kaj ludis reakcian rolon kontraŭ socia progreso. Fine, en 1933 japana jura aŭtoritato arestis Gotoo kaj lia malhonesteco pri financoj de Kiboŝa, lia malmorala konduto malkovriĝis Kiboŝa baldaŭ disfalis, ĉar la membroj elreviĝis pro hipokriteco kaj ekspluatemo de la iam tiom adorita gvidanto. „E-Kiboŝa“ ankaŭ ĉesis 1933 jul. - (Kaw.)

Muziko. Same kiel pri aliaj formoj de belarto ankaŭ pri muziko ni vidas japanan kaj eŭropan en J-ujo. Tamen ĝenerala kapablo por muziko estas malalta ĉe multaj J-oj. E-aj gazetoj, kiel ekz. La Revuo Orienta, E-Lernanto ofte aperigas kantojn lastatempe. Du famaj muzikistoj estas E-istoj Kôsaku Yamada kaj Takaŝi Iba. Yamada lernis E-n de sia bofrato Gauntlett jam tre frutempe. Iba parolis en E post septaga studo, inieralie, ĉar E havas bonajn sonojn por kantoteksto. (v. La Revuo Orienta, jan. 1929). - (KAWAMURA-Sin'itirô).

Stenografio. Por J-a lingvo ekzistas tre multe da sistemoj, el kiuj nur la famaj sin kalkulas dekkelkaj. En 1882 Tagusari-Kôki) (nomata ankaŭ Minamoto-Kôki) elpensis la unuan sisteman stenografion por J lingvo, dank' al kiu de la unua parlamento (1890) oni havas fierindan aŭtentikan dokumentaron per stenografio. Li estis tre fervora E-isto. En 1899 G. E. Gauntlett, eldonanto de la unua koresponda E-kurso en J-ujo, enkondukis sistemon de Pitman al J-a lingvo Mori-Takumei, ĉefo de S. Instituto de Kyôto, eldonas de 1925 monatan gazeton kun E-titolo „Studo Stenografia“, kaj propagandas E-n al S-istoj. Li ricevis en 1931 arĝentan medalon de Int. Asocio de E-istoj-S-istoj pro apliko de sia Nakane-sistemo al E. En 1931 Ooba-Itaru E-isto, fondis J. Asocion de Intersteno kaj eldonis libron, gazeton - (MATUDA-K.).

Radio. Neniu radio-stacio disaŭdigas la programon E-e. Nur okaze oni havas paroladojn pri aŭ per E (ĝis nun ĉ. 40 fojojn plejofte ĉe JOCK, Nagoya) kaj de tempo al tempo daŭran kurson de E (12 fojoj; plej sukcesa estis tiu de Ŝindo (v.) ĉe JOK, Oosaka. En nov. 1926 E. Takagiŝi, tiama ĉefdir. de Hiraiso Laboratorio de Elektra Ekzamenfako de Ministrejo por Poŝtaj Aferoj, alparolis E-e al radio-amatoroj ĉefe en Usono per mallongonda radio-sendilo. E en gazetoj: „La Radio kaj Eksperimento“, monata gazeto kun 50,000 abonantoj, enhavis E-kurson por 1929-31. „La Ohm“, monata gazeto pri elektro kun pli ol 50,000 abonantoj, havas E-kolonon de 1931 ĝis nun. - KUWAHARA-Th. kaj C. JUI.)

Febr. 11-Marto 5 1925 Takao en Jurnalo Asahi aranĝigis la unuan E-an programon je la okazo de la Radio-Ekspozicio, Osaka. Ĝi konsistis el kantoj, ĥoroj kaj la speciala saluto per E al la radiostacio en Ŝanhajo. La 1-an pri-E-an paroladon en la oficiala disaŭdigo faris prof. Fuĵisaŭa, iie JOAK, Tokio, Aŭg. 30 1925. Z-an naskiĝtagon festis la unua JOBK, Osaka, Dec. l5 1925 per kantoj kaj pri-E-a parolado. La unuan E-kurson okazigis JQAK Dairen, Febr. 8 1926 sub la gvido de Obana. La sukceso de la kurso de JOCK, Nagoja, Sep. 20-24 1927 kaj la bonega parolado de prof. Niŝi okaze de la XIV-a Japana Kongreso Sep. 25 Tokio rezultigis malfermon de la grandskala kurso de JOAK, Tokio, Dec. 13-25, 1927, konsistanta el 12 lecionoj po 30 m. de 18.30 ĉiuvespere sub la gvido de Ooi kaj Ossaka; 15,000 lernolibretoj speciale redaktitaj por ĝi elvendiĝis. La paroladoj de ICK-delegito Scherer 1930 (Okt. 8 JOAK Tokio. Okt. 18 JOHK, Sendai. Okt 30 JOBK Osaka) forte influis la publikon. En 1931 de Jul. 20 ĝis Aŭg. 31, JOBK Osaka okazigis ĉiumatenan kurson kun 37 lecionoj po 30 m. escepte dimanĉon sub la gvido de Ŝindo; ĝin relajis JOFK en Hiroŝima kaj JOKK en Okajama kaj la tuta duono okcidenta de Japanujo ĝin aŭskultis; 20,000 lernolibretoj disvendiĝis. La 2-an kurson de JOBK, 29 lecionoj po 30 m. de la 6.30 ĉiumatene Aŭg. 16-Sep. 17.1932, relajis JOOK, Kioto; JOKK, Okajama, JOHK Sendai; JOUK, Akita; JOFK, Hiroŝima JOTK, Macue; JORK, Kooĉi; JOGK, Kumamoto; JOLK, Fukuoka; kaj JOSK, Kokura, tiel ke preskaŭ la tuta lando povis aŭskulti per kristala ricevilo. La unuan fojon en la Japana Radio-historio la JOBK-kursoj okazigis diktekzamenon por aŭskultantoj kun granda sukceso kaj bona rezultato, kio pruvas, ke E estas plej klare aŭdebla per radio. Prilingvaj k. c. demandoj dum kaj post la kurso atingis la sumon de 378 kartoj kaj leteroj dum tiuj de la kursoj de angla lingvo senĉese daŭrigata la tutan jaron, dum 7 jaroj atingis nur ne pli ol 800 (meznombre 114 jare). En Formoso la radio-afero estas sub la direktado de la eduka aŭtoritato. Sano Sugimoto siatempe estris ĝin, kaj ankoraŭ nun lokaj E-istoj havas grandan influon. Sekve la stacio JFAK en Taihoku ĉiam havas ampleksan E-programon; precipe notindaj estas E-teatraĵoj ĝiaj de Dec. 15. 1930 kaj Dec. 15. 1931. Sume ĝis la fino de 1932 19 japanaj stacioj disaŭdigis: 14 per E, 33 pri E, kaj 11 kursojn. - (ŜINDO-Seitarô.)

Proleta movado. 1906 Hasegaŭa-Futabatei, granda japana literaturisto, kiu verkis unuan japanan lernolibron de E „Mondlingvo“, estis progreseme pensanta kaj socialistema. JEA, fondita en tiu ĉi jaro, havis kiel siajn membrojn Osugi-Ei, Sakai-Tosihiko k. a. famajn gvidantojn de tiama socialista movado japana. E-Lernejo de socialisto Osugi-Ei. E-istoj-socialistoj interligiĝis kun la „Int. Socia Revuo“.

1921. La grupo „la Semanto“, la unua proleta verkista rondo en Japanujo, havis kiel siajn membrojn Akita-Ujaku, Sasaki-Takamaru k. a. E-istojn. Fukuta-Kunitaro, anarĥiisto kaj malnova E-isto, eldonis en Osaka monatan gazeton „Verda Utopio“.

1923. E-rubriko en la anarĥiista organo „Laborista Movado“. Ankaŭ multiĝas anoj de SAT.

1929. Fakkunsido de SAT-anoj je la okazo de XII-a Japana E-Kongreso en Sendai.

1925. Fakkunsido de SAT-anoj je la okazo de XIII-a Kongceso en Kio-to. Fondiĝo de E-ista Junula Ligo sub influo de marksista movado inter la studentoj. La Ligo ekzistadis en la daŭro de ĉ. 1/2 jaro.

1926. Fondiĝo de Kaŝiŭagi-rondo en Tokio de l' Tokiaj SAT-anoj.

1928. Fondiĝo de E-ista Kultura Asocio, kiu ĉefe studis teorion de E sur la starpunkto de historia materialismo. (Organo: Revuo Kultura.)

1929. Somera E-Kurso de l' Instituto por Int. Kulturo (antaŭiranto de l' Instituto por Scienco Proleta) havis grandan sukceson. Kursanoj fondas „Ruĝan Rondon“, paralele al Kaŝiŭagi Rondo. Fakkunsido de SAT-anoj je la okazo de XVII-a. Kongreso en Tokio. En nov. fondiĝo de l' Instituto por Scienco Proleta kun Studgrupo por E.

1930. Eldonado de Resumfolio E-a de l' organo „Scienco Proleta“. En jul. kursanoj de E-kursoj de la Instituto por Scienco Proleta fondas Prolet-E-istan Asocion en Tokio. En aŭtuno komenciĝas eldonado de „Proleta Kurso de E“ (6 vol) kompilita de Studgrupo de E de l‘ Instituto por Scienco Proleta. Salte progresas proleta E-movado kaŭze de tiu ĉi eldonado.

193l. En jan. fondiĝo de l' tutjapana organizo, japana Prolet-E-ista Unio (JPEU), kun ĉ. 150 membroj. Filioj en Osaka, Kioto, Kobe, Okajama ktp. Akita-Ujaku fariĝas prez.; Monata organo „Proleta E-isto“. En aŭg. JPEU aliĝas al Int. Unuiga Komitato de Klasbatalaj LEA (IUK). En okt. la organo de JPEU ŝanĝas sian nomon „Kamarado“.

1932. En febr. JPEU komencas eldoni monate „Informilo de JPEU“. En marto II-a Kongreso de JPEU en Tokio. JPEU havas pli ol 10 filiojn kaj 300 membrojn. Legantoj de „Kamarado“ kalkuliĝas ne malpli ol 2,000.

MARKS MUTO.

Japana proleta E-movado apogas sin ĉefe je inteligentularo, de komenco ĝis lasta tempo. Tion kaŭzas relative granda pezo de la inteligentularo en la proleta movado kaj lingva malfacileco de E por laboristoj parolantaj gepatran lingvon kun tute fremda strukturo al E eŭropdevena. Inter pioniroj de E-movado sin trovas sufiĉe da socialistoj. Tamen proleta E-movado marksista ekvigliĝis ĉ. 1929, kiam en la lando proleta kultura rnovado komencis sian viglan ekpaŝon influite de akriĝo de sociaj situacioj kaj leviĝo de revoluciaj laborist-kamparanaj movadoj. En 1931 la movado organiziĝis en tutlanda skalo en formo de JPEU kaj disvolviĝis en ĉiuj kampoj altirante al si laboristojn en sufiĉa grado. En 1932 la II-a kongreso de JPEU okazis, sed publike malpermesita. Okazis milito en Manĉurio kaj faŝisma tendenco regis la landon, subpremo al proleta kultura movado fortiĝis. Publikaj laboroj de JPEU malfaciliĝis. En 1933 KOPF, centra organizo de proleta kultura movado, estis kvazaŭ malleĝigita. A1 JPEU ankaŭ ne ebliĝis funkcii antaŭ publiko kaj proleta E-movado japana revenis al la stato antaŭ fondiĝo de JPEU. Aldonita de A-A.

Virina grupo: Klara Rondeto. 12 apr. 1925 Sadano Jajima (nuna Hirakaŭa) kaj aliaj kvin japaninoj kiuj tiam lernadis E-n ĉe Marue Morita (nuna Sasaki) nomis sian grupeton Klara Rondeto laŭ Klara Zamenhof. Ĉi tiu eta rondo fondiĝis por pliforte unuiĝi por studado de E kaj ĝia propagando speciale inter virinoj. Ili regule kunsidis por studado. Morita kaj Jaĵima gvidis E-laboron diversloke kiam ili havis bonan okazon. Multaj malfacilaĵoj, kiuj preskaŭ neeviteble akompanas japanan virinsekson herede kaj socie, estas ĉiam malhela al la progreso de virinoj ĉiuflanke. Mense kaj materie nur malmultaj japaninoj havas sian memstarecon kaj liberecon. La rondetanoj regule kunsidis ĉe M. Sasaki: de la komenco la Rondeto neniam havis kaj havas sian prezidantinon nek sekretarion, kies taskon ili laŭvice prenas sur sin. La rondo estas ĉiam malforta kaj eta, sed ĉiam daŭrigas sian modestan semadon inter japaninoj. (v. M. Sazaki, I. Kurijama).

MACUE SASAKI †

Krom la ĵus nomita funkcias virina E-grupo en Yokohama (Rondo Amikino) kaj en Osaka (Orkidaro).

Lernejo. Kelkaj E-istoj okazigis kurson de E sub nomo de „E-Lernejo“. La Lernejo de la Lingvo E (E-go Gakkô), fondita 17 sep. 1906 de E. Osugi sub aŭspicio de JEA, donis tri kursojn ĝis la likvido en apr. 1907 kaj edukis fruatempajn batalantojn. En 1922 Akiyama-Bun'yô donis kelkfoje kursojn sub nomo „Nippon E-Gakuin“. En 1926 Osida-Tokurô okazigis periode kursojn sub nomo „Tôkyo E-Gakko“. En 1931 Hirokazu Kaĵi donis kursojn sub nomo „Nippon E-Gakko“. Ili estas efektive ordinaraj kursoj. - Kiel oficiala deviga kurso, E estas instruata en jenaj lernejoj: Urba Blindula Lernejo de Oosaka (fondita de la komunumo), Kihoku Ĝissen Knabina Liceo, Produktiva Gimnazio (ambaŭ fonditaj de s-ano Tomeki Kobajaŝi), Kinrô Knabina Liceo, Nippon Presarta Lernejo (ambaŭ fonditaj de kultura societo Kiboŝa). Kiel laŭvola kurso, en Fremdlingva Kolegio de Tôkyô en 1906 kun 200 lernantoj kaj oficiale en Medicina Fakultato de Nagasaki. Kiel laŭvola kurso sekrete (sub preteksto instrui anglan lingvon) en iu Elementa Lernejo, 1934. Kursoj kun fiksita honorario al la gvidanto en Athéné Français kaj Knabina Fremdlingva Kolegio de Tôkyô. - Privataj liberaj kursoj de E estas donataj en multaj altgradaj lernejoj tra J-ujo, sub aŭspicio de E-grupoj en ili. - (Kuw.)

Instrumetodo. Gramatika metodo estas ŝatata ĝenerale: Japana karakterizaĵo. Ossaka publikigis multajn prilingvajn artikolojn kun detalaj komentarioj en Japana E-isto, LRO, kaj ankaŭ multaj aliaj. Sed jam 1919 Asai, 1920 Kuznecov instruis per rekta metodo. Malgraŭ la historia gramatika metodo, 1932 Iŭaŝita pledis por parola metodo per multaj artikoloj kaj fondis studgrupon de instrumetodo. Korespondan kurson iniciatis kimro Gauntlett en 1906 kaj per tio diskonigis E-on. En 1922 Asai instruis per korespondo kaj Kaji kaj J E-Literatura Societo korektas la frazojn verkitajn de siaj membroj. En diversaj gazetoj, (LRO, E-Lernanto) oni trovas kolonon, kie la redaktisto korektas la frazojn de siaj abonantoj. Oni povas diri, ke japanaj E-gazetoj mem estas bona koresponda kurso kun detalaj komentarioj. - (Kuw.)

Ekzameno neniam okazis, kvankam en 1922 JEI projektis. - (Kaw.)

Arĝenta kunsido. Organo por krei kaj ĝui E-an atmosferon, en Tôkyô. Fondintoj: Kaiĵiro Oohaŝi, Keuji, Niŝino Kijohiko Cujuki, sidejo: Meiji-Seika-Teejo, ĉe Ginza Ni-ĉome, Kjobaŝi-ku. Funkcias de 1928. Celo: konversacio nur en E. Jam ekaperis kelkaj idoj, ekz. la Nova Kunsido, la Kanda Kunsido, la Ikebukuro Kunsido, ktp. Tiel la ĉefurbaj E-istoj povas trovi E-an parolejon ĉiuvespere.

Gazetaro. Centra, ortodoksa gazeto: de 1906 Japana Esperantisto (JEA), de 1920 La Revuo Orienta (JEI). Privataj entreprenoj eldonis siajn organojn (ekz. La Esperantisto de JEA de Kaĵi, E en Nipponlando de Ishiguro. Fierindaj revuoj de privataj individuoj: Orienta Azio de Harada, Verda Utopio de Fukuta. Unua estis tre bele kolorigita propramane, la dua prezentis japanajn literaturon, moron, socian vivon ktp. al eksterjapanoj. - Laŭ Jarlibro de JEI 1934, 61 el la lokaj grupoj havas proprajn organojn hektografitajn krom kelkaj esceptoj. Preskaŭ ĉiuj celas tre detale konigi lokan agadon kaj samtempe krei oportunan okazon aperigi literaturajn verkojn de la membroj eĉ junaj. Nova Sento (de Kiuŝiu E-ista Ligo) estis tre bone aranĝita. La plej fama studenta gazeto estas „Libero.“ Ekzistas gazetoj entenantaj nur verkojn de individuo, kiu eldonas. Proleta movado havis bonan „Kamaradon“. - Grupo de speciala ideo: dum la gazeto de Kiboŝa kaj la societo mem neniiĝis, Oomoto ankoraŭ sane daŭrigas eldoni la gazeton Oomoto Internacia. Per „E-logio“ Kawasaki kaj Okamoto publikigis siajn studojn E-logiajn. - Nunaj fakaj gazetoj estas Studo pri la Lingvo Internacia, Esperanta Literaturo, La Lumo Orienta, La Fervojisto. Du gazetoj por instrui lingvon al unua- kaj mezgradaj E-istoj: E-Lernanto (JEI) kaj Verda Mondo (EPA.) -.(Kaw.)

Biblioteko. En 1919 Tokia Filio de JEA aĉetis multajn librojn de Chif kaj fondis Tokian Bibliotekon E-an. JEA, fondita en 1906 ,konservis', neniujn siajn librojn. Ossaka kaj Asai donacis siajn librojn. En sama jaro JEI fondiĝis kaj ĝi transiris al la oficejo de JEI. En 1921 en J Kongreso Chif konsentis, ke ĝi fariĝu propraĵo de JEI. Ĝi estas la plej granda biblioteko en J-ujo, sed al ĝi mankas multaj malnovaj dokumentoj eŭropaj. Speciala sistemo de libro-klasado de Ossaka. Ekz. Grosjean-Maupin, Dict. Complet Français-E: A-III-C-33. - ', (Kaw.)

Bibliografio. En Stojan, BIL mankas multaj gravaj verkoj el J-ujo. Ne ekzistas plena bibliografio de la libroj eldonitaj en J-ujo. Oni devas legi la recenzojn en „Japana E-isto“, LRO, k.a., aŭ rigardi bibliotekon de JEI.- (Kaw.)

Entreprenoj kaj Librejoj. 1) E-Propaganda Asocio, Kameoka. Por propagando de E organizata ĉefe de Oomotoanaj E-istoj. Fondita en 1923. Organo: Verda Mondo (unue Verda Gloro).- 2) Japana E-a Asocio (J-e: Nippon E-Sya), Tôkyô. Privata entrepreno de Tokuo, Osida, kiu komencis eldoni kaj importi E-ajn librojn en 1920, kiam neniu kuraĝis tion fari. Eldonis multajn utilajn lernolibrojn, ekz. Plena kurso de E de Chif. Tiam multe bonvenata, sed nun ne laboras aktive. - 3) Japana E-Asocio (J-e: Nippon E-Kai) Tokyô. Privata entrepreno de Hirokazu Kaĵi, fondita en 1927. Eldonas E-ajn librojn kaj gazetojn: La E-isto (dumonata). Alia nomo de eldona fako: E-Kenkyŭ-sya.- 4) Es-Nippon-Sa,Tôkyo. Post likvidiĝo de la kultura societo „Kiboŝa“, fondiĝis en aŭg. 1933 sub zorgo de Kôzi Tasiro. Gazeto: E en Japanujo. Dissolviĝis 1934. - 5) Kanija Librejo, Kyôto. Privata librejo de Nakahara-Syŭzi, kiu eldonis kaj importis E-ajn librojn de 1920. Eldono de unua J-E vortaro.- 6) Frontoŝa, Tokyô. Privata entrepreno de Ooŝima-Joŝio. Eldonas de 1933 gazetojn „Studo pri la lingvo int.“ (dumonata) kaj „E-a Literaturo“ (dumonata). Abonantoj: SLI 100, El 150.- 7) Fako de Tokio-do, Tôkyô. Tokio-do, unu el la plej grandaj libro-vendejoj en Tôkyô, fondis E-fakon en 1930 kaj vendas E-librojn en- kaj ekster-landajn. 8) Maruzen. La plej granda librovendejo de eŭropaj kaj usonaj libroj, filioj diversloke. De antaŭ komenco de organizita movado importis E-librojn, kvankam ne konstante. Tio faris kontribuon al JE-movado, ĉar ĉiuj kuras al Maruzen, kiam ili serĉas ion novan. Krom la nun funkciantaj ekzistis diversaj entreprenoj, kiuj dissolviĝis. 9) Ekzistas multaj aliaj librejoj, kiuj eldonas plurajn E-ajn verkojn. Ekz. Sôbunkaku, Tettô Syoin, Hakubunkan, Daigaku Syoin, Talyôdô, Sôbundo, Okazaki Syoten, Nippon Syoten Kokubunsya: Naigaisya Miraisya, ktp. - La plej granda librovendejo kaj importisto de eŭropaj E-libroj estas kompreneble JEI. - (Kuw.)

Jarlibro de JEI. 1922, 1923, 1926 (detala historio de E-movado en J-ujo), 1929 (nur adresaro), 1932 (adresaro de lokaj grupoj, instrukcioj al grupoj), 1934 (kritiko pri organaj gazetoj de lokaj grupoj). - (Kuw.)

Statistiko de libroj eldonitaj en J-ujo. Kvankam ne kompleta por la jaroj 1906-1920 la sekvanta statistiko donus supervidon pri J E-movado: tre multe da libroj pri E kaj kompare malmulte da libroj en E, el kiuj lastaj sciencaj verkoj okupas konsiderindan procenton. Ĉirkaŭ 1906 eldoniĝis 3 vortaroj kaj 8 lernolibroj, dum 1907-1919 eldonaĵoj estus terure malmultaj:

1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1951 1932 1933 Sumo

Vortaro 1 3 - 2 2 - 2 3 1 - 1 2 17

Lernolibro 2 12 15 9 15 7 7 9 7 6 10 8 1 108

Literaturo 2 2 3 5 1 3 4 3 - 3 5 6 7 44

Socio - - - - - 1 1 2 - 2 - 5 5 16

E-movado 1 2 3 3 2 1 4 1 1 3 2 4 2 29

Scienco - - 4 2 5 3 1 8 1 1 2 2 8 37

Sumo 6 19 25 21 23 17 17 25 12 16 19 26 25 251

KUWAHARA-Th. kaj H. NIŜIDA

Lernolibroj kaj vortaroj. Unuaj pioniroj legis anglajn verkojn de O'Connor, eĉ nun lernolibroj en angla lingvo estas multe utiligataj de japanoj, ĉar preskaŭ ĉiuj inteligentuloj komprenas angle. Unua lernolibro en J-ujo de Hasegaŭa estis kompil-traduko el rusa. Poste Chif verkis faman „Plenan Kufson“. Nun plej ŝatataj lernolibroj estas tiuj de Ossaka pro korekteco, detaleco kaj facileco. Diversaj verkoj de Ishiguro troviĝas sur la bretoj de ĉiuj librovendejoj. Unua sistema E-J vortaro de Kroita estis traduko el Motteau, E-A, poste kelkaj kompilis Plenan E-J Vortaron sur bazo de Boirac. Nun plej uzataj estas tiuj de Okamoto kaj Ishiguro. - English-EE-Eng. Dictionary. Presita de Muramoto. Unua E-libro en Japanujo. 1906. - Sekaigo. Verkis F. Haŝegaŭa. Unua lernolibro por japanoj. 1906. - Plena kurso de la lingvo E (E Zentei). Verkis T. Chif. Edukis multajn japanajn E-istojn. Unua eld. 1914 - E Kompleta kurso por japanoj. (Syôkei), Verkis Ossaka. Nun plej populara lernolibro. Unua eld. 1927. - Memlernanto de E (Mohan E-Dokusyu). Verkis Ossaka kaj Akita. Plej detala lernolibro por japanoj. 1923. - Fundamenta legolibro. Verkis T. Sasaki. Propra metodo por komencantoj, komentario en E. Unua eld. 1927, kvara 1933. 60 p. - Proleta kurso de E. Kompilis Studgrupo de E en Instituto por Scienco Proleta, Tôkyô. Ĝis nun plej bonkvalita koresponda kurso por japanoj. 6. vol. 1930. - Plena E-J Vortaro. Verkis K. Nakamura, K. Kroita, T. Chif, per kunhelpo de K. Ossaka kaj R. Sugiyama. Bazita sur Vortaro de Boirac. Antaŭ ĝi kelkaj malgrandaj (inkluzive tiun de Kroita). Tre vaste uzata antaŭ apero de Vortaro de Okamoto. 1914, 423 p. - Plena J-E Vortaro. De Chif. Verko de veterano. 1717 p. - Moderna Vortaro E-J. De Ishiguro. Intencis kolekti kiel eble plej multe da novaj vortoj, 1933, 509 p. - J-E Vortareto. Kompilis Sanko E-a Grupo, Kyôto. Malgranda, sed tre praktika. 1922, 253 p. - Nova Vortaro E-J. De J. Okamoto. Praklika, nun plej multe uzata. Unua eld. 1926, 16-a eld. 1933, 301 p.- Nova Vortaro J-E. Tre zorge kaj konscience kompilita de ). Okamoto. Plej granda nacia E-Vortaro, la literoj de paĝoj estas miniaturigataj per fotozinkotipografio, tre fiera presarto japana. Aperos en 1934, 677 kaj 100 (?) p. - Seslingva Vortareto de Medikamentoj laŭ J. Farmakopeo. E-Latina-Japana-Germana-Angla-Franca. Kompilita de Hermesa Rondeto. Sen kono de E neniel utiligebla, kio faras studon de E necesa por uzantoj ne-E-istaj. Pri metodo de terminaro iom modifis tiun de Nomenklaturo de Kemio de ISAE de ilia propra vidpunkto. 1930, 208 p. - Granda Gramatiko de E. De Chif. Vol. 1 Prepozicio, Vol. 2 Adverbo. 94 p. 75 p. 1922. Nur du volumoj aperis. Unu el la tre ampleksaj, metodaj en la mondo. - Fonetika Studo de E. De Okamoto, en japana lingvo 61 p. 1925. Post kompara studo de la opinioj de antaŭuloj montris sian propran opinion. Detala. - Altgradaj lingvaj studoj: Granda Gramatiko de Chif. Komentario kaj analizo de Ossaka, Fonetika kaj leksikologia studo de Okamoto, Komentario kaj bibliografio de Kawasaki, Sociologia lingvoanalizo de S. Ito, ĉiuj en japana lingvo; statistika enketo de Z-a lingvo-uzo de T. Sasaki kaj J. Iuaŝita, k. a. - (Kaw.)

Kie estas Amo, tie estas Dio. Detala prilingva komentario al la teksto de Tolstoj-Ŝidlovskaja. Unika bibliografio de la libroj, kiu utilas por praktike studi E-n. Verkis Kawasaki, en japana lingvo, 1930. Dua pligrandigita eldono en 1934, 382 p. - (Kuw.)

Literaturo. Ankaŭ por japanoj estas multe pli facile konkeri E-n ol iun alian lingvon. Pro tio, malgraŭ mallonga vivo de la lingvo en Japanujo kaj malgranda nombro de ĝiaj adeptoj, sufiĉe multaj emas traduki literaturaĵojn. Unuj tradukas vulgarajn kriminalogiajn rakontojn. Ekz. R. Edogaŭa: „Unu Bileto“ (J. Ŝimomura); R. Edogaŭa: „Ora Masko“ (J. Ŝimomura); S. Kooga: „Dezerto“ (S. Minami). Aliaj elektas pro speciala motivo verkojn ne tre valorajn je la literatura vidpunkto. Ekz. E. Iŝihara: „Verda Karto“ (H. Jamanaka) premiita romano ĉe konkuro, temanta socion post 50 jaroj. Ankaŭ en la tradukoj el la pura beletristiko superregas populareco. Ekz. el T. Ariŝima estas tradukitaj du sufiĉe grandaj verkoj, nome „Deklaracio“ (T. Tooguu), „Senbedaŭre amo rabas“ (T. Tooguu), dum traduko el N. Ŝiga estas metata en malgranda broŝureto. „Krimo de Fan“ (M. Kaĵi). El alia generacio, oni eldonis tradukon de kelkaj verkoj de K. Kikuĉi, „Patro Revenas“ (H. Kaĵi), „Amo de Toojuuroo kaj alia teatraĵoj“ (J. Ŝimomura), sed neniom el R. Akutagaŭa, kiu staras sur multe pli alta pozicio kiel artisto. Krom la jam menciitaj aperis en libra formo: M. Hugii „Nova Satano“, novelo (I. Sakrada). - N. Nakata: „Inkubo,“ dramo (J. Jasuda). - U. Akita: „Danco de Skeletoj,“ teatraĵoj (H. Suzui, K. Susuki). - S. Nacume: „Turo de Londono,“ novelo (S. Nishi). - J. Kaneko: „Lavisto kaj Poeto,“ teatraĵo (T. Tooguu). - J. Jamamoto: „Infanmurdo,“ teatraĵo (J. Ŝimomura), „En la Nebulo“, radiodramo (K. Cujuki). - K. Okamoto: „Epizodo en guzenĵi,“ teatraĵo (Mijake-g). - K. Fuĵisaŭa: „Gracia,“ teatraĵo (M. Hata T. Murakami). - N. Hajaŝi: „Bildlibro sen bildoj“ (H. Kaĵi, H. Sutoo) - S. Tokunaga : „Malsato en Riĉa Rikolto“ (K. Nakagaki). - Ĉan-Hjokĉu: „Forpelataj Homoj“ (Takagi H.). - Ankoraŭ eldoniĝis neniu klasikaĵo en la formo de libro. Nur fragmentoj aperas en gazetoj. En 1932 fondiĝis Japana E-literatura Societo sub la iniciato de Mijake-S. kaj Takagi-H. En tiun societon kunfandiĝis literaturamantoj el la ambaŭ tendaroj de la neŭtralaj kaj tendencaj E-istoj kun la komuna celo de plialtigo de lingva tekniko kaj prezento de la japana literaturo en ĝusta maniero.

Laŭ MIJAKE-SIHEJ.

Notoj al la „Literaturo“. Tradukaĵo de japano eldonita unuafoje en Eŭropo estas „Japanaj Rakontoj“ (E-a Biblioteko Int.) kompilita de Chif, 1910. „Deklaracio“ (Int. Mondliteraturo) trad. de Tooguu, 1929. Poste trad-aĵoj de Ŝimomura aperis en Budapeŝto. „Perloj el la Oriento“ de Ossaka kaj „Verda Parnaso“ de I. U. estas du kolektoj de tre bonkvalitaj trad-aĵoj el japanaj, ĉinaj klasikaĵoj kaj modernaĵo. En kvanto Tooguu (†) kaj Ŝimomura superas ĉiujn aliajn. Mirinda estas energio de Nohara, kiu tradukadas de la komenco de J E-movado malfacilajn altvalorajn japanajn, ĉinajn, hindajn klasikaĵojn. Lastatempe Nakagaki daŭrigas sinceran studon kaj praktikon pri tradukarto. J poemoj tradukitaj de Grabowski, Kalocsay, k. a. lertaj sed ne el la originaloj. Hohlov komprenas J. lingvon kaj kritikis tradukaĵojn de J. poemoj.

N. KAWASAKI.

E-istoj, kies biografio estis sendita post la presigo de la unua volumo:

Abiko Teizirô, aferisto. Fondis 1906 en Tôkyô la duan societon en la lando „Nippon E-Kyôkai“, kiun li poste likvidis kaj kunfondis JEA. E-konsulo en Tôkyô, 1907. Kunkompilis J-E Vortaron, 1906.

Aizaŭa Heikiĉi, licea instr. Nask. majo 1898. Sindona laboranto en Yokosuka post foriro de Ossaka, 1915-18. Eldonis gazeton „Diino de Stelo.“

Akagi Kyutarô (kjuutaroo), estro de poŝtoficejo. Mortis. Fondis en 1909 filion de JEA en Minagi, Okayama-ken. Monhelpis al JEA por J-E-isto. Dua provo de J-E Vortaro, neeldonita.

Alexander Agnes, usona prop-istino de Bahaismo el Hawaii. Loĝas en Japanujo de 1915.

Asada Eiĵi, prof. de fremdlingva kolegio de Tokyô. Nask. 22 majo 1865, mortis 11 nov. 1914. Noblkaraktera. Lingvisto, specialisto de semidaj lingvoj. Estis LK.

Asada Hazime, d-ro med., prof. de jurmedicino antaŭe en med. fakultato de Nagasaki, nun en virina med. kolegio en Tôkyô. Nask. marto 1887 en Miyagi-ken. Prelegis pri sia fako en SU de 19-a UK en Danzig.

Baba Kijohiko, bankoficisto. Nask. 24 dec. 1903 en Yamaguti-ken. Antaŭa familia nomo: Macumoto. E-isto de 1920. Studanto de Z-a vortuzo de E, artikoloj en LRO, 1927-28. Trad. en J. „Fumejo de l' opio“ de Reymont, 1930, trad en E „Verdstela Vojaĝo“ de Toki-Zenmaro, 1929

Chif Toshio, (Ĉihu, Toŝio). Nask. 22 jan. 1881 en Saga-ken. Lernis E-n en la E-Lernejo de Osugi en 1907 (?). Efektiva red. de Japana E-isto (1900-11). Kun Ossaka du kolonoj en J. E-movado. Komprenas E-ismon fidele laŭ la Bulonja Deklaracio kaj multe diskutis kontraŭ Ossaka pri organizaj problemoj. Verkis multajn utilajn gramatikajn librojn kaj vortarojn. Kompilis: „Japanaj Rakontoj“ (unua verko de J E-isto eldonita en Eŭropo), 1910; „E-a Legolibro kaj Krestomatio“, 1922. Verkis: „Plena E-J Vortaro“ (kun atiaj), 1914; „Plena kurso de la lingvo E“ (sistema lernolibro edukinta multajn kapablajn posteulojn), 1914 (en 1921 renovigita eldono); „Granda Gramatiko de Chifa (tre detala priskribo; 1-a volumo Prepozicio, 1922; 2-a vol Adverbo, 1923.); „Plena J-E Vortaro“ (multpaĝa) 1927. (Kuw.)

Cujuki Kijo. Nask. 19 marto 1907 en Kanagawa-ken. E-isto de 1926. Helpred. La Revuo Orienta. Trad. „En la nebulo“ (radiodramo de Yamamoto), 1930. Verkis: „Ŝtala Biblio de Samurajismo“, 1931.

Dick (dik) R. Hugo, sviso, firmano. Loĝas en la lando de 1917. Lernis E-n en Rusujo. Multe kontribuis al revigligo de J. E-movado, loĝante en Yokosuka. Instigis la fondon de J. Komitato por komuna komerca lingvo, 1919.

Eguĉi Ren, oficisto. Nask.1898 en Hukuoka. Metoda sekr. de E-Ligo de Kyusyu, la plej bone organizita regiona ligo kun propra organo kaj propra jarkongreso.

Fukuta Kunitaro (-roo), oficisto de asekura kompanio. Nask 6 sep. 1886 en Tottori-ken. E-isto de 1906. Kunfondis 1920 en Osaka nur E-an gazeton „Verda Utopio“, kaj per tio multe disvastigis la sciojn pri Japanujo al tuta mondo. Iam komitatano de SAT. Posedas multajn malnovajn E librojn, gazetojn, dokumentojn.

Ga Morizo. Nask. 1885 (?). iama ĉefdel. de UEA. Fondinte 1920 Orientan Librejon E-an, importis E-librojn multege el Eŭropo, kiam preskaŭ neniu kuraĝis tion (En 1922 la laboron heredis Librejo Sihôdô). Ofte interpretis E-ajn paroladojn de d-ro Ramstedt, finna vicambasadoro en Tokyo.

Gauntlett George Edward Luckman, anglo, instr. de angla lingvo. Nask. 1868 en Swansea, Suda Kimrujo. De 1890 ĝis nun loĝas en Japanujo. En 1906 eldonis korespondan kurson de E. Tio estis la unua publika instruo de E en Japanujo.

Gotoo Seikoo, ĉefo de multamembra morala societo Kiboŝa (v.) nun disfalinta, estis antaŭe instruisto de knabina liceo. Nask. 19 aŭg. 1884 en Ooita-ken. 1930 fondis E-fakon en K. („E-Kiboŝa“, marto 1930 - jul. 1933) kaj rekomendis lernadon de E al siaj grandnombraj adorantoj. Enkondukis E-n kiel devigan lecionon en Kinró Knabina Liceo kaj Nippon Presarta Lernejo, ambaŭ administritaj de K. Ĉeestis la UK en Oxford, 1930.

Hajaŝi Joŝimi, apotekestro. Nask. 15 jun. 1900 en Mie-ken. E-isto de 1924. Fidante nur al E-istoj li travojaĝis Eŭropon 1928 dum kvar monatoj kaj lia vojaĝlibro vekis grandan sensacion en la J E-istaro.

Hayasi (hajaŝi) Tadasu, grafo, ministro de eksteraj aferoj. Nask. 1850, mortis 10 jul. 1913 en Tokyo. Prez. de JEA ĝis la morto.

Harada Yubi (ps. Soken). Nask. 1850 (?), mortis 6 okt. 1916. Kiam li perdis sian solan amatan filon, li decidis daŭrigi lian vivlaboron, t. e. E-n, kaj ekstudis la lingvon estante pli ol 60-jaraĝa. Lia fervoro kondukis ĝis tio, ke li povis mem redakti hektografitan, belkolore ilustritan gazeton „Orienta Azio.“

Hasegaŭa Tacunosuke (ps. Futabatei), verkisto. Nask. 1864, mortis 10 majo 1909 sur ŝipo hejmen de Rusujo. E-isto fariĝis en Rusujo. Japanaj verkistoj eksciis ekziston de E pere de li. Verkis lernolibron kaj komentarion al la Ekzercaro, 1906.

Mikosaka Motusuke. De jun. 1909 ĝis 1910 eldonis en Tôkyô gazeton por eksterlandaj E-istoj „Samideano Ĉiumonata,“ kvazaŭ konkure al „J. E-isto“.

Hirano Nagakacu, (ps. Hirano Jugao), vicgrafo, oficisto ĉe Centra Radio-Stacio de Tôkyô. Nask. 1895 en T. Kunlab. al „Verda Utopio“. E-poeto.

Inoue Ŝoogecu Tadaŝi, stenografiisto de Oomoto. Nask. 22 aŭg. 1909 en Simane-ken. E-isto de 1926. Red. de „Verda Mondo“ 1927-34. Kursgvidoj diversloke tra tuta Japanujo. Rapida parolanto en E. Verkis „Praktika Konversacio E-a“, 1933.

Iwahashi Takeo (iŭahaŝi), blindulo, kristano, prof. de Kansei Gakuin Univ., instr. de urba blindula lernejo de Osaka, en kiu li S. Ito k. a. gvidis oficialan kurson de E (1922-31). Nask. 16 marto 1898. E-isto de 1918. Ĉeestis 13-an UK. Prez. de J. Asocio de Blinduloj E-istoj. Verkoj en Brajla alfabeto: J-E Vortaro, Lernolibro.

Izumi Sigeo (plumnomo), socialisto. Nask. 31. okt. 1902 en Sagaken. E-isto de 1921. Kunfondinto de J. Prolet-E-Unuiĝo, 1931.

Jamaga Taiĵi, presisto, anarkiisto. Nask. 25 jun. 1892 en Kyôto-si. Lernis E-n de Kroita kaj Chif en 1908. Iam sekr. de Kroita. Korespondis kun diverslandaj laboristoj.

Jamanaka Hideo, estro de eksterlanda fako de Centra Telegrafejo, Ĥarbin. Nask. 9 febr. 1905 en Kyôto-hu. Trad. en E „Verda Karto“ (filmo novelo) 1931.

Jui Ĉŭnoŝin, elektra inĝ. de radiostacio, Kanazawa. Nask. 11 okt. 1894 en Hukuoka-ken. Kunfond. de Nagoya ES, 1932. Del. (por radio) de UEA en K. 1934.

Loka movado. Kompreneble ĉefurbo Tôkyô (Tokio) kun la oficejo de JEI estas la centro de movado. En Yokosuka fondiĝis unua grupo E-a en J-ujo, kaj multe laboris Ossaka tiam juna. En la mezo de la lando estas Nagoya, kie laboris Ishiguro kaj nun estas Ossaka, Inouye. En Sizuoka nia maljuna K. Takahaŝi. La distrikto Kinki, havanta antikvan historion kaj kulturon, havas multajn grandajn urbegojn: Kyôto, Osaka, Kôbe, kie de tre frua tempo nia movado ekzistis. Osaka E-Societo estas plej bone administrata kaj aktive laboranta loka grupo kun Ŝindo, Kuwahara, Niŝida. Pli okcidente de Kôbe estas Okayama, fama pro unua sistema movado t. e. eldono de koresponda kurso de Gauntlett. En la insulo Kyusyu estas bone organizita ligo Kyusyu E-Ligo, kolektanta al si diversajn lokajn grupojn de K. En Kameoka apud Kyôto sidas Oomoto. En la distrikto Hokuriku estas Kanazawa, kie agadis Asai. En nordorienta distrikto estas Sendai, kie agis Kuwahara. En Hokkaido estas ankaŭ E-Ligo. Detalon donas Jarlibro de JEI.

- (KaW.)

Fervoraj propagandistoj en diversaj lokoj. En Tôkyô estas multaj eminentuloj, kiujn ni ne citas ĉi tie. Satojoŝi, Manzaŭa (f-ino) Tarao zorgas Tokian E-Klubon (loka amika grupo). En jenaj lokoj aktive propagandas fervoraj E-istoj (en parentezo). Nur kelkaj reprezentaj estas menciataj. Akita (s-ro Nakada), Amaga-saki (Ozima), Arita (Hisazumi), Beppu (Aso, Ŝimokawara), Dairen (Nakamizo Kitao), Gosyogawara (Mita), Hakodate (Ŭdazima, Yosida), Harbin (Pavlov, Yamanaka, Ga), Hestô (Ooisi), Hiratuka (Simizu), Hirosima (Nomura, Okumura), Hisai (Kudô), Hôten (Obana), Hukuoka (Eguĉi, Horiuĉi, Nagamatu, Itoo, Ohshima, Yosimati), Hukusima (Simazaki), Hukutiyama (Ootani), Huzan (Araki), Iizuka (Nomiyama), Issi (Hajaŝi), Kagosima (Ŝigemacu), Kaizyô (Seki), Kameoka (Niŝimura K., Itô E, Otaka, Nakamura T., Inoue Ŝ, Hirose, Hiraki), Kanazawa (Segaŭa, Masuno Jui, Cukamoto), Karahuto (Matuda), Keizyô (Oojama, Hasegaŭa, Kim, Ŝirouĉi), Kisiwada (Nakaniŝi Nisida), Kitazima (Tatibana), Kokura (Tanaka), Kôbe (Tukimoto, Maeda), Kumamoto (Kamio, Jamto, en Kuma-gun Dohi), Kurume (Isobe), Kuwana (Itui), Kyôto (Ŝibajama, Sisido, Kondô Nakahara, Yamada, Oohasi), Matusaka (Maruyama), Matuyama (Murakami, Matuki), Miyazaki (Sugita, Watanabe, Morioka (Ikawa), Muro Kobajaŝi), Muroran (Satô, Nagano (Kaĵima),Naga-Nagoya (Yamada, Siraki, Takenaka, saki (Ueda, Tomimatu, Takahara), Kaŭaj, Kaneko, Yazaki, Narita, Miwa; en Umibe-gun Kuromiya en Siuioma-gun Komatu), Nara (Mijatake), Niigata (Kubo), Nisinomiya (Tanamura), Obihiro (Harada), Okayama (Nanba, Sibata, Yagi, Sasaki), Ooita (Takahasi), Oomiya (Kamiĵama), Oomuta (Ueda H., Araki, Ueno), Oosaka (Ŝindo, Kuwahara, Niŝida, Kurosaki Koĵima), Ootu (Nakaooji, Otaru (Fukuda G.), Saga (Kikuti), Saitama, Sapporo (Fukuhara M., Aizawa H. Atumi), Sendai (Sugawara Nakamura, Kikuzawa, Yosida, Simanuki), Sinkyô (Hutida), Sirakawa (Siota), Sizuoka (Takahaŝi K. Kaŭai H.), Suita (Terada Kuroda), Tagawa (Ooba I.), Taihoku (Yasuda, Kai, Eriguti, Takegami), Tainan (Oo), Takaoka (Odera, Ŝiho), Takasaki (Yamaguti), Tateno (Oishi), Tiba (Suzuki M., Mizuguti), Tikuzyô (Ueda Z.), Tobata (Hayasi M.), Tomakomai (Uatanabe), Toyama (Yokawa, eksterurbe Hukai), Toyohasi (Takahaŝi T.), Turuga (Ooba A.), Tyôhu (Nohara), Utunomiya (Ŝiibaŝi, Tominaga), Wakayama (Ogasawara), Yamabe (Nakamura H.), Yamaŝiro (Takeuĉi), Yawata (Siroisi), Yokkaiti (Hirano R.), Yokohama (Hosaka, Iida, Yosida, T. Tomimori, Tameie, Arakawa, Murakami Haĵi), Yokosuka (Matuba), Yokote (Hirahuku), Yukuhasi (Ayukawa). (Kawasaki, Kuwahara, Cujuki kaj Kidosaki.)

L. K. Sur provizora listo montrita en 1-a UK estis Gauntlett, MacKenzie, nejapanoj, sed loĝintaj en J-ujo. En 1907 E. Asada elektiĝis. Post lia morto longa interrompo. Post la milito C. Fuĵisaŭa, K. Niŝimura fariĝis L. K. dum restado en Eŭropo. En 1933 du junuloj N. Kawasaki, J. Okamoto. Memoru, ke kvankam Cart proponis en 4-a UK, ke japano devas havi unu seĝon en Akademio, ĝis nun veteranoj T. Chif, K. Ossaka ne eniris en LK. - (Kaw.)

Lingvaj opinioj.

A. J-a E-logo pri evoluo de E. Artefarita int. lingvo neŭtrala kiel E devas esti la plej logika lingvo, ĉar nur la logiko estas vere komprenebla kaj neŭtrala por ĉiuj homoj de diversaj gentoj. Japano preferas facilan ellerneblecon de E pro kunmetado de radikoj al unuavida divenebleco pro pseŭdointernaciaj radikoj de Occidental k. a., kiujn ofte ŝatas eŭropanoj. Ne blinde respektu la malbonajn kutimojn de eŭropaj lingvoj, sed plilogikigu nunan E-n.

I. Forigu pseŭdointernaciajn radikojn. Enkonduku imperi‘ismo, imperi' isto, materi'ismo, materi'isto, naci'ismo, naci'isto anstataŭ imperialismo; imperialisto, (kiuj ne estas derivitaj de imperialo), materialismo, materialisto (kiuj ne estas derivitaj de materialo), nacionalismo, nacionalisto.

2. Enkonduko de novaj afiksoj pli oportuna ol tiu de nultaj pseŭdointernaciaj radikoj. Ren'ito, pulm'ito, orel'ito, ktp. anstataŭ nefrito, pneŭmonio, otito ktp. Orel'algio, nerv'algio ktp. anstataŭ otalgio, neŭralgio ktp. Bird'ologio, fiŝ'ologio, dent'ologio, orel'ologio ktp. anstataŭ ornitologio, iĥtiologio, odontologio, otologio ktp.

3. Pri la uzo de la difina artikolo. Estu ĉiam logika. Antaŭ propraj nomoj neniam uzu. Ne uzu antaŭ la nomoj de monatoj, sezonoj, semajntagoj, kiam ili ne estas difinitaj.

4. Ne uzu pluralan formon por nomi unu kompletan tuton nefacile disigeblan. Pantalono, Ateno, Ando anstataŭ pantalonoj, Atenoj, Andoj.

5. Unu signifo por unu radiko. Plumo havas du signifojn: birda plumo kaj skribilo. Por la lasta enkonduku neologismon.

6. Ne insistu unu formon internacian uzatan por eviti homonimon, forigu formon kun duobla konsonanto: Finno, fino. Por la antaŭa enkonduku „suomo“.

7. Nur E ortografio sola regu en E-frazoj laŭ la konsilo de Z (Orig. Verk. p. 91).

B. J-aj radikoj ĝis nun uzataj en E.

l. nomoj de altranguloj: mikado, ŝoguno, daimio.

2. nomoj de profesiuloj: samurajo, gejŝo, bonzo.

3. nomoj de J-aĵoj elpensitaj aŭ faritaj de J-oj: kimono, sojo, ĵinrikŝo, rikiŝo, sakeo, getao.

4. nomo de religio: ŝinto.

5. nomoj de plantoj: gingko, mokso.

6. ago laŭ J-aj kutimoj kaj moroj: harakiri.

C. Neologismoj troveblaj en „Nova Vortaro J-E“, 1934.

l. J-devenaj radikoj.

(a) Radikoj kun pure J-a deveno. (Radikoj, kiuj de malnova tempo ĝis nun estas uzataj en J lingvo.) K. e.: anzuo (speco de planto), baŝoo (speco de planto), bivo (speco de muzikinstrumento), ĉirimeno (sp. de ŝtofo), habutajo (sp. de ŝtofo), hakamo (sp. de vesto), hajko (sp. de poemo), tohuo (sp. de manĝaĵo), miogo (sp. de planto), haoro (sp. de vesto), sukijako sp. de manĝaĵo).

(b) Radikoj kun alilingva deveno. (Radikoj, kiuj en malnova tempo estis enkondukitaj en J lingvon el aliaj lingvoj kaj ĝis nun estas uzataj de J popolo.) l. Radikoj kun ĉina deveno. K. e.: fuco (futzŭ; ilo uzata de bonzo), Ĉingo ( ch'ing; nomo de ĉina dinastio) ktp. 2 Radikoj kun sanskrita deveno. K. e.: ulambano ( ullambana; budaisma meso por mortintoj), aviĉo ( avici; unu parto de infero budaisma), homao ( homa; speco de budaisma meso), upasako ( upasaka; budaano) ktp. 3. Radikoj kun alia deveno: komfeto ( Portugala comfeitos; sp. de sukeraĵo) ktp.

2. Internaciaj radikoj (enkondukeblaj laŭ la 15-a regulo de nia Gramatiko).

(a) Internacie vaste konataj radikoj. Ekz.: aerobuso, andezito, antimonito, bronzito, cefalotorako, dumduma kuglo, efedro, ektoblasto, fiziokratio, fiziografio, fuzelo, hematogeno, involuto, kromosomo, kromatino, melanodermio, periastro, statomografo, spirometro, sismogramo, sintaksiso, termometrio, tromometro, urinometro, ktp.

(b) Ne tiel vaste konataj radikoj: (plejparto el kiuj estas nomoj de plantoj aŭ animaloj, kaj kies elementoj estas latin- aŭ grekdevenaj). Ekz.: ankistrodono, brasenio, cistofilo, dioktofimo, dendrobio, digeneo, enteromorfo, ekinoklo, eŭpaguro, fortunelo, farbito, fatsio, filostakiso, gelidio, limnorio, koikso, kriptomerio, luciolo, petaŭristo, plekogloso, trakikarpo, trakuruso, vigno, ktp.

Kiamaniere JE-istoj studadis E-n? En 1-a periodo (1906- 1930) JE-istoj havis celon kiel eble plej perfekte ellerni E-n kaj penadis fidele imiti la bonajn stilojn de eminentaj E-istoj en Eŭropo. Kaj ili atingis la celon. La dua periodo komenciĝis en 1930, kiam N. Kawasaki kaj J. Okamoto eldonis la 1-an kajeron de „Esperantologio“. La gazeto havis nur efemeran vivon, sed grandajn efikojn. Ekz. en 1933 Ooŝima J. komencis eldoni la gazeton „Studo pri la Lingvo Internacia“. Jam progresemaj japanoj ne blinde imitas eŭropanojn, sed komencis kritiki ilin kaj publikigis originalajn, profundajn studojn de la lingvo. J. OKAMOTO.

Fremdaj E-istoj venintaj al Japanujo kaj helpintaj al la movado: Mistler (unuafoje skribis pri E en J-ujo), Mac Kenzie, Gauntlett Edward (donis korespondan kurson de E), Edler el Vladivostok, Borisov Arkadio el Blagoveŝĉensk, Vonago el Vladivostok, Kostin el Ĥarbin, Alexander Agnes, Dick Hugo sviso, Roscoe, Vaughan, Eroŝenko Vasilij, Kuznecov, Seriŝev, Ramstedt G. J., Kolomiec, Ĉernin, Scherer, Major Jozsef. Estas atentinde, ke Postnikov, ruso, kvankam ne venis al Japanujo, estis unu el la patroj de nia movado, ĉar li instigis Hasegaŭa Futabatei. - (K. Ossaka kaj Kaw.)

Aliaj int. lingvoj. Eldono de dika vortaro Volapük-Japana, A. Oka, Iida k. a. estis unue volapükistoj. Sistema movado de V. ne okazis. Kelkaj studis Idon, sed nek formiĝis organizo propaganda, nek aperis lermnolibro, vortaro, gazeto. La principoj de Ido neniam povas plaĉi al ĝenerala publiko J. Nur iuj profesoroj de angla filologio, kvankam ne akceptante artefaritan int. lingvon, opiniis ke Ido estas plisupera ol E, dank' al influo de Jespersen, kies verkoj pri angla gramatiko kaj lingvoscienco estas tre popularaj en J-ujo. J Ministrejo por edukado venigis por plibonigo de eduko pri angla lingvo H. E. Palmer, idisto. Ossaka kaj Okamoto analizis kaj atakis strukturon de diversaj aliaj projektoj de IL en LRO, 1924, 1925 k. s. K. Kondô, Ishiguro, Ooŝima sin okupas pri scienca studo de mondlingva historio. Unuvorte, E kaj artefarita int. lingvo estas perfekta sinonimo en J-ujo. Basic English trovis seriozan konsideron kaj laboron ĉe kelkaj univ. profesoroj de angla lingvo, kio plene pruvas malbonan rezultaton de instruo de angla lingvo en mezaj lernejoj. - (Kaw.)

Nishi (niŝi) Seiho, japano, prof. de anatomio en Imperia Univ. de Tokyo. Nask. 6 jan. 1885 en Tokyo. Dir. de JEI. Vicprez. de TEKA. Fakaj verkoj en E en „Folia Anatomica Japonica“ kaj Int. Med. Revuo. Trad. Turo de Londono‘ (belliteraturo de Natume-Soseki), 1926.

Niŝida Hideo, japano, oficisto de asekura kompanio. Nask. 29 jun. 1903 en Nara. Klopodis por XVI-a JE-Kongreso en Osaka kaj Osaka ES - (Kuw.)

Niŝimura Koogecu, japano, propagandisto de Oomoto. Nask. 23 apr. 1883 en Simane-ken. E-isto de 1923. Estis estro de Eŭropa Centro de Universala Homama Asocio, Paris. Ĉef. red. de ,Oomoto Int.' (nun en Kameoka). De 1930 L. K. Verkoj: ,Sinjoro Laŭdata‘ (versaĵoj, prozo senditaj al S-ro O. Deguĉi de diverslandaj E-istoj), 1928; ,Origino de Oomoto‘, 1925.

Nitobe Inazo, japano, scienculo. Nask. 1862 en Iwate - ken, mortis 15 okt. 1933 en Victoria, Kanado. Studis agronomian politikon kaj ekonomion en Anglujo kaj Germanujo. Eksprof. de Imp. Universitatoj de Kyoto kaj Tokyo. 1919-26 vicĝenerala sekr. de Ligo de Nacioj; kontrolis la raporton pri E prezentitan de la sekretariejo al la tria ĝenerala kunsido de L. de N. kaj multe helpis por E. Estis membro de J. Imp. Akademio kaj de Supra Domo de J. parlamento. Lia verko „Bushido“ (J-a kavalireco, originale en angla lingvo), 1898, estas monde konata.

Nobela peko. De M. Sadoveanu, el la rumana trad. Morariu, 1929, 60 p. „Tri rakontoj, bone tradukitaj, kiuj al ni rakontas pri la vivo kaj kutimoj de la rumanoj en la grandaj arbaroj kaj vastaj stepoj.“ (La Socialisto 1929, p:80.)

Noël Eugène, franco, militista kuracisto. Nask. 28 marto 1855 en Nancy, mortis 8 febr. 1921 en Nancy. Unue militkuracisto en Alĝerio, li parolis flue la araban lingvon, kaj verkis araban gramatikon, sed, ne sufiĉe kontenta pri sia laboro, mem detruis sian manuskripton. Tiu detalo montras, kiom severa li estis kontraŭ si mem. Longatempe sekr. de la grupo de Nancy, kies animanto li estis kun Frecot kaj Maresquelle. Komitatano de SFPE. Li skribis kaj verkis senhalte. Skribis en preskaŭ ĉiuj E-aj revuoj, kaj kiel ĉefa kunlaboranto de Cart en ,Lingvo Internacia‘ kaj recenzisto. Direktis la ,Lorenan-E-an gazeton' (1905-1908), kaj poste la Lorenan Stelon. Sed precipe li estis laborema tradukisto de klasikaĵoj; stilo rimarkinde bela, tradukoj mirinde fidelaj. Ni citu nur la gravajn: Byron: ,Ĉielo kaj Tero' 1906. ,Rollandkanto', 1906. Aristophanes: ,Plutos', 1906. Plautus: ,Rudens', kvinakta komedio, 1906. Descartes: ,Parolado pri la metodo' (kun prof. Thiaucourt) 1906. Racine: ,Esther', tragedio, 1906. Racine: ,Athalie', tragedio, 1906. Planard: ,Procirkonstanca Edzo', vaŭdevilo, 1908. Mistral: ,Mirejo‘ (kun Champion) 1909. Huot- Sordot: ,En la lando de la Blanka

Monto', 1913. L.K. de 1909.

L.BASTIEN.

Nohara Kiuiĉi, japano, instr. Nask. 10 nov. 1871 en Tyohu, Yamaguti-ken. E-isto de 1906. Kunlaboris de 1907 je ,Le Monde E-iste', de l908 je ,Int Ped. Revuo' kaj J. E-isto'. Tradukis el sanskrito budaismajn sutrojn: „Sukhavativjuho“, 1932; „Samantamu-khaparivarto“, 1932; k. a. Trad. el ĉinaj klasikuloj de konfuciismo: ,Granda Lernado', 1932; ,Doktrino de Mezeco', 1932; ,Konstantaĵo de Fila Pieco‘, 1933.

Nokto en Karlův Týn. Komedio de Vrchlický, el la ĉeĥa trad. Lukaŝ. 1921,74p. Teatraĵo de la 13-a UK.

Noll Margrethe Caroline, danino, estis instr., sekr., nun librotenisto: Nask. 22 majo 1874 en Kopenhago. E-isto de okt. 1907, de tiam aktive partoprenas en la propagando kaj organizado, precipe per instruado, paroladoj, skribado en gazetoj. Ĉefa gvidinto de la kontraŭ-idista movado en Danujo. Iniciatis kaj partoprenis starigon de diversaj E-societoj. Prez. de CDEL, 1916-19, prez. de SDE de 1922 ĝis nun. Kunlaboranto de E-gazetoj. Sekr. de Vegetara Ligo E-ista. Aŭtoro de lernolibro.

Norda Vento. Noveloj de Karinthy, el la hungara trad. Bodó. 1926, 96 p. „La rakontaro estas pli ol amuzaĵo kaj la aŭtoro multkapabla pensvekanto. Bona traduko.“ (G. S. ,E, 1927, p: 64.)

Nordlund Nils Alfred, svedo, gimazia instr. Nask. 11 marto 1872 en Tvarred. E-isto de 1917 kaŭze de porpaca intereso. Estis prez. de E-unuiĝo de svedaj geinstruistoj kaj de E-distrikto de Skanio. Gvidis kursojn, verkis kaj mem eldonis lernolibrojn kaj vortarojn.

Norvegujo. l. La komenca periodo. La unua norvega E-isto ŝajne estis Haldor Midthus, (v.) kiu unue ellernis Volapükon, sed poste (en 1900) li eksciis pri E, rapide ellernis ĝin kaj fervore propagandis per leteroj inter sia kolegaro. L. K.-ano de 1905. Estis tiam ankaŭ alia norvega L. K.-ano, J. Allum, sed estis neeble trovi lian nomon en norvegaj gazet- kaj libraro.

La unua gazetartikolo pri E troviĝas en monata revuo „Kringsjaa“ 5/3 1904 pri „Int. komerca lingvo“, rad. el angla „Westminster Review“. En Oslo (tiama Kristiania) ĉ. 1904 kelkaj junuloj, ĉefe studentoj, komencis propagandon por E, inter ili stud. filol. Emil Smith (nuna docento ĉe la universitato), stud. jur. Alf Johnsen, poste Hageler († 23/12 1932) kand. jur. Einar Ruud († 1908), ekslernejstro T. Davidson († 3/10 1921) kaj dana tipografisto H. Th. Thomsen, kiu lasta iniciatis kaj fondis la unuan E-klubon, 8/2 1906. Unua prez. estis Einar Ruud. Jam en 1907 la klubo povis kalkuli je 70 membroj, precipe junuloj kaj bontemplanoj. En 1906-07 vigla propagando okazis inter la bontemplanaro. La ĉefprezidanto de la int. IOGT, sveda parlamentano Edv. Wavrinski, skribis en la norvega „Goodtemplarbladet“ serion da artikoloj pri E. Pluraj gvidantaj bontemplanoj montris intereson, kaj la supre nomita T. Davidson ellaboris korespondan kurson „20 lecionoj en E“. Fondiĝis laŭ lia alvoko koresponda klubo kun 85 membroj (1907) en 8 sekcioj de suda Halden ĝis la plej norda en la mondo urbo Hammerfest. Tiuj sekcioj fondiĝis parte dum propaganda vojaĝo de Davidson kaj parte per la bontemplana gazeto.

En Narvik tiama telegrafisto Arne Arnessen post parolado de D. gvidis kurson kaj fondis klubon (apr. 1907).

En majo 1907 vizitis Kristianion okaze de la 50-jara jubileo de la universitato fama germana profesoro Wilhelm Ostwald. Li faris en la universitato paroladon pri E kaj la Klubo E-ista en Kristiania rikoltis multajn anojn, laŭdire la nombro de klubanoj atingis 150 aŭtune 1907.

Einar Lunde, posedanto de malgranda presejo, ellaboris komence de 1907 la unuan lernolibron: ABC en E, kiun li mem kompostis kaj eldonis. Li ankaŭ sendepende de la klubo kolektis kelkajn junulojn en kvazaŭ privata studrondo.

La ekflorado de E en 1905-08 ne daŭris. Post krizaj jaroj 1908-10 kaj post kelkjara dormado Klubo E-ista en Kristiania restariĝis 30/9 1912 kun la plej fervoraj e-istoj en nova estraro: f-ino Josefine Finholt († 3/3 1921), f-ino Rosa Bye, stud. ekon. Engesgaar Christie, inĝ O. Brochmann Sfetterod, kand. filol. Honoratus Bonnevie, kapitano B. Johns Klingenberg († 28/4 1920).

En Bergen „Societo de E-istoj“ fondiĝis 22/3 1909. Prez. lektoro Einar Schibbye († 16/1 1931), s-ino Falkenberg, inf. kapitano Eriksen, komercisto Conrad Croepelien († 1924). En 1912 la komerca gimnazio en Bergen nomis E elektebla lingvo, kaj lektoro Schibbye instruis E-n al 15 gimnazianoj. En 1918 la prezidanto forlasis Bergen, la klubo ekdormis kaj ĝis nun (1933) ankoraŭ ne restariĝis.

En Trondheim Grupo E-ista refondiĝis 6/2 1911 (prez. R. Rian), kaj novaj grupetoj elkreskis en Stavanger februaro 1910 (prez. H. Wiig), kaj kursoj en Haugesund (Nils Ökland), en Trondheim (Joh. Lövli) kaj en Kristiania (f-ino Finholt) kaj inter blinduloj (Brochmann Sletteröd, Bonnevie kaj Rosa Bye).

Dum la komenca periodo aperis krom la „ABC“ kelkaj aliaj libroj ellaboritaj de la ĝis tiam ĉefa gvidanto, H. Th. Thomsen, lernolibro, 1907, ĝia dua eldono 1909 (10-a milo); prozo el danaj-norvegaj aŭtoroj, trad., 1908.

Jam de komence la e-istoj sentis bezonon de prop. gazeto kaj en julio 1908 stariĝis komitato por eldoni tian gazeton sur bazo de akcia societo. La komitato konsistis el: f-ino Finholt, kapitano Klingenberg (prez.), lektoro Schibbye kaj H. Th. Thomsen. Poste aliĝis f-ino Rosa Bye kaj inĝ. Bj. Simonsen, sed baldaŭ ekestis inter la komitatanoj gravaj opinidiferencoj kaj la laboro ĉesis. Tiam Thomsen - sole respondeca - eldonis 1/1 1909 la unuan n-ron de ,N Gazeto‘. (Norsk E-blad). Poste fariĝis red. Sehibbye. La gazeto aperis monate regule - en 1909 kun 12 n-roj. De 1910 en nova pligrandigita formato kaj sub nova nomo, N E-isto. Aperis en 1910 nur 5 n-roj. La ekonomio daŭre estis malforta kaj de 1/1 1911 la gazeto transiris kiel propraĵo de la ĵus fondita NE-ista Ligo sub redaktado de H. Th. Thomsen kaj Engesgaard Christie. Aperis en 1911 4 n-roj, en 1912 ĝis fino de 1914 pojare 6 n-roj. Tiam la gazeto ĉesis aperi kaj restis neeldonita dum 7 jaroj.

En 1921 NEL interkonsentis kun la sveda gazeto „La Espero“, Gavle, pri aparta kolono en tiu gazeto pri la norvega E-movado, sed tiu aranĝo montriĝis ne kontentiga kaj ĉesis. La multobligita cirkulerforma gazeto, kiun NEL eldonis regule monate en 1922, ankaŭ ne estis kontentiga, kaj finiĝis je la fino de la jaro.

II. La organiza periodo. Ĝis 1910 la E-movado en N. konsistis krom la Klubo E-ista en Kristiania el kelkaj malgrandaj parte jam dormantaj grupoj en Bergen, Trondheim kaj el disa izolularo. En redakcia artikolo (N. E. n-ro 1-1910) E. Christie proponis fondiĝon de Norvega Societo por Propagando de E. „Se oni rerigardas al la E-movado en nia lando, oni trovas, ke ĉe la fino de 1909 ĝi staras je la sama nivelo kiel ĉe la fino de 1908. La ĉefa kaŭzo de tiu ĉi ege malrapida disvastigo estas nescio de la lingvo, ĝia historio kaj nuna progreso, kaj manko de laŭplana kunlaborado.“ Lia propono trovis iom da atento, kaj post plua ellaborado de la plano fondiĝis la 27/1 1911 Norvega Esperantista Ligo,(NEL). Ĉeestis en la fondiĝa kunveno f-ino Finholt (kas ), prof. Alf Torp († 26/9 1916), H. Bonnevie (sekr.), Chris Fr. Lindquist, Brochmann Sletteröd kaj H. Th. Thomsen. 58 E-istoj estis aliĝintaj laŭ antaŭe dissendita alvoko, kaj fine de la jaro NEL havis 76 membrojn. En 1912 aperis lernolibro de E. Christir, 76 p. Tuj poste li elmigris al Seattle, Usono. En sama jaro 26/6

H. Th. Thomsen elmigris Kanadon kaj f-ino Finholt jam fine de 1911 entreprenis unujaran vojaĝon al Azio. NEL perdis pro tio 3 el siaj ĉefgvidantoj, kaj tio grave influis je la laboro en la postaj laroj. Tamen NEL aperigis febr. 1913 flugfolion en 10 mil e-roj, kies tekston skribis Christie antaŭ sia elmigro.

La gvidadon de NEL transprenis H. Bonnevie (prez. 1912-13), E. Schibbye (1913-18), Bruno Rifling 1918. Per li NEL akiris novan sangon. Estante juna, energia studento de filologio, li kun idealista kredo kaj kun senlaca entuziasmo kaj laboro oferis al E ĉiujn liberajn minutojn. Sep. 1918 li estis elektata prez. de NEL kaj samtempe li aperigis novan lernolibron kompletan en 5 mil e-roj. Du monatojn poste antaŭ Kristnasko li mortis subite pro „hispana malsano“ (22/12 1918). En marto 1921 ankaŭ mortis f-ino Finholt, dum 12 jaroj la plej agema kaj fervora e-istino en N. La morto de tiuj du gravaj gvidantoj estis forta bato por la organizo kaj la movado entute. Printempe 1919 fariĝis prez. de NEL ĉefleŭtenanto R. Bugge Paulsen, kiu ankoraŭ prezidas.

La presita gazeto NE-isto per sia decembra numero 1914 ĉesis kaj reaperis nur en 1923 sub redaktado de Bugge Paulsen kaj Bonnevie. En la gazeto aperis en 19234 kajeroj, en 9242 duoblaj 4-paĝaj n-roj kaj tiam denove ĉesis, ĉi tiufoje pro incendio ĉe la presejo.

La fondiĝo de NEL 1911 kreis dekomence ioman vigligon de la movado. Grupo E-ista en Trondheim refondiĝis 6/2 1911, Klubo E-ista en Kristiania restariĝis 30/9 1912, nova

grupeto ekfunkciis en Stavanger (H. Wiig) febr. 1910, kaj novaj kursoj ekfloris en Haugesund (Ökland), Stavanger (Wiig), Trondheim (Lövli, Njaalsund) kaj en Kristiania i.a kursoj por blinduloj 1910 (Brochmann Sletterôd) kaj Bonnevie, 1912 (Rosa Bye).

Klubo E-ista en Kristiania en 1914 aliĝis kiel filio de NEL, poste endormis kaj denove restariĝis 28/11 1916 (prez. Bjorn Ottesen).

En l915 (1 sep.) fondiĝis E-Asocio de norvegaj geinstruistoj (prez. Rosa Bye, sekr. J. Finholt). Ĝi havis 30 membrojn en 1923, kiam la asocio ĉesis la 13/9.

Ĉe la fino de 1920 ekzistis E-grupoj kaj kluboj en Kristiania (3),Trondheim, Bergen, Rjuka kaj Kristiansand (Alf Christensen).

III. La renesanca periodo. NEL, kiu de 1924 estis sen organo kaj pro tio preskaŭ sen membroj kaj sen enspezoj daŭrigis sian prop. laboron, ĉefe gvidata de R. Bugge Paulsen (prez.) kaj Arne Arnessen kas. Printempe 1928 estis invitata pastro Cseh, kiu tiam kursis en najbara Svedlando, por fari prelegon en la universitato. Ankaŭ en la radio li parolis. Li vizitis kelkajn aŭtoritatulojn; inter ili la prez. de la 2 tutlandaj geinstruistaj asocioj, ĉefinstruisto A. Kirkhusmo kaj s-ino Anna Sethne.

Tiuj du kune la prez. kaj kas. de. NEL fondis printempe 1930 komitaton, kiu nome de la norvega sekcio de la Mondasocio por Nova Edukado invitis pastron Cseh por gvidi kurson en Oslo dum junio-julio 1930. Tio estis la komenco. Pastro Cseh venis, gvidis kaj venkis, kaj lia vizito donis al la gvidantoj novan kuraĝon. La unuan Cseh-kurson sekvis longa vico da novaj kursoj dum 1931-1932, kiujn organizis por NEL A. Arnessen. Jen statistika parto pri la renesanca periodo:

Per 3 Cseh-instruistoj, hungara d-ro inĝ. Ottmar Fischer, estona lektoro Henrik Seppik kaj norvega karavanestro Jens Schjerve okazis de sep. 1931 ĝis fino de 1932: en 13 urboj 29 kursoj kun ĉ.1600 partoprenintoj, inter ili pli ol 300 geinstruistoj. - Proporcie la gazetara statistiko montras: 1922- 74 artikoloj, 1925- 43, 1928-72, 1930-204, 1931- 362, 1932- 616.- Je la fino de 1932 e-istoj estas konstateblaj en pli ol 225 lokoj (laŭ Dietterle 122); 18 E-kluboj kaj grupoj fondiĝis kaj 2 reorganiziĝis, ĉiuj aliĝintaj al NEL. La kursanaro laŭ okupoj konsistis el: geinstruistoj l7%, lernantoj ĉe gimn., mez- kaj popol-lernejoj 8 %, ĉiuspeca geoficistoj 49%, univ. ekz., inĝ. kaj tekn. 6%, komercistoj, ĉefoj kaj estroj 9%, div. inaj oficoj 6%, kampara laboro 5 %.

Krom tiuj specialaj kursoj okazis multaj kursoj, gviditaj de aliaj personoj. Menciindaj estas 4 kursoj de Bugge Paulsen inter policistoj kaj kursoj por geinstruistoj, gviditaj de Arne Arnessen dum la somero 1931.

Paroladoj pri E estis en ĉi tiuj jaroj multnombraj. Parolis ĉefe Bugge Paulsen, Alf Christensen kaj Arnessen.

La unua rezolucio favora al E estis akceptata 1931 de jarkunveno de geinstruistoj el Buskerud kaj Vestfold distriktoj post parolado de Arnessen.

De 1/1 1932 la prop. organo reaperis sub nomo Esperantobladet redaktita dum 1932 de Bugge Paulsen, kaj Bonnevie kaj de 1/1 1933 estas red. konsulo Alf Christensen, Kristiansand.

Dum 1924-31 neniu jarkunveno de NEL okazis. La nova periodo postulis plenan reorganizon de la metodoj kaj provizora jarkunveno estis kunvokita la 4/11 1932. Tie estis diskutataj novaj linioj por la prop. laboro, starigo de novaj fakoj, elekto de ĝen. sekretario, ktp. La estraro estis reelektata kaj konsistas je la fino de 1932 el: R. Bugge Paulsen (prez.), Arnessen (ĝen. sekr), kand. filol. H. Bonuevie (rap sekr.), sekcia ĉefo Bj. Ottesen (kas.) kaj instruistino Rosa Bye (ano).

Dum 1931-32 diversaj fakoj ĉe NEL estas rekonstruitaj kaj reorganizitaj: libra fako, kurs-aranĝa fako, eldona fako, ekzameno-fako, klublaborafako ktp. Ĉio ankoraŭ ne kontentige funkcianta, sed per helpo de multaj novaj fervoraj e-istoj NEL certe sukcesos solvi la restantajn problemojn kaj malfacilaĵojn.

Ankoraŭ menciinde estas, ke de la unua radio parolado el Oslo 1925 (Bugge Paulsen) kaj kurso en radio 1928-29 (Bugge Paulsen) la estraro de la radiostacio en 1932 konsentis al NEU ĉiumonatan paroladon pri aŭ en E.

La norvega registaro sin oficiale reprezentis 10-foje ĉe la UK-oj, en 1907 1909, 1911 1926-1932.

La Nacia Oficejo de Turismo en N. konsentis 1932 presigi en 10 mil eroj aldonan folion 2-paĝan (en E) al ĉiuj eksterlande dissendotaj broŝuroj pri turismo en N.

Grava okazintaĵo komence de 1933 estis parolado en la Scienca Societo pri E de prof. Anathon Aal.

Ni eniras en la novan jaron 1933 kun la forta espero, ke la norvega E-movado per la lastjara antaŭenmarŝo akiris sufiĉe solidan bazon por daŭra kaj ĉiama progresado.

ARNE ARNESSEN.

Notlibro de Praktika Esperantisto. El la. . . Originale de K. R. C. Sturmer. 1934, 130 p. Interesaj pensoj kaj konstatoj el ĉiuj terenoj de la vivo, ankaŭ el la vivo de E-istoj, verkita en taglibra formo. Aranĝis por preso: V. Bleier, K. Kalocsay kaj L. Totsche.

Nova Esperanto-Biblioteko. Kolekto de originaloj kaj tradukoj el la germana literaturo. Formato 16x10^1/2 cm. Eld. Ellersiek kaj Borel (Berlin). La n-roj 1-4 estis primilitaj germanflankaj publikigaĵoj. Ĝis nun aperis 10 n-roj.

Nova Gramatika Libro de la int. helpa lingvo E por la supera kurso. Aŭtoro: Stamatiadis. 1928, 187 p. „Bonega verko, respegulanta konscian amon al la lingvo, precizecon en la scio kaj taŭgan sistemon en la instrumetodo.“ (Jobo, Hungara Heroldo, 1929, A. 1.). Kelkaj partetoj en la Enciklopedio.

Novaj Amaj Poemoj. Originale de Jaume Grau Casas. 1927, 32 p. „La aŭtoro. . . per sia neregula ritmado, kaj ankaŭ per la formo de l' poezioj, tre proksimiĝas al la franca senritma verso. Delikataj priamaj sopiroj.“ (G. S. ,E', 1927, p: 65)

Novaj Versajoj de Lermontov, el la rusa trad. Bela Manto (Mirski). 1912, 92 p. „La tradukinto ĉiam konservis la originalan ritmon. Precipe la traduko de Borodino estas admirinde bela.“ (Kozlowski, Ondo de E, 1912, p: 197.) „Vera modelo de bone aranĝita libro.“ (N. K., L. 1., 1913, p: 468.)

Nova Kulturo. v. Novspirito.

Nova Sento. Romano originale de Tagulo, (ps. de H. B. Hyams.) 1915, 158 p. kun ilustraĵoj, presita sur paleverda papero per brunaj literoj. Tendenca romano, sceno sur la Marso, inspiroj de teozofio kaj vivreformaj ideoj.

Nova Tempoj. Revuo de popoledukado. Estis organo de TAGE. Aperis de dec. 1921 ĝis 1926, ĝin sekvis Int. Pedagogia Revuo. ed.: Vittecoq, Habert, Müller, Pflitze; adm. Goldberg. Formato 28x23.

Novák Rudolf, ĉeĥoslovako, ĉefinĝ. de elektraj entreprenoj de Plzeň. Nask. 18 febr. 1882 en Kročehlavy. Prez. de la Plzeň-a klubo. UEA-del. de 19211. Prop. per prelegoj kaj artikoloj.

Novejarque (noveĥarke) Angelhispano, verkisto de logogrifoj kaj ŝakproblemoj por diversaj H-gazetoj, loĝis en Valencia, mortis. Red. de ,La Suno Hispana‘.

Noveloj. De Sienkiewicz, el la pola trad. Lidja Zamenhof. 1925, 64 p. „Kvin noveletoj. Plej originalaj estas tiuj, kiuj priskribas polajn tipojn kaj morojn. Traduko tre komprenebla kaj vigla.“ (G. S,E', 1925, p: 218.)

Novial. Ahlberg, siatempe sveda Ido-ĉefo, propagandas nun la lingvosistemon N. individue kreitan de prof. Jespersen en 1928. Laŭ la N-istoj, N. ne havas la „kaosajn“ elementojn de E, sed ĝi ja tute ne estas akomodita por ĉiuj fakoj, en kiuj E jam estas elprovita kaj uzita.

Novian F., kroato, prof. en Nova Gradiŝka. Publika aganto. Verkis metodikan lerno- kaj legolibron. Prop.-isto.

Novspirito (Universala Blanka Frataro.) Religiema socialisma instruo de la bulgaro Petro Danov, laŭ kiu la senmorteco estas perdita kapablo de la vivo, kiu povas kaj devas esti reakirita per la revekiĝo de la konscio. Laŭ la instruo de Danov ekzistas miloj da estaĵoj pli superaj kaj raciaj ol la homo, - la Universala Blanka Frataro, - kiuj posedas ĉi tiun potencon; ili estas adeptoj de Dio kaj majstroj kaj gvidantoj de la homoj. La novspiritanoj vivas komunecan vivon; estas ilia opinio, ke pli gravas la kvalito de la anaro ol la kvanto, tial ili oficiale ne faras iun propagandon. Tamen kelkaj individuaj persono agas ankaŭ propagande je propra risko kaj kosto. Ankaŭ E estas adoptata kaj uzata: de 1928 aperis pli ol 25 prelegoj de Petro Danov en du serioj en la kolekto ,Nova Kulturo'. La tria serio nun estas aperonta. De 1932 aperas en la sama eldono la gazeto ,Frateco'.

Laŭ A. NIKOLOV.

Nov-Zelando. Roland, St. Clair, pastro G. Aldridge estis la plej fruaj kaj plej konataj pioniroj, precipe la lasta, kunfondinto de NZEA kaj dum multaj jaroj ĝia prez. La unua ES estas fondita 5 dec. 1904 en Auckland, prop. artikolojn tiutempe presis ,The Otago Wittness'. En 1906 S. White en Christchurch fondis ES-n kun pli ol 100 membroj. Samjare aperis EK en Dunedin kaj Invercargill kaj en ,Weekly Press' ĉiusemajne aperis kursoj kaj ekzercoj de E. Gravan subtenon al la movado donis la ĉefministro Joseph Ward, kiu en 1907 mem faris bonegan paroladon pri E kaj konsilis instrui ĝin en popolaj lernejoj kaj ministro de popola klerigo, kiu ankaŭ favore rilatis al E. Laŭ la Dietterle-statistiko en 1928 E-istoj troviĝis en 72 lokoj. Laŭ la ICK-raporto en 1930 NZEA „laboras tre vigle kaj sukcese.“ UEA-del. en 1933 en Auckland, Christchurch, Wellington kaj Whangarei.

I. ŜIRJAEV.

Nunes (nuns) Adolf August, portugalo, bankoficisto. Nask. 8 apr. 1895 en Porto. Gvidis kursojn en Lisboa kaj Porto, verkis artikolon.

Núnez Dubús (nunjez) malia, hispanino, help-prof., telegrafistino. Nask. 22 marto 1889 en Pamplona. E-isto de 1911. HEI-ano. Kursoj; kunlaboro al kelkaj E-revuoj, ankaŭ al L. M.

Nuntempaj Rakontoj. De G. P. Stamatov, el la bulgara trad. Krestanoff. 1922, 80p. „S estas ironiisto kaj pesimisto. Rapida sinsekvo de l' agoj aŭ diroj. Flua, viva stilo de l' tradukanto.“ (G. S. ,E', t922, p: 219)

Nürnberg. Urbo en Germanujo (Bavarujo); 415.500 loĝantoj. En dec. 1888 la ĝis tiam Volapükista, Nürnberger Weltsprache Verein' decidis aliĝi al E kaj tiel tiu ĉi societo estis la unua E-ista organizaĵo, en kies kadro laboris ankaŭ L. Einstein. En okt. 1889 aperis tie la unua E-gazeto ,La E-isto, eld. de Ch. Schmidt. Ankaŭ la ,Biblioteko de la lingvo int. E' estis presata en N. ĉe W. Tümmel. - Urbo de la 15-a UK 2-8 aŭg. 1923, 4963 enskribintoj (laŭ Privat almenaŭ 4000 partoprenantoj) el 43 landoj. - 8-a Int. Katolika E Kongreso en 1923.

Nur Volu. Originale de Izgur. 1924, dua eld. 1927, 47p. „Li energie vokas la tutmondan proletaron al tuja revolucio.“ (G. S. ,E', 1928, p: 106.)

Nutters. Wiebe, nederlandano, tipografiisto, poste ĵurnalisto. Nask. 24 aŭg. 1872 en Leeuwarden, mortis 6 dec. 1926. Kvankam simpla laboristo, li havigis al si multajn sciojn, lernis fremdajn lingvojn, trad. i. a. verkojn de Victor Hugo en ned. lingvo. E-isto de 1905. Gvidis la lokan laboristan E-an movadon en Amsterdam en la unuaj jaroj. Red. ,Arbeider-E-ist', en 1913 kaj ,Int Socia Revuo‘, 1912- 14. Prez. de NFLE en 1911. Faris paroladojn, verkis prop. artikolojn kaj lernolibron. Kiel adm. de ,Int. Socia Revuo' li aperigis serion da socialistaj broŝuroj en E.

Nylén (nilén) Paul Axel, svedo, redaktoro ĉe „Stockholms-Tidningen.“ Nask. 24 jun. 1870 en Tillinge apud Enkoping. Estis ĉefred. de sveda polica gazeto, 1906-20, tradukis al la sveda diversajn librojn. E-isto de aŭg. 1892, ano de Klubo E-ista en Uppsala de 1893. Kunlaboris al LI de ĝia komenco en dec. 1895, ĝia red. 1897-1901. Eldonis laŭ komisio de Z liajn prop. broŝurojn portugalan kaj holandan, 1896, laŭ komisio de ES Espero en Petrograd anglajn broŝuron kaj lernolibron de Geoghegan, 1898. Multe korespondis kun Z, Gernet, Trompeter,, Ostanjeviĉ, Lengyet, Méray ktp. Gvidis kursojn vicprez. de la EK en Uppsala kaj Stockholm, kunfondinto de SEF, 1906, post ĝia rekonstruo 1909 ĝia vicprez. kaj de 1918 ĝia prez., nun honora prez. (sed aktiva). Prez. de EG en Stockholm 1909-28. Prezidis la Skandinavan Kongreson de E en Göteborg 1918. Prof. diplomo de la Int. Instituto de E, 1910, ktp. Partoprenis 8 UK-ojn, inter ili ankaŭ la unuan kaj duan. Membro de LK de 1905, akademiano de 1908, ĝia vicprez. de l933. Sveda reprez. en KR. Honormedalo de ICK, 1933, ktp. Verkoj: ,Sveda lernolibro', 1896, 8-a eld. 1927; ,E-S Vortaro', 1897; ,S-E Vortaro', 1899; ,Sveda ŝlosilo', 1906 kaj 1931; ,Por E. 1908; ,Fraŭlino Julie' trad. de Strindberg, 1908 (prezentita de sveda profesiaj geakforoj en Dresden); ,Eksperimento Eccles' 1908; ,Sonoj kaj vortoj de E', 1930; kunlabore kun Engholm trad. de ,Per balono al la poluso‘, 1930; ,Jubilea matrikulo de SEF' (granda parto) 1931; plena, scienca ,E-S Vortaro', 1932; svedlingvaj prop. broŝuroj. Estis red. de SE gazeto ,La Espero', 1918-20 kaj 1927; konstanta kunlaborado. Kunlaboris al multaj aliaj gazetoj. Ĉefkunlaboranto de la Enciklopedio.

Nyssens (nisens) Paul, belgo, verkisto kaj eldonisto. Nask. 8 nov. 1870. Li fondis en 1906 Instituton (por homa kulturo) imitante Usonajn Institutojn. Trad. al la franca 9 usonajn librojn kaj verkis mem 14 francajn librojn; unu el ili li E-igis: ,Bonhumoro', 1933.