Kaatje. De Spaak, el la
flandra trad. Van der Biest. 1911, XIV kaj 111 p. Teatraĵo de UK 1911.
"Sceno en la deksepa jarcento. La tradukinto, kvankam li rimarkeble sentas
la simplecon de la rakonto, tamen ne ĉiam ĝin prezentas per simplaj
vortoj. " (P. J. C. , British E-ist, 1911, p: 51. )
Kabanov N. , ruso, d-ro,
privatdocento de med. fakultato de Univ. en Moskva. Estis unu el la plej
fervoraj antaŭmilitaj rusaj E-istoj. Estis prez. de TEKA kaj ano de LK.
Verkis lernolibrojn (1909-10), tradukis verketojn de Mamin Sibirjak (1909,
EBI), Naĵivin (1915), L. Tolstoj (1912), kompilis legolibron (1909),
historion de la E-movado en Saratov (1913). Kunlaboris je Tra la Mondo, La
Revuo, Oficiala Gazeto 'E', Danubo, Int. Scienca Revuo, red. la Buttenon de Tutruslanda
E Kuracista Societo, 1911-l4.
Kabe (d-ro Kazimierz Bein), polo,
okulkuracisto. Nask. en 1872. En siaj junaj jaroj li miksiĝis en
kontraŭrusan movadon, pro kio li estis ekzilita por pluraj jaroj. Tial nur
en 1899 li finis la med. fakultaton en Kazan. Li verkis multajn prifakajn
librojn kaj artikolojn, fondis la Varsovian Instituton por Okulmalsanoj, kies
dir. li estas ĝis nun kaj la Polan Oftalmologian Societon. Li estas konata
ankaŭ kiel amatora foto-artisto. - En la E-a mondo li famiĝis, sub la
ps. Kabe, per la traduko de la Fundo de l' Mizero de Sieroszewski, kiu
aperis en LI en 1904. Ekde 1906 li estis vicprez. de la Akademio. En 1911 li
forlasis la movadon, kaj de tiam tute ne okupiĝas plu pri E. La motivoj de
ĉi tiu decido estas ankoraŭ neklaraj, verŝajne kontribuis en tio
ankaŭ personaj kaŭzoj (malpaciĝo kun Grabowski, Zakrzewski kaj
aliaj), sed aliparte estas nekompreneble, ke lokaj kaŭzoj difinu ies
sintenon al tia vaste int. afero, kia estas E. Intervjuate en 1931 (L. M. p
:144.), li parolas pri neprogreso de E, kiun li ne rigardas solvo de la int.
lingvo. Laŭ tio ĉi, do lian "Grandan Rezignon" motivus
principaj konsideroj. Kia ajn estis la kaŭzo de lia retiriĝo, la
E-istaron vigle okupis ĉi tiu neordinara sinteno, ke iu, ĉe la
kulmino de sia E-ista gloro, riĉiginte la lingvon per gravaj laboroj kaj
eksterordinara influo, subite, en siaj junaj jaroj, turnas por ĉiam la
dorson al la kampoj de siaj riĉaj rikoltoj. Lia nomo fariĝis
kvazaŭ la simbolo de apostateco, aŭdante pri "kabeoj", la
e-istoj scias, pri kiuj temas. La du ĉefverkoj de K. estas: Vortaro
de Esperanto (vortaro E-a, en kiu la E-ajn vortojn li difinas, tre klare,
tre trafe, en ia eleganta maniero) kaj la traduko de La Faraono, granda
romano de Prus. - La granda merito de K. estas lia influo rilate al la evoluo
de la E-a prozo-stilo. Lia lingvaĵo estas pura klara, simpla, vere
eleganta, libera de ĉiu naciismo: la "spirito de la lingvo"
vivas en lia stilo plenspire kaj sendifekte. Liaj frazoj estas perfekte
ekvilibritaj, ĉiu vorto sur sia ĝusta loko. Mankas ĉiu nenecesa
komplikaĵo aŭ trologikaĵo; ekz. li preskaŭ ĉiam evitas
la kompleksajn verboformojn (estas -inta, estis -anta). Li skribas vere int.
E-n, lingvon agrable glatan, lude legeblan. Li mem klarigas tion, en la supre
nomita intervjuo, per sia plurlingveco, laŭ li: "por havi bonan
stilon nepre estas necese koni minimume tri diversajn lingvojn". Ĉi
tio nepre estis vera por la unua periodo de la lingvo, kiam E ne havis ankoraŭ propran spiriton
kaj oni ĝin devis krei, sed ĝi pli kaj pli perdas sian signifon per
la iom-
post-ioma
kompletiĝo kaj memstariĝo de la lingvo. - Originale li ne verkis.
Laŭ lia opinio, "la lingvo
profitas pli multe per la tradukado, ol per libera originala verkado. La
originala verkisto ĉiam iel povos eltiri sin, li simple ne uzos
malfacilajn esprimojn aŭ simple donos aliajn anstataŭ ili." Same
prava opinio; sed aliflanke la lingvo certe bezonas ankaŭ originalajn
verkistojn kiuj, eĉ se ili malpli evoluigos la lingvon mem, uzos kaj per
tio sankcios kaj fiksos la profiton akiritan de la tradukistoj - Verkoj krom la
menciitaj: Orzeszko: La Interrompita Kanto; Pola Antologio; Int
Krestomatio; Fratoj Grimm: Elektitaj Fabeloj; Unua Legolibro;
Turgenev: Versaĵoj en prozo; Turgenev: Patroj kaj Filoj.
KALOCSAY.
Kadik Peter, prof. de matematiko
en Riga, Latvujo. Mortis en 1924. E-isto de 1892. Aŭtoro de lingvaj
studoj. Trad. "Libreto pri transmorta vivo" de Fechner, 1907.
(UEA, 1927).
Kaftan Rudolf,
aŭstro-germano, instruisto, poste fondinto (1917) kaj dir. de
horloĝ-muzeo en Wien. Nask. 13
apr.
1870en Haslach. Por E eklaboris en 1908, estis kas., poste prez. de EG
"Danubio". Multaj kursoj, ankaŭ la unua kurso por policanoj.
Fondis privatan E-lernejon, kiu funkciis ĝis 1917. Laboris ĉiam por
la unuigo de la E-istoj en W. Nun prez.
de "Viena Unio."
Kain. Drama poemo de Byron,
el la angla trad. Kofman. 1896, 102 p.
Kajaba Makoto, japano, fizika
asistanto de Imperia Univ. Tohoku. Nask. 21 marto 1886 en Sendai, mortis 7 marto 1931 tie. E-isto de 1918.
Entuziasma homaranisto, kristano. Kiel
preparo al XII-a JE-Kongreso en Sendai, vendis E-kukojn k. a. al la urbanoj,
mobilizante pli ol 200 lernej-knabinojn. Kunfondinto de Kristana E-ista Asocio,
Sendai Fratara Klubo (homaranisma societo por interamikiĝi kun alinaciaj
loĝantoj en S,), Senai ES, ktp. - (Kuw.)
Kaĵi Hirokazu, japano,
eksdentisto, eldonisto, verkisto. Nask. 17 majo 1898 en Aita-ken. Per sia sola
forto li fondis grupojn, redaktis gazetojn, eldonis verkojn siajn kaj aliajn.
Eldonis gazetojn Juna Azio, 1926-32 kaj La E-isto, 1927, ABC
de E-isto, 1931-32. Fondis en 1931 J E lernejon. Verkis: Komentario al
Filino de Maro (Z-a); trad. Patro Revenas, fama dramo de Kikuti;
trad Zamenhof de Drezen; E-J kaj J-E Vortaretoj; Frazfarado; Modelo de
leteroj, k. a.
Kalocsay (kaloĉai) Kolomano,
hungaro, kuracisto. Nask. 6 okt. 1891 en Abaujszántó. Lernis en Miskolea gimnazio
kaj en Budapesta universitato. D-ro med. en 1916. Tri jarojn en batalkampo
kuracisto. Ĉefkuracisto en Urba Hospitalo por Infektaj Malsanoj de 1929;
docento ĉe la med. fakultato B. samjare. Edziĝis en 1929. - Alta,
facilgesta viro, kun moviĝemaj manoj kaj tre karakteriza kapo: longa,
ĝuama nazo, profundaj brunaj okuloj, alta nuda frunto kaj ĉio
substrekita de la ironia, iom diabla ridstreĉo de la lipoj. Li parolas
per velura voĉo kaj prononcas la o longe kaj akute, laŭ la hungara
maniero. Li scipovetas pianoludi, kaj eĉ komponas. - E-isto ekde 1913. En
la postmilitaj jaroj partoprenis la movadon, bona parolanto, evidentigis
ankaŭ deklamajn kaj aktorajn kapablojn. Ĉefred. de L. M. dum
ambaŭ periodoj, kunlaboris al diversal E-aj revuoj. - Lia, verkaro metas
lin sur la unuan rangon de la E-verkistoj: Mondo kaj koro (originalaj poemoj,
1921); Kantanta kamparo (traduko de 101 hungaraj popolkantoj, 1923). Johano
la Brava (versa popolfabeto de Petöfi, 1923) - La Tragedio de l' Homo
(drama poemo de Madách, ĉefverko de la hungara literaturo, 1924); Morgaŭ
matene (triakta dramo de Karinthy, 1923); Streĉita Kordo
(originalaj poemoj, 1931); Lingvo, Stilo, Formo (originalaj lingvaj
eseoj, 1931); Rimportretoj (originalaj humuraĵoj, 1931); Eterna
Bukedo (tradukita int. poemantologio,
1931); Romaj elegioj kaj la Taglibro (poemoj de Goethe, 1932); Parnasa
gvidlibro (kun G. Waringhien, 1932) - Hungara Antologio (la tuta
poezia parto, krom 11 poemoj, 1933). La Infero (epopeo de Dante, 1933); Arthistorio
de Hekler (traduko, 1934) kaj Enciklopedio de E (redakto de la lingva
fako, 1934). - La artismo estas efektive la eble plej rimarkinda trajto de K.
Neniu tiel klare konsciis la propran valoron de l' E-a vortmaterialo, la
plastikajn eblojn de la sonŝtofo, la elvokivecon de ta radikaro. Oni havas
la impreson, ke por K. la vortoj vivas per vivo, pli intensa ol por ĉiu
alia, ke ili longe vibras ĉe lia orelo per pli pura sonoro, ke li karesas
ilin kvazaŭ multekostajn ŝtonojn, ŝanĝante ilian brilon
laŭ la lumfalo kaj inkrustante ilin en siajn versojn, ĝuste sur tiu
loko, kie ili ravas la rigardon. Al tia vortamatoro ĉia trezoro
ŝajnas malmulta. Tial li emas elekti en la eŭropaj ĉeflingvoj,
kies povoscion ebligas al li vasta memoro, la plej drastajn, la plej
pitoreskajn vortojn; el tiuj neologismoj certe pli ol unu velkos kaj restos
nur kiel "kaloĉaismo" - sed la ceteraj enradikiĝos, kaj al
li iam ni ŝuldos la saman ŝuldon, kiel la italoj al Dante aŭ la
francoj al Ronsard. - Cetere tiu vorta eltrovemo, tiu majstrado super la
lingvo ne kondukis lin al ia brila, senenhava verstekniko, al ia poezia
ĵonglisteco. Oni aŭdas resoni en liaj originalaj versoj la tonon de
profunde humana voĉo; kaj ĉiuj sentoj de la homa koro, amo al
infanoj, al la virinoj, al la homoj, al la naturo, ĉiuj meditoj pri la
vivsignifo, la sorto kaj la morto potence eĥas en liaj poemoj. Apogita de
tre forta humanisma kulturo, tia penso ampleksas ĉiujn temojn, kaj de
neniu estas subpremata. Dank' al tiu intelekta povo, al ia klasika koncizo
(des pli merita, ju pli vortriĉa li estas!) li atingas suprojn ĝis
nun ne alflugitajn en la E-a poezio. (La himno de la "Homo",
ekzemple, estas unu el tiuj punktoj, kie la E-a poezio egaliĝas kun la
alilingvaj, kaj ĝia fino: "la tragika muteco de l'
ŝtonoj", al kiu rifuĝas la poeto for de la civilizaj hontoj,
tiuj tri vortoj, ŝajnas al mi tiel potence elvokanta formulo, ke ĝi
indas fariĝi unu el tiuj eternaj citaĵoj, en kiu resumiĝas
momento de la homa penso.) - Tiu alttona poeziemo ne malhelpas lin verki
versojn jen sprite humurajn (Rimportretoj), jen klare didaktikajn (Arto
Poetika): pruvo de mirinde fleksebla talento, kies alian pruvon alportas liaj
tradukoj el 22 lingvoj, precipe el la hungara, germana, franca, angla kaj
itala (Eterna Bukedo, Infero). - Por redoni en E la apartan harmonion, la
individuan atmosferon de la originalo, la tradukisto bezonas esceptajn konojn
pri la elvokiveco de la E-a lingvo; se ĝi mankas, la traduko eble estos
ĝusta, eĉ eleganta, sed ĝi ne konservos la esencon de la
originalo. Simile al malbona gramofono, ĝi ebligas kompreni la sencon, sed
la voĉo ne estos rekonebla. La supereco de la K-aj tradukoj estas, ke oni
ĉiam rekonas la voĉon, eĉ kiam tio ŝajnis neebla. - Tion
oni povis atingi nur per la uzo de pluraj vortoj pli taŭgaj por la poezia
lingvo ol la ordinaraj prozaj kunmetaĵoj. Postuli, ke oni traduku la
delikataĵojn de la alta poezio per la sama vortaro, kiun oni uzas en la
gazetoj, estas kvazaŭ postuli ke oni kopiu la Veronez-an
"Edziĝfeston en Kana" per la nuraj farboj de murŝmiristo.
Oni atentu aparte la riĉon de dirmaniero, la flekseblecon de la stilo, la
novecon de la esprimilaro, la kompletan utiligon de l' oficiala materialo, kaj
tradiciaj formoj, kiuj ebligis al la poeto efektivigi, kun mirinda facileco,
sian gigantan laboron: nur la traduko de la Infero sufiĉus al la gloro de
la verkisto, kaj oni ne povas tro emfazi la unuarangan valoraĵon, kiun
ĝi prezentas por nia lingvo. Ne plu estas eble, de nun, kontesti la
altajn kapablojn de E kiel artlingvo. - Ne kompleta estus tiu ĉi skizo, se
mi ne mencius la lingvistikan agadon de K. En "Lingvo Stilo Formo",
en multaj recenzoj en la du serioj de L. M. li esprimis ĉiam trafajn,
ĉiam sagacajn ideojn pri multaj dubaj punktoj en la gramatiko kaj
stilistiko (modo post "kvazaŭ", la a-finaĵo de la virinaj
propraj nomoj, la alterno ik-ist ktp. ktp.). Sed la ĉefa verko sur tiu
ĉi kampo estas lia sistemo pri la E-a vortfarado. La eltrovo de la
"inversa vortefiko" estas genia klarigo de multaj kunmetitaj vortoj,
ĝis tiam konsideritaj kiel ekstermindaj monstroj. Kaj tiun eltrovon ni
dankas ĝuste al lia fervora amo al la vortoj, kiu ŝajnas ja esenca trajto
de la figuro de tiu granda artisto, la plej granda, kiun ĝis nun posedis
E.
Liaj pseŭdonimoj: C. E. R. Bumy,
Kopar, - y.
G. WARINGHIEN.
Kamaryt (kamarit) Stanislav,
ĉeĥo, d-ro fil, prof. de reallernejo en Bratislava, filozofia kaj
popularscienca verkisto ĉeĥoslovaka. Nask 10 nov. 1883 en
Veleŝin. E-isto de 1900. Laboris inter unuaj pioniroj de la movado en
Praha, organizis la movadon en Bohemujo kaj poste daŭre en
Ĉeĥoslovakujo en gvidaj funkcioj sukcese klopodis precipe pri
oficiala enpenetro de E en la lernejojn. Estis ĝenerala sekr. kaj prez. de
Bohema AE; de la fondo vicprez., 1930 prez. de ĈAE. Prez. de 13-a UK. Red.
kaj kunred. Bohema E-isto; La Progreso. Verkinto de multaj
originalaj kaj trad. artikoloj, plue Int. Lingvo (ĉehlingve), 1921,
Slovaka ŝlosilo, 1929 kaj Filozofia Vortaro, 1933.
Ĉefkunlaboranto de la Enciklopedio.
Kanado. La unua E-isto en K.
estis maljuna katolika pastro F X. Solis, en la seminario de Saint Hyacine en
Montreal, en 1895. Li sukcesis varbi kelkajn E-istojn, kiuj grupiĝis sub
lia prezido en rondeto en 1901. La sekr. de la rondeto, P. Beauchemin
daŭrigis la komencitan propagandon pere de la loka gazetaro kaj en 1901
fondis prop. revueton L' E-iste Canadien kiu en 1902jam aliformiĝis
je pli granda ilustrita La Lumo. Baldaŭ sekvis neordinara gazeta
pritraktado de la LI, multaj atakoj ekŝutiĝis sur la pionirojn, inter
kiuj L. Leymaire kaj A. Saint-Martin estis gravaj defendantoj. Tre agemaj estis
tiam aperintaj Klubo Progreso kaj Virina Klubo Progreso. Angla lernolibro,
aperinta en Montreal 1903, tre multe helpis al ili en la plua agado. Sed en
1904 La Lumo komencis uzi reformitan alfabeton, kiu elvokis energian
proteston ĉe la E gazetaro. La Lumo ĉesis aperi kaj la movado
ekdormis en K. Tamen la malrapida, sed senhalte kreskinta monda sukceso de E
efikis ankaŭ al la kanadanoj, precipe kiam la The British E-ist
fariĝis oficiala organo de la K-aj E-istoj. En 1906-07 peris novaj kluboj
en Winnipeg kaj Toronto (R. Sangster), tre sukcese eklaboris la plej malnova
Klubo Progeso, granda firmo Vannevar komencis vendadon de E eldonaĵoj,
ekfunkciis Kanada E-Asocio. Grupoj, kaj ronloj ekzistas nuntempe en pli ol 10
lokoj. La K-aj E-istoj kune kun la usonaj estas kunligitaj en EANA.
Laŭ
W. G. ADAMS kaj I. ŜIRJAEV.
Kanariaj insuloj, Afriko.
Pioniroj de E estis en 1905 en Las Palmas Alfredo Cabrera, A. Rodriguez
Alvarez, F. Gonzales Correa kaj en 1907 en Laguna E. Rivero kaj S. Ferreira,
fondintaj la unuan E grupon. Laŭ la Dietterle-statistiko en 1928 E-istoj
troviĝis en 3 lokoj, UEA-del. en 1933 same en 3 lokoj.
I. ŜIRJAEV.
Kandid aŭ la optimismo.
Romano de Voltaire, el la franca trad. de Lanti. 1929, 160 p., kun
ilustraĵoj. "La malbonoj, kiujn kontraŭbatalis V. , daŭras
ekzisti maltoteremo, superstiĉemo, fanatikemo, kruelemo, trompemo regas
ankoraŭ ĉie en la mondo" (el la Enkonduko), do la verko ne
perdis la aktualecon. Stilo rimarkinda pro granda ŝparo de sufiksoj.
Kanev Teodor, bulgaro, sekr. de
la komerco-industria ĉambro en Sofia. Nask. 1 marto l881 en Kalofer,
loĝas en Sofia. Trad. de lernolibro de Cart. En 1911 transiris al Ido, en
1922-23 provis organizi Ido-movadon; sen daŭra sukceso.
Kantanta
Kamparo. 101 tekstoj al hungaraj popolkantoj trad. Kalocsay, 1923,
48 p. "Belegaj, perfektaj kaj tamen preskaŭ laŭvortaj
tradukoj." (Abo, LM, 1923, p: 40.)
Kantaro Esperanta. Kompilis M. C.
Butler. 1926, 112 p., 358 poeziaĵoj: E-istaj, anglaj, irlandaj,
kimraj skotaj, modernaj, religiaj. . . kantoj. Traduko lerte kaj ame
plenumita." (G. S. , E', 1926, p: 102)
Kantaro Katolika. De L. Chiba. 40
preĝejaj kantoj kun notoj. 1927. 78 p.
Kantas la hungara skolto.
Hungaraj kaj skoltaj, kantoj kun muziknotoj. Trad. Baghy, Balkanyi, Katocsay,
Mátyas kaj Szikszay. 1933, 40 p.
Kantoj. v.
Muziko.
Kantoj de Amo kaj Sopiro. De E. Miĥalski.
1934, 48 p. "La kajero entenas poemojn el la jaroj 1917 kaj 1918. . . La
poemoj estas ne seninteresaj provoj de poeta studtempo." (G. Karezag,
"Lingvo, Libro", 1934, 30 P.)
Kapitalo de d-ro L. Zamenhof,
estas fondita en 1897, okaze de la dekjara ekzistado de E, kaj celis eldonadon
de diverslingvaj prop. broŝuroj kaj lernolibroj. Ĝin administris la
ES "Espero" en Petrograd. Ĝi neniam estis granda, tamen
sufiĉis por eldoni anglan lernolibron (n-ro 52 laŭ Z-a nomaro) de
Geoghegan (en la dua eldono) kaj prop. broŝuron (n-ro 85) en kelkaj
lingvoj. Dank' al oftaj ŝanĝoj de la administrantoj de la societo, la
kapitalo post iom da jaroj - tute malaperis. I. ŜIRJAEV.
Karambolo. v. Ritmo.
Karczag (karcag) György, (ps. Q;
Kagge), hungara lingvisto, oficisto. Nask. 14 dec. 1913 en Szeged. E-isto de
1932. Ĉefkunlaboranto de L. M., "Bibl. Gazeto" kaj "Lingvo,
Libro": recenzoj, kritikaj kaj lingvaj eseoj. Ĉefkunlaboranto de la
Enciklopedio.
Karikaturo. La unuaj karikaturoj
pri E aperis en la antaŭmilitaj gazetoj humoraj (La Spritulo k. a.).
Antaŭ la kongreso en 1914. Paris la LKK eldonis serion da poŝtkartoj
kun karikaturoj pri la plej bone konataj francaj kaj aliaj E-istoj. La
antaŭmilita karikaturprovizo per tio estas finita, krom kelkaj
poŝtkartoj. Postmilite ankaŭ manke de ilustrita gazeto kun multaj
abonantoj ĉi tiu arto ne povis evolui kaj restis same malofta, kiel
antaŭmilite. Post l933 la apero de la Pirato ebligas iufojan aperon de iuj
karikaturoj, en Literatura Mondo aperas kelkfoje kaj ankaŭ aliaj E-gazetoj
presigas en la kongresa tempo iujn fotojn aŭ desegnojn, iel rilatajn al la
karikaturo. Gravan nombron de tiaj desegnoj ni trovas en la verko "El la
verda biblio" de I. Lejzerowicz. Inter la bonaj malmultaj karikaturistoj
E-istaj ni povas nomi R. Laval (Paris), S. Bartha (Budapest).
Karinthy (karinti) Frigyes,
hungaro, eminenta verkisto. Nask. 25 jun. 1888 en Budapest. Verkis spritajn,
valorajn artikolojn pri E. Kelkaj el lia verko Morgaŭ matene
(dramo), Norda vento (noveloj), Vojaĝo en Faremidon (novelo)
aperis E-e. De 1932 prez. de HES.
Karl Marx. Lia vivo kaj lia
verko. Kompil-E-igis. V. Elsudo. 1926, E p. "La kompilaĵo
precize informas ni pri unu el la plej gravaj teoriistoj de socialismo."
(G. S. , E' 1926, p: 209).
Karlo. Facila legolibro de Privat
1909. 9-a eld 1926, 46 p. 31-40 milo "Delikatstruktura romaneto, kiu kun
ĉarma naiveco kaj bonhumoro pritraktas la vivadon de junulo.",
(kiŝ, L. M, 1925, p: 164.)
Karnas Juul, belglandano, instr
prof. de E 2e la Antverpenaj vespei kursoj. Nask. 5 febr. 1902 en Bet ehem
(Antwerpen). Kompilinto de Int. Kantaro, 1930. Liaj tradukitaj kaj
originalaj poemoj regule aperas en la Flandra E-isto.
Karolczyk (karolĉik)
Stanislaw, polo, oficisto. Nask. 14 apr. 1890 en Lodzo, loĝas en Varsovio.
Estis prez. de PEA, vicprez. de postkongreso e V., 1931, kaj kelkajn jarojn
red. de P E-isto. Poeziaĵoj en diversaj E gazetoj Aparte eliris lia
libro Unua agordoj - kolekto de originala poeziaĵoj, kiujn li verkis
sub ps. Eska L. K.
Karsch (karŝ) Johannes
Waldemar, germano, ŝtata kalkulinspekt. Nask. 7 majo 1881 en Dresden.
E-isto de 1908 Sekr. de loka grupo de GEA, 1910-14, ĝia prez. de 1924.
Postmilite laboris multe por UEA, ĝis 1934 estis ĝia vicprez. Laboras
multe por la turisma servo de UEA. Verkis: Neue Wege für die Verkehrswerbung
(broŝuro de UEA), 1929. Multaj kongresraportoj k. s. por G E-isto
prop. artikoloj por la lokaj gazetoj.
Kastelo de Prelongo. La unua
originala E-romano. Verkita de Vallienne I907, 515 p. "Mi estis
kortuŝata, kiam mi ricevis la dikan volumon. Amoj, ne salonaj, konvenegaj,
sed jen sovaĝe pasiaj, amoj kaj sango kaj ploro, jen flame, rave
malsingardaj. Neniu nenecesa priskribado neniu filozofa disertacio; vigla rapida
rakonto,
simpla stilo, klara lingvo." (R. Deshays, L I, 1907, p. 473.) Nuntempan
kritikanton v. ĉe Vallienne.
Katalogo de la biblioteko (1888-
1911) de G. Davidov en Saratov 1911, 130 p. "En la daŭro de proks. 25
jaroj s-ro Davidov, avarante nek monon, nek tempon, kolektadis E-ajn librojn
kaj nun la katalogo de lia libraro prezentas liston de 10. 000 nomoj. Inter
alie la katalogo enhavas 66 librojn de originalaj verkoj kaj 201 muzikverkojn."
(B, K., Ondo de E, 1912, p: 10.)
Katalogo de la Esperanto-Gazetaro.
Kompilis kaj komentariis J. Takacs, reviziis kaj kompletigis P.
Tarnow. 1934, 168 p. "Ĝi estas ne nur utila, valora, necesa,
dokumenta, sed ankaŭ interesa. Ni trovas la titolojn de la E-istaj
gazetoj kaj folietoj de gazetoj, kiuj enhavis E-ajn rubrikojn kaj de gazetoj
de la diversaj mondlingvoj. Oni povas aparte trovi, en kiuj lokoj kaj landoj
aperis la nomitaj kaj statistikon pri 1276 gazetoj el 59 landoj kaj 459
lokoj." (P. B. , "Lingvo, Libro", 1934, p: 58.)
Kataluna Antologio. Kompilis Jaume
Grau Casas, kunlaboris Josep Grau Casas, Ventura, Amades, Pellicer, Sola,
Guardiet, Jofre, Capdevila, Torne, Pujula, Rossello, Torrents, Delfi kaj Josep
Dalmau 1925, 416 p. Dua eld. 1931. Enhavo: Studoj pri la katalunaj lingvo kaj
literaturo; Antikvaj aŭtoroj; Popolkantoj; Modernaj aŭtoroj.
"La libro estas abunda fonto de klasika beleco. Pli ol 50 verkistoj, poetoj
kun pli ol 140 prozaj kaj versaj verkoj pledas elokvente por siaj lingvo kaj
popolo". (jobo, L M, 1925, p: 165).
Kataluna Esperantisto. Of. org.
de KEF. Aperas de 1910; 16-24 p. 24x17. Red. Pujula, poste Dalmau. "Bonega
nacia organo, de tempo al tempo nur en E, dediĉita precipe al bela literaturo
konkursado de Floraj Ludoj, nacia E-movado, E-ismo." (BIL, p: 327).
Katalunujo. v. Hispanujo.
Kategorio-sufiksoj. La
o-finaĵo, teorie, entenas en si ĉiujn kategoriojn de pensado: konkreto
(subkategorio: persono), abstrakto (subkategorio: kvalito) kaj ago,
do ĉiujn ĉi ĝi povas signi. Ekzemploj: altaj konstruoj
(konkreto, rezulto de ago); li estas mia fiero (persono); la belo
(abstrakto); dum rapido (ago); en ĉi tiuj ekzemploj la radiko mem
ne esprimas la ideon per sia radikkaraktero, do la kategorion certigas sole la
finaĵo o. Tamen, sen la helpo de kunteksto tiaj vortoj estas plursencaj,
kaj tial la supraj formoj estas uzeblaj prefere nur en poezio. En la ordinara
prozo oni fiksas la kategoriojn per sufiksoj: aĵo, ulo, eco, ado. Aĵo
signas konkretaĵon, ulo personon, eco kvaliton ĉe adj.
radikoj (beleco) kaj abstrakton aŭ kvaliton ĉe subst. radikoj (homeco),
ado agon. La finaĵo o restas por signi konkreton ĉe
substantivaj kaj abstrakton ĉe adjektivaj radikoj. La analizo de ĉi
tiuj sufiksoj okazas per simpla apudmeto (analizo epiteta) Do:
Belo estas abstrakto belo;
beleco estas belo eco: kvalito belo;
belaĵo estas belo aĵo: konkreto belo;
belulo estas belo ulo: persono belo;
Konstruo estas ago aŭ rezulto;
konstruaĵo estas nepre konkreto (rezulto de) konstruo;
konstruado estas nepre ago konstruo.
Ado servas krome por anstataŭi ĉe pluformado de
neverbradikaj verboj la elfalintan i-finaĵon:
marteli
- martelado.
Aĵo ĉe konkretaj, eco ĉe adjektivaj, ado
ĉe verbaj radikoj estas propre pleonasmaj. Ĉi tiun pleonasmecon la
lingvo uzas por doni al la sufiksoj alian funkcion. Kiel ni vidis, eco signas
ĉe adjektivaj radikoj kvaliton (malsano: abstrakto; malsaneco:
kvalito de iu malsanulo). Aĵo post. subst. radikoj signifas ripeton
aŭ daŭron, precipe kun verba finaĵo, (adi). Ekz.:
Infano estas konkreto (persono);
infaneco estas infano eco, infano
kiel kvalito (stato);
infanaĵo estas konkreto
rilata al infano.
Pafo estas
ago;
pafado estas
ago ripetata.
Iro estas ago;
irado estas
ago daŭra.
v.
Vortfarado. KALOCSAY.
Kato (-too) Misao, japano,
inĝenier-oficiro. Nask. 23 okt. 1882 en Tokyo-si. En marto 1906 en
Yokosuka fondis la unuan E-grupon en J-ujo "Nippon ES", kiu
fariĝis filio de poste fondita JEA. Verkis memlernolibron por japanoj,
1906. - (Kuw.)
Katoh (katoo) Masami, japano, civila
aerinspektisto de oficejo de Kwantung distrikto kaj estro de Dairen-aerhaveno
Sudmanĉurio; subkolonelo-aviadisto. Nask. 5 nov. 1888 en Tokyo-si.
Klarigo pri kelkaj aeronaŭtikaj terminoj en "La Revuo Orienta",
jan. febr. 1930.
Katolika
Mondo. La katolikoj havis antaŭ la milito fortan E-an organizacion
IKUE. Kiel ĉe la laboristoj, instruistoj ktp. ankaŭ inter la
katolikoj stariĝis grupo, al kiu ne plu plaĉis burĝmodera
konduto; ili fondis en 1920 sub la gvidado de d-ro Metzger en Graz IKA (v.) kun
la devizo: Katolikoj ĉiulandaj unuigu vin! Ili eĉ sukcesis unue,
gajni ankaŭ IKUE, sed nur por mallonga tempo, ili disiĝis kaj
fariĝis kontraŭuloj. En majo 1921 "Ika" komencis eldoni KM
en Graz, poste en Zug, London, Elberfeld kaj Köln. La formato estis ĝis
1924 48x32, ĝis dec. 1925 42x29, de jan. 1926 - apr. 1928 43x31 kaj apr:
nov. 1928 35-31x25-27. KM estis ankaŭ Ia organo de la Moka (v.) kaj havis
de jan. 1926 kiel aldonon ties bultenon La Juna Batalanto, kiu post la
ĉesigo de KM fariĝis memstara kaj samtempe provizore la organo de
"IKa", ĝis apr. 1928 4-8 p. 31x2l, majo-nov. 1928 25x18, de apr.
l929 IV+12-24-24x16. De majo 1923 ĝis 1924 KM havis ilustritan aldonon Revuo
Katolika, 4 p. 29x21.
P. TARNOW.
Katolika movado. Tuj post la
apero ie la unua lernolibroj kaj vortaroj de Z kelkaj kleraj katolikoj en
Rusujo interesiĝis pri la nova lingvo, i. a. la episkopo Zerr en Saratov
kaj la progresoro nuntempe prelato, A. Domrrowski el Kaunas. En Francujo
Beaufront, fervora katoliko, direktis sian atenton, krom al 1a ĝenerala
propagando, ankaŭ al la disvastigado de E inter la katolikoj kaj verkis
la unuan E-preĝareton, prezentitan en 1906 al Papo Pio X-a.
Sed la iniciatinto de la speciale kat.
E-movado estis pastro Emile Peltier, kiu en 1903 komencis la eldonon de
int. revuo Espero Katolika. En Boulogne sur Mer (1905) okazis la unua kunveno
de kat. E-istoj kaj la unua Kat. E-a Diservo, ĉe kiu, prediki E-lingve,
ankoraŭ ne estis permesate. Ankaŭ Z ĉeestis tiun Diservon. La
sekvantan jaron en Geneve Peltier ricevis tiun permeson. En la samaj tagoj
atingis lin en Geneve la Apostola Beno de Papo Pio X-a. Laŭ la deziro de
multaj E-istoj tiu ĉi letero estis legata de la prez. de la UK, la
protestanta pastro Schneeberger, la legado estis salutata per unuammaj kaj
longaj aplaŭdoj, ĉar, deklaris Carlo Bourlet, tiu fakto estas tre
grava por la propagando de E.
En 1909 dum la UK en Barcelona la
Katolikoj okazigis diversajn kunvenojn, kaj tie oni decidis okazigi la unuan
Kongreson de Kat. E-istoj en Paris, en 1910. En tiu kongreso IKUE estis
fondata. Post la Pariza Kongreso la kat. kongresoj okazis regule ĉiujare
ĝis la mondmilito.
La
unua postmilita Kongreso, kiu okazis en Hago en 1920, kondukis al konflikto.
Dum tiu kongreso d-ro Metzger el Graz, prez. de la Blanka Kruco, iniciatis la
fondon de nova int. organizo, nomata Internacio Katolika (IKa), kiu ne estis
ekskluzive E-ista, sed kiu uzos E-n kiel sian int. lingvon. Kongreso en Graz
en 1921 organizita sub la aŭspicioj de IKa, kie krom E, ankaŭ aliaj
lingvoj estis uzataj, pliakrigis la konflikton kaj estis kaŭzo, ke,
precipe pro la instigo de la Nederlandanol d-ro Smulders kaj Schendeler, IKUE
absorbita en IKa, reprenis sian sendependecon kaj reaperigis la gazeton Espero
Katolika kiu intertempe estis anstataŭita de Katolika Mondo, organode IKa.
IKUE rompis la rilatojn kun IKa, kiu de tiu tempo pli kaj pli perdis la kontakton
kun E. La kat. kongresoj estis plue organizataj denove de IKUE.
IKUE mem estas unuiĝo de tutmondaj
kat. E-istoj, kies celo estas: Laŭeble plej efike servi la interesojn de
la katolikismo kaj de la katolikaro per E. IKUE klopodas starigi kat. E-istajn
ligojn en diversaj landoj aŭ regionoj; ĝi okazigas int. kongresojn;
ĝi faras enketojn pri diversaj movadoj, problemoj, ktp. kiuj rilatas la
katolikismon; ĝi ebligas la eldonon de adresaro, revuoj, libroj, kaj
aliaj presaĵoj, kaj ĝi starigas servan organizadon en ĉiuj
landoj en laŭeble ptej multaj urboj.
Membro de IKUE estas nur tiu katolika
landa ligo aŭ federacio, kies regularon aprobis la ĉefestraro de IKUE
kaj kiu ekzistas el minimume 20 personoj kaj estas paginta la kotizon. En
landoj, kie ankoraŭ ne ekzistas membriĝinta ligo aŭ federacio,
katolikaj individuoj povas aliĝi kiel individuaj membroj, kondiĉe
ke ili pagu la kotizon kaj abonu la oficialan organon. Int. ligoj povas
aliĝi kiel int. membro. La oficiala organo de IKUE estas Espero Katolika
(v.).
IKUE havas Int. Komitaton, konsistantan
el la prezidantoj kaj unu reprezentanto de ĉiu aliĝinta Landa Ligo
aŭ Federacio (Ligaj Komitatanoj). Tiuj landoj, kie ankoraŭ ne
ekzistas aliĝinta ligo aŭ federacio, estas reprezentataj en la Int.
Komitato per unu individua membro polande, nomita por tiu celo de la
Ĉefestraro kiel Individua Komitatano. Int Ligoj estas reprezentataj en
la Int. Komitato per unu membro, nomata Int. Komitatano.
IKUE petas Ia aprobon de siaj statutoj
de la Papo, kiu indiku pastron, kiu, kiel "Religia Konsilanto" de
IKUE, esploras ĝian agadon. Neniu decido valoras, kiu ne havas la aprobon
de tiu religia konsilanto, kiu rajtas ĉeesti ĉiujn kunvenojn. La
signo de la IKUE-anoj estas: kvinpintaverda stelo, kun blank-flava kruco.
Jam antaŭ la Pariza kongreso, apr.
1910 (la unua de IKUE) estis starigita la Kat. E-ista Ligo: "Nederlanda
Katoliko" (N. K.) en 's-Hertogenhosch, 4 aŭg. 1909, kies samnoma organo
aperis ĉiumonate de jan. 1910.
Tiu ĉi modele organizita landa
ligo, pro siaj grandnombra membraro kaj vigla agado ludis de la komenco gravan
rolon en IKUE. Baldaŭ sekvis landaj ligoj, en Belgujo (al kiu poste
ankaŭ aliĝis la redemptorista Pastro W. M. van Rossum, la poste
mondfama kardinalo), en Francujo, Germanujo, Anglujo kaj Aŭstrujo.
La nuna stato de IKUE estas: prez.
pastro J. Font Giralt, vicprez.: f-ino M. Larroche, Paris. Sekr. kas: P. A.
Schendeler, Eindhoven, Prins Hendrikstraat 30-e, Nederlando, vicsekr-kas.: J.
E. Hookham, Teddmgton, Anglujo.
Landaj Ligoj nun estas en: Aŭstrujo
kun 135 membroj Britlando 73; Ĉeĥoslovakujo 171; Francujo 67;
Germanujo 99; Irlando 31 kaj Nederlando kun 934 membroj. La 7 Landaj Ligoj
havas ĉ. 1600 membrojn; la nombro de la individuaj membroj en
31
diversaj landoj estas ĉ. 400. IKUE havas do proks. 2000 membrojn en 38
landoj.
Post la Pariza kongreso la Kat. E
Kongresoj okazis jene: 2 en Hago 1911; 3. en Budapest 1912; 4. en Roma 1913; 5.
en Lourdes 1914; ĉi tiu estis malebligata pro la mondmilito; 6. en
Hago
1920. En 1921 ne okazis aparta IKUE-kongreso, pro la IKa -afero. La 7-a okazis
en Nijmegen (Ned.) en 1922; 8. en Nürnberg 1923 9. en Wien 1924; 10. en Paris
1925; 11. en Spaa (Belgujo) 1926' 12. en Assizio fermita en Roma, Italujo 1927;
13. en, Tilburg (Nederlando) 1928;14. en Praha 1929; 15. en Budapest 1930. En
1931 ne okazis kongreso pro la grava politika krizo en Hsspanujo, kie estis
okazonta la 16-a kongreso. Tial nur
okazis
Generala Kunveno de la Estraro de IKUE en Eindhoven, samtempe kun la Jarkunveno
de Ned. Katoliko. La 16-a kongreso okazis en Lourdes 1932.
En tiuj kongresoj estis pritraktataj
pluraj temoj i. a. Unuiĝo de la Eklezioj (tial ankaŭ kelkaj
nekatolikoj ĉeestis kongresojn de IKUE, ekz la unuan kaj la duan),
Uniformeco de la latina lingvo, Organizado materiala de la Eklezio, Socia
katolika agado, Protektado de la junulinoj, Tutmonda apologia Asocio, E kaj la
blinduloj, Katolikoj kaj la pacifismo, E kaj la elmigrado,
Kontraŭ-alkohola movado, Int. rilatoj inter junuloj de diversaj landoj,
Misioj katolikaj, Int. presagentejo, ktp.
IKUE havis ĝis nun 4 prezidantojn:
la unua pastro Austin Richardson; la dua prez. estis pastro Patrick
Parker (Irlando) elektita en Roma, 7 sept. 1913. Li akceptis por unu jaro.
La 3-a prez. estis pastro Fr. Meŝtan, elektita en Nijmegen (Ned. )
22 aŭg. 1922. Dum tiu kongreso P. A. Schendeler estis provizore
prez. Pro la IKa afero f-ino Larroche estis la ununura restinta ano de
la Ĉefestraro; la aliaj estis eksiĝintaj. Tial f-ino Larroche estis
nominta s-ron Schendeler kaj pastron Becker (Breslau) provizoraj estraranoj.
Dum la Nimega Kongreso estis elektitaj por la Ĉefestraro: prez. pastro
Meŝtan, Piaristo, Wien, vicprez. f-ino M. Larroche, Paris, 1-a sekr. P.
A. Schendeler, 2-a sekr. Hookham, London. La 4-aprez. estas J. Font Giralt
de 1927.
Izolite laboris por E fervoraj katolikoj.
Multnombre vizititaj E-tagoj okazis en Nederlando: Veghel, Tilburg, Breda kaj
Oisterwijk; kiel ankaŭ en Franzensbad, kiuj konatigis E-n en pli vastaj
rondoj.
Praktike uzadis E-n i. a. katolikaj
misiistoj en Kanada, ekz. la redemptorista pastro J. M. Decoene, ĉe Brandoro,
urbo en Manitoba Stato, kie li katekizis, prenis konfesojn, predikis,
administris la sakramentojn al parofianoj el pli ol 17 malsamaj lingvoj per
helpo de E.
Sammaniere faris pastro Jubinville en
Saint Felix, Kanada, kaj aliaj Misiistoj en Ainujo E-ista apostolo
fariĝis frato Izidoro Clé. el la Kongregacio de la Fratoj de la Karitato,
prof. ĉe la Reĝa Blindul-Instituto de Woluwe-Bruselo. Lian proponon,
enkonduki E-n en la blindulejojn, la Napola Blindulara Kongreso (1909)
aplaŭde anrobis je la ĝojo de Papo Pio X-a.
Sep oficialaj organoj en 1912 servis al
la interesoj de la tutmonda Kat. E-istaro. L' Esperantiste Catholique,
Germana Katoliko Kataluna Katoliko, Nederlanda Katoliko, Belga Katoliko kaj
Germana Katoliko por la Bavara, Saksa, kaj Okcidenta Ligoj, estis legataj en 43
diversaj landoj. La plej grava organo estis kaj ankoraŭ estas Espero
Katolika, oficiala organo de IKUE, en kiu ĝi ludis kaj ludas gravan rolon.
En 1926 pastro Ramboux fondis la
Societon "Sankta Miĥaelo" (SSM) kies celo estis kolekti monon
por ebligi la eldonadon de kat. literaturo. Precipe el Ned. pere de frato
Wigbertus van Zon, SSM ricevis tiom da mono, ke ĝi povis aperigi la duan
eldonon de Fabiola. Pastro Ramboux, kiu ĉiam volis antaŭen,
eldonis ankoraŭ por la geknaboj La Etulon kaj por la skoltoj Skolta
Heroldo-n. En 1930 EK eliris dusemajne kaj en pli bela eksteraĵo. En
jan. 1931 ĝi fariĝis denove monata revuo, sed la abonantoj ricevis
krome, la gravan kaj belaspektan de Ramboux redaktitan kaj eldonitan Katolika
Vivo-n. Tamen baldaŭ pruviĝis, ke Ramboux estis trotaksinta siajn
monrimedojn.
Spite de la riĉa donaco (10, 000
frankoj) de frato W v. Zon kolektita inter la Ned. katolikoj, Ramboux devis
rezigni la eldonadon de siaj karaj revuo kaj gazeto. Tamen la kuraĝa kaj
ĉiam optimista prez. de IKUE Font Giralt, transprems la laboron, kaj en
jan. 1932, je sia persona respondeco, sen ia rilato kun la Ĉefestraro de
IKUE, li reelirigis la monatan revuon Espero Katolika.
Interdume pluraj katolikaj verkoj estis
aperintaj: La kvar Evangelioj; Respondoj al kontraŭreligiaj
paroloj de Segur; Fabiola; Kie estas la Eklezio de Kristo; Historio
de Kristo de Papini; Floretoj de S. Francisko; Sankta Antonio; Pia
Versaro de S. Alfonso; Infero de Dante; Pentroarto en la Malnova
Hungarujo ktp. kaj ankaŭ kelkaj kat. preĝaroj.
Pli kaj pli la katolikoj
interesiĝis pri E. precipe en Nederlando, kie la Kat. E-movado ĉiam
estis tre vigla. La K. R. O. (Katolika Radio-Disaŭdigilo) Huizen, de 1930
konsentas al P. Heilker, pritrakti ĉiusemajne la Skriban Ekurson de
Nimego, al kiu ĉiujare partoprenas ĉ. 5000 personoj. Nederlanda
Katotiko kune kun aliaj unuiĝoj starigis gazetarservon, direktoro por N.
K. estas Frato W. van Zon, Reusel; Kat. E-Librejo fondiĝis ĉe W. van
Eupen, Eindhoven; Kat. Informoficejo, kies korespondanto estas Fr. Monulfus,
Papenhulst. Den Bosch. Ĉi tiu oficejo eldonas katolikajn apologiajn
verkojn kaj sendas ilin al personoj, kiuj deziras konatiĝi kun la kat.
Eklezio.
Flanke de la ĝenerala organizo Katotika,
devas esti menciata Mondjunularo Katolika (MOKA), fondita en Hago
1920, samtempe kun IKa. MOKA eldonas dumonatan revuon La Juna Batalanto, kiu en
1929, ankaŭ fariĝis provizore la organo de la F-sekcio de IKa por
anstataŭi Katolika Mondo-n, kiu, pro grava krizo, ne plu povis
aperi.
La Int. Kat. E-Movado ĉiam
ĝuis la aprobon kaj helpon de kat. altranguloj: la Papoj Pio X-a,
Benedikto XV-a, Pio XI-a, Kardinalo van Rossum. Precipe Msro. Giesswein kaj
Kardinalo Piffl komprenis la grandan utilon de E, ankaŭ Msro. Diepen de
's Hertogenbosch, en kies eparĥio troviĝas ne nur la sidejo de
Nederlanda Katoliko, sed ankaŭ tiu de IKUE, plue en Nederlando la senatano
P. De Jong van den Heuvel kaj d-ro Moller, parlamentano.
(Plejparte ĉerpita el Espero Katolika
kaj Nederlanda Katoliko.) v. IKa, MOKA.
FRATO W. van ZON.
Katolika Preĝaro. De S.
Radegonde Latina kaj E-a teksto. Ĉiuj dimanĉaj diservoj kaj la
plimulto de la festoj de l' jaro. 1908, 180 p.
Katolika Preĝlibro. De Carolfi.
Latina kaj E-a teksto. 1922, 160 p.
Kauer Elmar, estono, laboristo.
Nask. en Tartu. Partoprenis aktive la lab. movadon kiel kom. partiano ekde
1922. Pro organizo de junkomunistaj ĉeloj kaj bataltaĉmentoj
kondamnita al 15 jara punlaboro, sed post 11/2 jaroj amnestiita.
Gvidis multajn kursojn laŭ la Cseh-metodo en Tallinn. Red. de la gazeto
"Onto". Prez. de E LEA kaj Tallinna LES.
Kawahara (kaŭahara)
Jikichiro, japano, prof. de Tyuo Univ. Tokyo. Nask. 19 majo 1896 en
Kanazawa-si. Studis politikan sciencon. J reprezentanto de int. kongreso de la
asocioj de Ligo de Nacioj en Budapest, 1931. Dir. de JEI. Vicprez. de 23-a
UK. Verkis multajn E-lernolibrojn, ekz. Komentario
al Karlo. Vicĉefdel. de UEA.
Kawasaki Naokazu, japano. Nask. 31jan. 1902 en Osaka-si. Studis
francan literaturon en Waseda Univ. E-isto de 1919; LK de 1933. Enkondukis en
J-ujon diversajn teoriojn de eŭropaj E-gramatikistoj. Prilingvaj artikoloj
kaj verkoj 119. Iniciatis en 1928 aranĝon de lekcioj pri E-logio en JE
Kongreso. En 1930 kun Okamoto eldonis gazeton E-logio (J). Lia
ĉefverko "Kie estas amo, tie estas Dio", 1930, estas detala
komentario kaj unika
"Bibliografio
de la libroj, kiuj utilas por praktike studi E-n"; dua pligrandigita
eldono en 1934. Kompilis: Lit. Legolibro, Franca Parto, 1934.
Ĉefkunlaboranto de la Enciklopedio.
Kazi-Girej Nikolaj
Aleksandroviĉ, ruso el Kaŭkazo, civila ĉefinĝeniero en
Ĉina Orienta Fervojo. Nask. 9 nov. 1866 en Petrograd, mortis 30 dec. 1917 en Ĥarbin.
Kunfondinto kaj prez.
de
Manĉuria ES. Trad. du rakontojn de Garŝin. 1896 kaj 1912. En 1902 li
publikigis (en sep eŭropaj lingvoj kaj E) leteron pri E, adresitan al
Geografia Societo en Antwerpen.
Kazoks (kaĵoks) Augusts,
latvo, telegrafa inspektisto. Nask. 1880. E-isto de 1908. Estrarano de Latva ES
1925-32. Red. de Ondo de Daugava 1925-31. Prop-is E-n per
gazetartikoloj. Unu el la plej eminentaj latvaj poemtradukistoj: Kunlaboranto
de L. M.
Kazo post kiel. Post kiel
la substantivo devas havi la saman kazon, kiun havas la vorto, al kiu ĝi
rilatas.
Ekzemploj :
1.
Petro amas Paŭlon kiel vera amiko.
Li elektis nin kiel prezidanto.
2.
Petro amas Paŭlon kiel veran amikon.
3.
Ni elektis lin kiel prezidanton.
La ekzemplojn sub 1. oni povas
kompletigi per la ripeto de l' verbo:
Petro
amas Paŭlon kiel vera amiko amas.
Li
elektis nin kiel prezidanto elektas.
La ekzemplon sub 2. oni kompletigas per oni.
. . as:
Petro
amas Paŭlon kiel veran amikon oni amas.
La ekzemplon sub 3. oni kompletigas per por
ke li estu. . .
Ni
elektis lin por ke li estu prezidanto.
Anstataŭ
la lasta kazo oni povas uzi simplan nominativon (predikativon):
Ni elektis tin prezidanto.
KALOCSAY.
Kearney (kerni) Elfric Leofwin,
anglo, edukada ekzamenisto. Nask. 3. aŭg. 1856 en Wimbledon, mortis 29 nov.
1913. Pioniro de E. Trad. Alicio en Mirlando de Carroll, 1910, 132 p.
Keating (kitin) Joao, brazilano,
d-ro, prof. de franca lingvo en gimnazio de Campinas. Mortis. Estis vicprez. de
BLE prez. de la 1-a B. Kongreso de E. Unua prez. kaj kunfond. de EG en C.
KEF: Kataluna E-ista Federacio.
v. Hispanujo.
KELI, Kristana E-ista Ligo Int.
La protestanta (aŭ evangelia) E-movado estas organizita en KELI, kies
anaro konsistas el anoj de la plej diversaj apartiĝoj de la prot. ektezio,
ekz. de Luteranoj, Kalvinanoj, Metodistoj, Baptistoj, ktp. - La ceto de KELI estas
la enkonduko de E en la interrilatoj de tiuj int. misio-societoj, kiuj celas
ta disvastigon de la biblia evangelio de Jesuo Kristo. Oni klopodas atingi
tiun ĉi celon per kolektado de anoj en ĉiu nacio kaj en ĉiuj
prot. organizaĵoj, per eldonado de int. ligorgano, per organiza subdivido
en naciaj ligoj kaj lokaj grupoj, ktp. - La prot. E-movado komenciĝis en
1907, kiam barono von Starek, Genéve, publikigis artikolojn pri E en germanaj
prot. gazetoj. En febr. 1908 inĝ. Paul Hübner eldonis regule presitajn raportojn,
kiuj en 1909 estis anstataŭitaj per la E-a organo de la KAJV (Kristanaj
Asocioj de Junaj Viroj): Dia Regno. En la UK en 1911 la kunveno de prot.
E-istoj decidis fondi prot. E-istan ligon kaj dum la UK en 1913 la fakkunsido
konfirmis la plenan konstitucion de KELl, kies organo nun estis Dia Regno.
Dum la milito KELI ĉesigis la agadon. Nur en la UK en 1928 la laboro
denove komenciĝis. Per vigla kunlaboro la ligo en Nederlando denove
travivis rapidan kreskadon. La centra oficejo estas en Germanujo; adreso: Paul
Hübner, Polkenstrasse 4, Quedlinburg. La oficejo de la nederlanda sekcio
(NCEV) estas ĉe H. C. van Leeuwen, Wijhe.
P. HÜBNER.
Kelter Ĥ. firmo de l'
presejo, kiu unua en la mondo akiris supersignojn kaj presigis la unuan
broŝuron de L. I. de d-ro E, 1887. La presisto, kiu ankaŭ poste
presigis multajn verkojn de Z, estis la filo de R. Kelter, Jakobo (1869-1922 en
Varsovio), sed en 1887 li presigadis ankoraŭ ĉion ĉe sia patro,
ĉe strato Nowolipe. La firmo J. Kelter ekzistas ankoraŭ nun ĉe
Strato Rymarska en V.
Kenelm Robinson - estas nomo, sub
kiu aperis du novelaroj. Se Grenereto. . . (1930), Vol. 2. (1931), kaj
eta unuaktaĵo, Homaranisma Laboro (1931): en la posta jaro mortis
la aŭtoro en London. Lia verkado ĝenerale apartenas al la sama skolo
kiet tiu de K. C. R. C. Sturmer. Ambaŭ aŭtoroj psikologie
lumigis kvietajn epizodojn el la societa aŭ individua vivo. Tamen ia
Freudisma tendenco de K. R. emigis lin preferi seksajn temojn, kiujn li tiom
diversguste tuŝis, ke tiaj skizoj varias de lirika sentimentalo (Apud
Stacidomo Viktoria), kaj amara malvarmo (La Manio) ĝis kruda
rikano (La Fivivo). Aplikante al ilia aŭtoro lian propran
sondilon, la psikologion, oni povas opinii, ke tiaj kontrastoj indikas animan
ŝanceliĝon post junaĝaj eltrovoj pri la ekstreme tereca bazo de
multo, kion li iam kredis ideala. Verkante divershumore li subjektive lumigis
interesajn aspektojn de "la vero". Lia plej serioza novelo, La
Fremda Knabo, troviĝas en Se Grenereto. . . Realece priskribante
la vivon en iu angla pensionlernejo, ĝi verŝajne estas
aŭtobiografia prezento de la medio, en kiu la aŭtoro travivis fruajn
disreviĝojn. Se jes, ĝi havas ŝlosilan valoron koncerne liajn
ceterajn verkojn. W. B. JOHNSON.
Kenn Won, ĉino, d-ro de
beletristiko, univ. prof. Nask. 1900 en Canton. E-istiĝis antaŭ la
milito. Studis en Lyon, Francujo 1921. Delegito al: Int. Edukista Konferenco,
Geneve, 1922; Int. Komerca Konf., Venezia, 1923; Int. Radia Konf., Paris, 1925.
Partoprenis la UK en Wien kaj Geneve, 5 landajn kongresojn en Eŭropo.
Membro kaj konsilanto de ICK; LK. Preleganto de la Somera Univ. en Geneve.
Artikoloj en diversaj gazetoj. Dir. de E-Inststuto en Canton, 1926. Gvidas la
movadon en Canton kun Wu, Hsu, Sinpak k. a. Ĉefkunlaboranto de la
Enciklopedio.
Kenngott Alfred, usonano, docento
de franca lingvo en Univ. de Texas, de 1927. Nask. 14 apr. 1878 en Zürich,
Svisujo. Aŭtoro de Ilustritaj Rakontetoj; Ĉiutaga Vivo;
Usono; kaj lernolibro. Kolektis kaj aranĝis - Dialogaro; Int.
Frazaro; Int. Teatraĵetaro; Int. Legolibro; kaj aliajn
verkojn.
Kesik
(keŝik) Herold, hungaro, oficisto de la urbo Bratislava
(Ĉeĥoslovakujo). Nask. 2 jan. 1888 en Solymár (Hungarujo). E-isto
de 1919 UEA CD-Helpanto. Instruis oficiale E-n en burĝa knabina lernejo
1925-1930.
Kéthelyi (ketheji) E. István
hungaro, aerĉefinspektoro; antaŭmilita nomo: Krausz. Nask. 24 febr.
1889 en Kassa. E-isto de 1908 dum sia soldata servo en Wien. De 1909-1912
fervore laboris en Pozsony (Bratislava). En 1918 kunfondinto de H E-isto.
En 1922 gvidis la unuan oficialan kurson ĉe la hungara polico.
KEU, Komercista E-Unio. Fondis:
okt. 1922 sub nomo E Komercista Grupo W. Ranft, bankoficisto en Dresden.
Celo: enkonduko de E en komercon kaj industrion per la apliko praktika de E en
la komercado mem. La unua tasko estis, proponi la servojn de KEU al la E-istoj,
por havi interesatojn por plej diversaj varoj. Post kiam tio estis sukcese
farita, oni sin turnis al fabrikoj transdoninta la ofertpetojn kaj mendojn
skribitajn en E. Konvinkite per tiaj praktikaj sugestoj, multaj firmoj ekuzadis
E-n en la korespondado, aperigis diversajn reklamilojn, mendis anoncon en la
ofert-bulteno de KEU La Komerco, (aperanta 3-4 foje jare). KEU facis
propagandon precipe por germanaj varoj. Adreso: Dresden-Radebeul, Friedrich
August
Str. 4.
Kial venkis Esperanto? E
ankoraŭ ne estas ĝenerale rekonita kaj oficiale akceptita, tamen oni
povas jam paroli pri ĝia venko, ĉar ĝi estas praktike elprovita
kaj uzata, ĝi pruvis sin taŭga por la rolo de int. lingvo, ĝi
estas vivanta, dum ĝiaj rivaloj mortis antaŭ ol vere ekvivi. La
kaŭzoj de ĉi tiu venko estas multaj, jen la ĉefaj el ili.
1. E frue venkis la internajn
reform-movadojn, el lingvo diskutata ĝi frue iĝis lingvo uzata.
"Ni fosu nian sulkon!" La E-istoj ekfosis anstataŭ disputi pri
l' fosilo. E, kiel ĉiu alia lingvoprojekto komence altiris amason da
amatoraj lingvistoj, kiuj sur la kampo de int. lingvo intencis travivi siajn
inklinojn. Kiam la reformmovado estis subpremita, ĉi tiuj parte
eksiĝis por feliĉigi aliajn lingvoprojektojn, parte submetis sin al
la plimulto, kaj donis sin al praktika laborado. La restintan parton obstinan
la Ido-skismo forbalais el la movado.
2. En la tempo, kiam la praktika uzeblo
de E estis ankoraŭ nula, tre grava estis la helpo de puraj idealistoj.
Ĉi tiujn altiris la "interna ideo", kiu ja ne estis oficiate prononcita,
sed kies fidela reprezentanto estis la lingvoaŭtoro mem. Ĉi tiu
idealisma flanko mankis ĉe aliaj lingvo-projektoj: tiuj akcentis nur la
praktikajn avantaĝojn de la int. lingvo, do altiris nur la danĝerajn
lingvist-
amatorojn,
ĉar praktikan utilon doni ili ne povis, sekve la praktikuloj preferis
atendi.
3. Diference de ĉiuj aliaj
projektoj, E elektis kiel ĉefan agadkampon la literaturon. Aliaj projektoj
klopodis kapti unuavice la sciencajn rondojn.
Sed estas evidente, ke ĉe komenco
de lingva movado mankas materialaj rimedoj por eldoni gravajn, reprezentajn
sciencajn verkojn, do int. lingvo en scienculoj absorbitaj de sia propra fako
povas veki nur surfacan kaj efemeran interesiĝon. Male, la literaturo
estas komuninteresa, povas altiri vastajn rondojn, ebligas eldoni komence
malgrandajn librojn (do ne necesas granda kapitalo kaj risko), kaj poste, post
la eduko de l' legantaro per varbforto al inteligentaj larĝaj socitavoloj
povas aperi iom post iom pli ampleksaj, pli altnivelaj verkoj, dum la simplulojn
servas libroj simplaj kaj facilaj. Krome, la literaturo grave efikas al la
evoluo de la lingvo, kaj al E vere la literaturo donis la propran spiriton,
ĝi faris ĝin lingvo vivanta. Ĉi tiun gravecon de la literaturo
rekonis ankaŭ la E-istoj mem, kiam ili festas laŭ la propono de
Baghy, la 15-an de decembro kiel la Tagon de Libro.
Lastatempe aŭdiĝas
riproĉaj voĉoj kontraŭ la literaturemo en E. Oni diras, ke la
literaturo ne povas esti tasko de int. lingvo. Nu, oni povas respondi: E ne
estu malfidela al la literaturo, ĉar propre al la literaturo ĝi
dankas sian vivon. TOTSCHE.
. . . kiel kaj kiamaniere E sukcesis
superi multnombron da similaj, ankaŭ aposterioraj kaj relative ankaŭ
bonaj, lingvo-projektoj?
Por tion kompreni, ni notu ankoraŭ
pliajn favorajn faktorojn por plua disvastiĝo de E:
1. Z. estante mem produkto de politike
kaj nacie premita regiono de la rusa Polujo, kvazaŭ koncentris en sia rusa
menso la tutan energion kaj persiston, pri kiu nur povis revi la minoritata
loĝanto de la iama rusa imperio. Tiun energion li uzis por efektivigi
sian, laŭ li tre gravan - socian laboron, celantan egalecigon de la
nacioj. Tiu energio kaj persisto kaŭzis, ke Z. ne laciĝante, fordonis
dum jaroj sian tempon kaj monon por propagandi la novan lingvon kaj ĝin
diskonigi. Tion li faris eĉ dum la krizaj momentoj, kiam la movado
ŝajne malkreskis kaj kiam al ĝi ŝajne minacis pereo.
2. Ĉe Z estis en intima kunvivado certa
idealismo kun altgrada praktikismo rilate al la penadoj efektivigi sian revon.
Tial tre lerte kaj antaŭvideme li aranĝis la propagandadon de E
eldonante la lernolibrojn samtempe en ĉiuj plej gravaj eŭropaj
lingvoj kaj malavare dissendante ilin tra la tuta terglobo.
3. E aperis en Rusujo - lando ideologie
tre favora por la propagando de E-ismo, en lando ĝis tiutempe neniagrade
tuŝita de la ĝenerala mondlingva propagando kaj ankaŭ en
relative malgranda grado tuŝita de la propagando de Volapük, kie
propagando de Volapük estis krom tio ofte ĝenata. Por E en Rusujo, almenaŭ
dum la unuaj 7 jaroj, tiaj ĝenoj ne ekzistis. Rezulte, dum nuraj 2 jaroj
post apero de la unua libro, en Rusujo jam estis varbitaj 1000 E-istoj - nombro
sufiĉa por ke la lingvo int. ekkresku.
4. La momento, kiam aperis E kaj kiam
ĝi komencis fariĝi konata en la mondo, kiel plene uzebla lingvo int.,
- tiu momento koincidis kun la periodo, kiam en Volapük-movado okazis plej
gravaj bataloj, kiam plej akre kreskis la opozicio kontraŭ la lingva
aŭtokrateco de Schleyer. Z, male al Schleyer, deklaris, ke la int. lingvo
estas nenies propraĵo, kaj li mem rifuzis ĉiujn rajtojn de la
lingvo-aŭtoro. Aldone Z en tiu kriza por Volapük periodo plej klare
kontraŭmetis al la arbitreco de la Volapük-konstruo principon de eltrovo
de la internaci-lingvaj elementoj el la elementoj de la moderna eŭropa
lingvaro. Pro tiuj du kaŭzoj certa nombro da opoziciantaj kaj
malkontentaj volapükistoj, . . venis tuj de l' komenco al E kaj kvazaŭ
aranĝis ian fizikan ligon inter la vast-kreskinta Volapük-movado kaj la
nova movado E-ista.
(Prenita el Historio de Mondolingvo, p:
180. ) DREZEN
Prof. D. Jirkov (Ruslando) dediĉis apartan studon pri la temo kun sama
titolo (t931, 40 p. ). La ĉefa afero, en kiu Jirkov tute prave vidas
ateston pri absoluta plifirmiĝo de E kaj pri ĝia venko, estas la
preterigo de la interna krizo de la jaro 1908, ligita kun la reformema
tendenco, konata sub la nomo Ido, kaj ankaŭ la klasa dissplitiĝo de
la movado E-ista post la mondmilito. Efektive, tiuj ĉi du faktoj difinas
ne nur stabilecon de E kaj ĝian vivkapablon, fortikiĝintan pro la
preskaŭ duoncentjara batalado por ĝia ekzisto, sed ankaŭ
ĝian internan forton potencialan, kiu ebligas kun plena konvinko paroli
pri neevitebla definitiva venko de E. (El la Antaŭparolo.)
Kiboŝa.
Morala societo, havinta pli ol unu milionon da anoj en Japanujo, nun disigita,
ĝia gvidanto S. Gotoo, troviĝis en malliberejo. Ĉu la disfalo
ka malliberigo okazis pro politikaj
motivoj aŭ pro efektiva krimoj,
tion la redakcio ne povis konstati fideble v. Nipono.
Kidosaki
Masutosi, japano, bankisto. Nask. 24. apr. 1907 en Hukuokasi, kaj tie laboris
multe por E. Verkoj. E-a Frazaro, 1929, Z-a
Legolibro, 1931. Edziĝis al bela riĉega E-istino, f-ino
Owada-Hinako.
Kie
estas la eklezio de Kristo. De v. d. Hagen,
S. J. , el la nederlanda trad. f-ino M. Borret, 1912, 160 p. Kun eklezia
aprobo. Tre disvastigita verko en Ned. Vere ora libreto por ĉiuj, kiuj
senpartie deziras ekkoni la katolikan eklezion. W. v. ZON.
Kiel
fariĝi Poeto. v. Parnasa Gvidlibro.
Kiel
fariĝis nia movado? Artikolo de Stojan
en la UEA-jarlibro 1928, p: 72-91. Tabela historio pri la komenco de la
E-movado en ĉiuj partoj de la mondo, montro de la unuaj pioniroj, grupoj,
societoj kaj gazetoj. Kiel unua provo de tia speco, la tabelo neeviteble havas
kelkajn erarojn kaj mankojn, korekteblajn nur per kolektiva kunhelpo.
Kiel
Plaĉas al Vi. De Shakespeare,
teatraĵo de la 6-a UK, el la angla trad. Ivy Kellerman. 1910, 137 p.
Kifermann
Mikaelo. v. Gabrielo.
Kihlberg
(ĉilberj) Hjalmar, svedo, popollerneja instr. en Vingaker. Nask. 1 jan.
1881 en Kilanda. E-isto de 1928. Prop. kaj kursgvidado Artikotoj.
Kilomf
Rokuro (-roo), japano verkisto. Nask. 11 okt. 1886 en Tôkyô-si. E-isto de
1922. J-a traduko de Marta el E 1927. ( Kaw.)
Kikauka
(kjikjaŭka) Peteris (ps. P. Kikaŭ), latvo, prof. de la greka lingvo
ĉe Univ. en Riga. Nask. 28 nov. 1886 en Mihanoviĉi. E-isto de 1907.
Trad. latven La Espero kaj novelon el
latva lingvo: J. Poruks - Vakciniuja
krono, 1909.
Kilian
Teodor, ĉeĥo, ŝtata instruisto ĉe Komerca Akademio en Tĝebíè.
Nask. 26 sept. 1894 en Ivanèice. Gvidis pli ol 20 E-kursojn, ankaŭ el
radio-Brno en 1932-33, kiun sekvis vico de Radio-kurso el Brno ankaŭ en
1934/35. E-lingvaj prelegoj pri diversaj temoj. Verkis lernolibron en 1933.
Kim
Verda E. , koreo, redaktoro. Nask. 30 nov. 1893 en Pjeng-An, Koreujo. Verkis
elementajn instrulibrojn, tradukis koreajn rakontojn. Kunlaboranto de la
Enciklopedio.
Kimel
S. , rumano, kuracisto. Nask. en 1875, mortis en 1930. E-iĝis en 1907.
Kunfondinto de RES, gvidis la unuan publikan kurson en Bucureŝti, 1907,
verkis la unuan rumanan lernolibron, 1908.
King
Johano Lowe, novzelandano. Mortis 25 sept. 1927 en Auckland. Precipe multe
laboris por E en Gisborne, kie li starigis kaj instruis E-klason,
disaŭdigis per la loka radiostacio kaj estis del. de UEA.
Kio
estas Oomoto? 5-a eld. 1933, 96 p. kun ilustraĵoj. Enhavo: Ajabe,
Kameoka, La profetino, Majstro Deguĉi, Mirakla epizodo, Granda profeto,
Kio estas O, Ĉefinstruo de O, Karakterizaj trajtoj de O-Instruo, Praktika
agado de O, Statistiko de O-Movado, sept 1933.
Kiss
(kiŝ) Janos, hungaro, d-ro, univ. prof. de la kristana filozofio, papa
prelato. Nask. 1857 en Szeged, mortis 13 aŭg. 1930 en Spaa (Belgujo.)
Eminentulo en ŝia fako estis fervora E-isto. En 1913 parolado por E dum
la int. kongreso de la libroeldonistoj. Artikoloj.
Kitzler
Leopold, germano jugoslavuja, privata oficisto en Maribor. Red. en 1928 de Konkordo, trad. germanajn beletristikaĵojn,
gvidas kursojn, faras propagandon.
Kizaki
Horisi, japano, adv. , eksmembro de prefektura deputitaro de Tôkyô. Nask. 18
okt. l899 en Mieken. E-isto de 1919. Estis dir. de JEI, iniciatis kolekton de
fundamenta kapitalo por ĝi. - (Kuw. )
KKK:
Konstanta Komitato de l' Kongresoj, v. Kongresoj.
Klajiĉ
Rad. , serbo financa inspektoro pens. en Beograd. Nask. en 1876. Persista
prop-isto, verkis lernolibron en 1910, estas prez. de ES Beograd, del. de UEA. Prez.
de 5-a jugoslava E-kongreso.
Klara
lingvo. Esprimo uzata en telegrafaj rilatoj. Estas kodaj lingvoj, por kiuj
oni devas pagi telegramojn laŭ nombro de literoj kaj klaraj lingvoj, por
kiuj oni pagas laŭ nombro de vortoj. En okt. 1925 la Univ. Telegrafa Unio
deklaris E-n klara lingvo. v. PTT. (I. Privat, Hist. Il. p : 171.)
Klari.
Religia romano de M. Catalany, el la
franca trad. E. Robert. 192G, I36 p.
La celo, montri neceson de religiaj sentoj, ne tro trudiĝas. Bone
tradukita. (G. S., ,E' 1929, p: 9.)
Kleĉka
Karel, aŭstro-ĉeĥo, d-ro, pens. policoficisto, kortega konsilanto.
Nask. 1. jul. 1864. Laboris diversmaniere por E, estis prez. de AED kaj de
Bohema EK en Wien. Nun prez. de EG Fideleco, kiu ĵus festis sian 25-an
fondiĝjaron. Verkas en E.
Klein
(klajn) Alfred, hungaro, komercisto. Naskiĝis 15 aprilo 1900 en Miskolc
(Hung.) Ellernis E-n en 1921 en Miskolc, daŭrigis la E-an laboron en
Freiberg i. S. De 1923 agadas en la vienaj E-aj grupoj, precipe en Danubio.
Estis estrarano de AED ktp. Kunfond. kaj gvidanto de la EG de la Naturamikoj.
Artikoloj en HDE. La Socialisto kaj Sennaciulo, precipe pri naturamika movado.
Klemm
Moritz, germano, emerita supera instr. Nask. 18 jul. 1859 en Gahlenz.
Specialisto de instruado de infanoj en la unuaj klasoj, por kio li kreis
specialan metodon kaj aparatojn por legi, skribi, kalkuli. Antaŭbatalanto
por plisimpligo de la G ortografio. E kursoj laŭ propra metodo;
gazetartikoloj. Mondenketo pere de Chemnitzer Tageblatt, 1928.
Klerk
Kees de, nederlandano, stratpurigisto. Nask. 29 jan. 1886 en Bennebroek.
Aktiva sindikatisto, kaj adepto de anarĥiista idealo, kontraŭmilitismo.
De 1926 seninterrompe gvidis kursojn, precipe konversacion. Paroladoj kaj
artikoloj.
Kliem
(klim) Karl (ps. Koko), germano, ŝtata imposta oficisto. Nask. 27 marto
1888 en Winzig. E-isto de 1920: Stariginto de la Z monumento en Bad Reinerz,
inaŭgurita 16 aŭg. 1931. Kunfondinto de Silezia Ligo E-ista (Sileo).
Estro por propagando kaj gazetservo en GEA. Prop. artikoloj en komercaj
fremdultrafikaj gazetoj. Eldonis gvidilojn. Originala teatraĵo duakta: Rapidu nur kun paŭzo, parte
german- kaj E lingve, ofte ludita.
Kliemke
(klimke) Ernst, (ps. Heinrich Nienkamp) germano, d-ro jura, ĉefoficisto
ĉe Deutsche Bank. Nask. 2 jan.
1870, mortis 20 febr. 1929 en Frankfurt am M. Multajn jarojn vojaĝis en
Orienta Afriko, parolis kun la indiĝenoj en ilia lingvo. Pacifisto kaj
adepto de Bahaismo. Estis prez. de GEA. Verkis du interesajn verkojn en G
lingvo, pri E. (I. E. , 1929, p: 86.)
Klimas
A., litovo. E-isto de 1910. Laboris ĉefe en la suda landparto, distriktoj
Mariapole kaj Kalvarija. Verkis lernolibron, 1921, kunlaboris al Litova
Almanako.
Klingenberg
B. Johss., norvego, infanteria kapitano, pacifisto. Mortis 28 apr. 1920.
E-isto de 1911. Prez. de EK en Oslo 1912. Estrarano de NEL 1912-13. Verkis kaj
eldonigis kelkajn E-aĵojn, precipe kun pacifista enhavo, en la gazeto
Intermita Sciigo, 1972-17.
Kloek
(kluk), Adriaan, nederlandano, pandisportisto. Nask. 7. majo 1888 en
Enkhuizen. E-isto jam antaŭ 1914, kiam li por kaj per E kunlaboris en
laboristaj gazetoj. Red. de Nederland-E,
poste Holanda E-isto 1920-31, sekr. de la Ned. Fed. de Laboristaj E-istoj
1920-28, red. ties Intermembran Informilon l922-25, verkis broŝurojn.
Knock,
aŭ La Triumfo de Medicino. Komedio en tri aktoj, verkis Romains, el la franca trad. Corret,
1932, 80 p., ludita dum la 24-a UK. Temas pri
unu malnovmoda kaj unu modernega kuracistoj; ili trompas unu la alian,
sed la nova, Knock, sukcesas. La traduko estas tute klasika, ortodoksa. (G.
S., ,E', 1932, p 165.)
Kobajaŝi
Mokiĉi japano, desegnisto de Militŝipa Konstruejo. Nask. 1899 en
Yokosuka, mortis 23 okt. 1919. Ekstudis E-n 15-jaraĝa. Sindona laboranto
en Y. post foriro de Ossaka. - (Kaw.)
Kobajaŝi
Tomeki, japano, estro de Kihoku Cissen Knabina Liceo, en kiu E estas instruata
oficiale. Nask. 26 sept. 1897 en Sendai. - (Kaw)
Koch
(koĥ) Anatolo, (ps. Ako), ukrainano, eksparlamentano ruslanda. Nask. 16
jul. 1887 en Zinkiv, Ukr. E-isto de 25 jaroj, Del. de UEA en Luck, Polujo,
dumviva memhro de UEA. Kunlaboris en Ondo
de E, Juna E-isto k. a. Aparte
eld. Deziro de Diakono, de S. Mardas,
trad. el la ukraina.
Koffman
A., ruso, librotenisto en Odessa (Rusujo), estis unu el eminentaj E-poetoj kaj
arttradukistoj de la unua periodo (1892-1906). Li verkis originale poemojn kaj
tradukis la dramon Kain de Byron,
parton de Iliado kaj partojn el Faust de Goethe. La unuaj du aperis en
libroformo, la lasta troviĝas en malnova jarkolekto de L. I. Liaj stilo
kaj tradukmaniero distingiĝas per arta simpleco kaj viva klareco. Lia
pionira laboro meritas atenton de la posteuloj. En la komenca periodo de la literatura
lingvo li vekis admiron per sia esprimkapableco. En 1896 li planis aperigi
poemaron, tradukitan de li el 18 lingvoj. La reformema ondo lin forportis en
la tendaron de la idistoj, (poste li iĝis Occidentalisto), tamen liaj
postlasitaj verkoj kaj tiama lingvokulturado restas rimarkindaj.
J.
BAGHY
Koivu
(kojvu) Johan Isak, finno, instr. Nask. 19 dec. 1882 en Paavola. . . Komunuma
agado en la hejmurbo Viipuri. Fervora agado por E en instr. kaj lab. rondoj.
Multaj kursoj.
Kókai
Ludoviko, E-a librejo. La unua librovendejo en Hungarujo, kiu apogis la
disvastigon de E. La bonfamo de la firmo multe helpis al la E-ista afero. La librovendejo (Budaprot,
Kamermayer Karoly-utca 3. ) estis ofte renkontejo de la ĉefurbaj kaj
provincaj E-istoj. La firmo aranĝis en 1911 lit. konkurson. Ĝi
eldonis diversajn gramatikojn kaj vortarojn, sciencajn verkojn de Vorös,
multajn propagandilojn, glumarkojn, insignojn ktp. La nuna posedanto estas
Rezsö Kókai.
Kókai
Rezsö, hungaro, posedanto de librovendejo. Nask. 1879 en Budapest. Dum multaj
jaroj komitatano de HES. Faris multon por la disvastigo de E pere de sia firmo,
kolektis la E-librojn aperintajn en Hungarujo kaj eldonis listojn pri ili.
Kökény
(kokenj) Lajos, hungaro, parlamenta stenografo (antaŭe ĵurnalisto
kaj mezlerneja prof.). Nask. 31 majo 1897 en Sátoraljaujhely. E-isto de 1919.
Fond. en 1928 H. Heroldo, red. kaj
eld. ĝin ĝis 1930. Verkis prop. broŝuron 1928. De 1930 aperigis
kvar kajerojn de E-Jarlibro H-lingve. Aranĝis lit. vesperojn, ankaŭ
en la Muzikakademio, organizis skribenketon pri E, 1931. De 1932 afergvid.
vicprez. de HES. Iniciatis (1932) kaj gvidas la ekzamenan komitaton. Alfaris
la Radnai-stenografion al E, 1928 kaj samjare faris E-paroladojn dum la int.
kongreso de stenografoj en Budapest. Laŭ komisio de sia oficejo li interrilatas
pere de E kun la parencaj oficejoj de la mondo por fondo de kolektelo pri
dokumentoj de la parl. stenografoj. Laboris por E ankaŭ en la Paneŭropa
movado. Diversaj artikoloj, ankaŭ en tri H. Enciklopedioj pri E. Redaktoro
de la Enciklopedio.
Kolar
Fran, kroato, financa konsilanto. 1877-1927. Pioniro, fondis en Bjelovar 1906
la unuan E-grupon en Kroatujo. Trad. en 1911 la historian romanon La Trezoro del' oraĵisto de A. Ŝenoa.
Kolektado. La kolekta instinkto
kunnaskiĝas kun kelkaj homoj. Oni kolektas la plej diversajn aĵojn. El
kulturhistoria vidpunkto estas grava la kolektado de bildoj, libroj, gazetoj,
presaĵoj, landkartoj, statuoj, bestoj, floroj, armiloj, roboj, monoj,
porcelanoj, komunikiloj, ktp. Sed estas kolektataj ankaŭ la plej
diversaj objektoj, kies kolektado unuavide ŝajnas sensenca, kiel
bastonoj, tabakujoj pantofloj, perukoj, ŝlosiloj, amuletoj, glumarkoj,
poŝtkartoj poŝtmarkoj, tramvojbiletoj, alumetskatoloj, ktp., sed ili
per la kolektado akiras gravecon. La kolektantoj sentas plej forte la necesecon
de LI, ĉar por la kolektado oni bezonas tutmondajn interrilatojn. Inter la
E-istoj estis ĉiam multaj kolektantoj. Ekzistis jam diversaj efemeraj E
kolektantaj societoj, kluboj kaj gazetoj, ankaŭ UEA havis antaŭ la
mondmilito kolektan fakon, sed ĉiuj tiuj ĉesis. En jan. 1932 fondiĝis
Tutmonda Asocio Kolektanta (TAK), kiu jam havas 140 anojn en 14 landoj,
ankaŭ propran gazeton Tutmonda Kolektanto, eldonatan en
Jablonné n. Orl. (Ĉeĥosl.) Prez. estas d-ro Jozefo Takács,
Nagymaros, (Hung.), vicprez. F. Schreibenreiter, Wien, VII. Hermanng. 31/26.
Kasisto F. V. Mizera, Jablonné n. O.
J. TAKÁCS.
Kolekto
aprobita de d-ro Zamenhof. En 1901 Z, dank' al perado de Beaufront,
subskribis kontrakton kun granda eldonfirmo Hachette (v.) en Paris pri eldono
de la kolekto. Ĉi enhavis verkojn nur ekzamenitajn de Z mem kaj la firmo
ricevis ekskluzivan monopolon por eldonado de ili. Tiamaniere estis garantiita
apero de vere bonaj, rekomenditaj verkoj E-aj. Sed baldaŭ la firmo
pretendis, ke ĝi sola havas la rajton eldonadi E-verkojn, kio ne trovis
ĝeneralan konsenton. Z mem en 1905 ĉesigis la kolekton aprobitan
kaj de tiam la firmo eldonis nur liajn proprajn verkojn. En tiu ĉi modela
serio aperis lernolibroj kaj vortaroj por francoj kaj multaj lit. verkoj (E-aj
Prozaĵoj Hamleto und Krestomatio;
Elektitaj Fabloj k. a.).
I. ŜIRJAEV.
Kolev
Panajot bulgaro, liberprofesiulo. Nask. en 1892 en Sofia, loĝas samloke gvidis
multajn kursojn. Unua lektoro de E en la ŝtata blindula instituto en
Sofia. Organizis la laboristan E-movadon en B.
Koln.
(Kolonjo). Urbo en Germanujo sur ambaŭ bordoj de la Rejno; 740. 000
loĝantoj. 25-a UK 29 jul. 5 aŭg. 1933; la kongreson antaŭis gravaj
malfaciloj pro la tiamaj politikaj ŝanĝoj; okazis interkonsento pri
la organizo. Tie aperas la grava E-a gazeto HDE.
Kolobaŝkin
K. M., ruso, ortodoksa pastro. Nask. 20 dec. 1892 en vilaĝo Nataljevka (Orel).
E-n li ellernis dum junula aĝo. Li kunlaboris je Literaturo, Espero Katolika
kaj HDE. (Leteroj el USSR). Faris diservojn
en E.
Kolombio,
Suda Ameriko. Supozeble la unuaj E-istoj troviĝis tie en 1904-05. En 1909
la movado estas sufiĉe forta: tiam ekzistis E grupoj en Cucuta, Altamira
kaj Bucaramanga, en la unua aperis ta gazeto K-a Stelo, la prop-on kaj kursojn gvidis d-ro Abel de Rico.
Laŭ UEA-1928 pioniro estis en 1909 ankaŭ San José de Curula. Poste
la grupo unuiĝis en Ligon de K-aj E-istoj, kiun en 1911 akceptis sub sian
patronadon la respublika prez. Laŭ la Dietterle-statistiko 1928 E-istoj
ekzistis en 7 lokoj. K-a E Asocio estas definitive fondita. (ICK-raporto
1931) UEA-del. en 1933 en Sogamoso.
I.
ŜIRJAEV.
Kolportista
Asocio, v. Interniaro.
Komerca
konfereneo en Venezia, v. Italujo kaj Komerco.
Komercista
Especanto-Unio: KEU. (v. )
Komerco.
Helplingvo ĉie uzata estus faciligo por korespondo, por eldono de
prospektoj, reklamoj, ĝi signifus ŝparon kaj raciigon. Tamen
ĝuste pro tio, ke la relative malgranda disvastiĝo de E ne promesis
sufiĉe da profito, la komerca mondo nur hezitante kaj iom post iom provis
ekuzi E-n. La ĉefa uzadkampo estis la reklamado en E gazetoj kaj per
prospektoj, precipe por varoj, kiuj interesas ĉiujn homojn. Eldonaĵoj
por specialaĵoj kaj por certaj branĉoj ne povis trovi intereson sufiĉan.
La plimulto de tiaj reklamoj ne havis grandan efikon, krom tio, ke la E-istoj
fiere montris ilin kaj uzis ilin ĉe ekspozicioj por pruvi la praktikan
uzon. Nur kelkaj amasartikoloj ricevis aĉetantojn per la E-a reklamo kaj
nur en limigita nombro oni sukcesis fari negocojn per E-a korespondado.
Jam antaŭmilite oni rekomendis, ke
la komercistoj simile, kiel ili surpresas sur la leterpaperon la
tetefonnumeron, telegramkodon, surpresu Oni korespondas Esperante, por ke
alilandanoj vidu la uzon. Malmultaj E-emaj firmoj faris tion, sed la efiko
estis ĉefe propaganda. Tamen kelkajn tiajn korespondojn oni ĝoje
priskribis en la E-aj gazetoj.
Komercaj
ĉambroj kaj konferencoj. Jam ia Kongreso por Int. Ekonomio en 1905
en Mons esprimis la deziron, ke E estu instruata en lernejoj. - La unua komerca
ĉambro, kiu oficiale helpis E-n, estis la Londona, kiu deklaris sin
favora en l905 kaj jam, en 1906 aranĝis publikajn ekzamenojn en E kaj
daŭrigis ilin ankaŭ poste. Tiuj ekzamenoj daŭris ĝis ĉ. 1930, kiam eĉ pli grava
aŭtoritato, la Royal Society of Arts decidis aranĝi la
E-ekzamenojn. La dua komerca ĉambro, kru demonstraciis antaŭ la
mondo sian favoron, estis tiu de Los Angeles, kiu en 1912 sendis tra la mondo Parrish (v. ). Li vizitis 19 landojn
kaj faris paroladojn pri sia patrujo. Tiu ĉi ĉambro eldonis 64
paĝan gvidlibron pri Kalifornio, bele ilustritan. Ĝis 1914 51 francaj,
3 anglaj, 7 germanaj, 1 hispana, kaj 1 usona komercaj ĉambroj deklaris
sin por E. - La kongreso de la komercaj ĉambroj en Madrid rekomendis la
instruadon de E. En 1917 la Londona Komerca Ĉambro presigis l000 e-rojn
de la broŝuro A ommon Commercial
Language. La brita komitato pri komuna komerca lingvo, - fondita en 1917 -
eldonis pluajn 9000 e-rojn. Samjare ĝi organizis paroladojn en britaj
urboj.
Post la milito Andre Baudet (v.) atingis ĉe la Pariza
Komerca ĉambro, ke tiu gvidu la propagandon inter la komercaj ĉambroj
kaj per ili inter la komercistaro. Li submetis al la kunsido de la ĉambro
9 febr. 1921 plenan raporton pri E, ĝiaj konkurantoj, ĝia
disvastiĝo, kaj ankaŭ rezolucion, laŭ kiu la ĉambro rekonas
la gravecon de E, enkondukas ĝin fakultative en sian propran komercan
lernejon kaj rekomendas ĝin al la komercaj ĉambroj de la mondo. La
kunsido akceptis la rezolucion kaj la
tuta teksto de la raporto estis aldonita al la raporto de la Ligo de la Nacioj.
La saman raporton prezentis Baudet en
1923 dum pasko en Venezia ĉe la Int. Konferenco por Komerca Helplingvo, kunvokita per la
Itala-Svisa Komerca Ĉambro, Genève,
kaj sub protekto de itala ministro de l' Industrio kaj komerco. La konferenco,
ĉe kiu reprezentigis sin (preskaŭ nur per konataj E-istoj) 90
komercaj ĉambroj, 8 ministerioj de komerco, 21 foiroj, 61 komercaj institutoj
entute el 27 landoj de 5 kontinentoj, uzis E-n, kiel konferencan lingvon,
akceptis similan rezolucion, kiel la Pariza Ĉambro kaj akceptis rekomendajn
rezoluciojn pri foira, radia kaj turisma uzado de E. Kiel modelon, oni
prezentis la parizan komercan jarlibron de Bottin, kiu enhavis partan signon ĉe
la nomoj de komercistoj, kiuj uzas E-n. La konferenco estis kunligita kun
oficialaj vizitoj ĉe estraroj, institucioj, akceptoj ktp. La Komerca Ĉambro
Itala por Svisujo en Genève eldonis en kelkaj lingvoj, ankaŭ en E,
la protokolon de la konferenco, kiun oni dissendis al ĉiuj ĉambroj.
La ICK kun la franca societo E et Commerce
kaj la Pariza Komerca Ĉambro aranĝis duan komercan konferencon dum
majo 1925 okaze de la Foiro en Paris. La ĉambro mem invitis kaj
subvenciis. Reprezentigis sin 155 ĉambroj kaj 100 aliaj komercaj
organizaĵoj. La malferma kunsido okazis kune kun la samtempa int. scienca
konferenco en la halego de la Universitato (Sorbonne), kiun ĉeestis 200
personoj. Parolis famaj scienculoj kaj reprezentantoj de registaroj. La
kunsidon disaŭdigis pariza radiostacio. La laboro de la konferenco mem ne
estis grava.
Laŭ iniciato de ICK la direkcio de la
Int. Foiro de Frankfurt a. M. kaj la Organiza Oficejo de la urbo invitis por
pasko 1929 int. konferencon por turismo
kaj reklamo. La organizan laboron
plenumis Robert Kreuz. Venis gravaj
parolistoj (ne E-istoj), sed E estis la oficiala traduka lingvo. Reprezentigis
sin 86 korporacioj el 14 landoj, inter ili 15 pere de ne E-istoj. Ankaŭ
tiu ĉi konerenco akceptis favorajn proponojn rilate E-n, tamen la
oficialaj int. komercaj reklamoficejoj ne okupiĝis plu pri E pro manko de
taŭgaj personoj, kiuj estus daŭrigantaj la laboron en tiu medio.
La prez.-oj de la komercaj ĉambroj
de Francujo kaj Alĝerio en 1931 adoptis deziresprimon pri la utileco de
E. La komerca ĉambro en Sheffield organizis klason por lernado de E en
1931.
Ministerioj,
instruado. La rusa cara ministerio por komerco kaj industrio sendis
Nedoŝivin kiel delegiton al la UK en Antwerpen en 1911. Pri tio la
ministerio aperigis ampleksan raporton ruslingve kaj en 1913 pagis subvencion
por E-a komerca oficejo en Petrograd. - Poste ankaŭ aliaj ministerioj
reprezentigis sin ĉe la konferencoj por komerca lingvo kaj ĉe UK-oj.
- La nederlanda ministerio de publika instruado eldonis 2 febr. 1931 dekreton
N-ro 41.241., laŭ kiu E povas esti fakultative instruata en komercaj lernejoj
kaj kursoj. Tiuj kursoj povas ĝui ŝtatan subvencion laŭ pli frua
tiurilata dekreto.
La fama katalogo de Davidov (v.) jam en
1911 enhavis la nomojn de 6 lernolibroj por komercistoj. La unua aperis en 1903
ĉe Hachette, Paris, Komercaj leteroj de Berthelot kaj Lambert. Grava
estis la E-a eldono de O' Connora komerca korespondaro, eld. en 1907 de
Guilbert. Pitman. - Ĝis 1914 en 22 landoj en 52 komercaj lernejoj okazis
kursoj laŭ tiam eldonita statistiko. El tiuj 16 estas germanaj lernejoj.
- Plej grandan atenton ricevis antaŭ la milito la donaco de mondfama
franca kaŭĉukindustriisto Michelin
de fr 20. 000 al la Societo SFPE por
disdoni kiel premiojn al junuloj lernantaj E-n. La E-aj gazetoj enhavis
reklamojn de la aŭtogumradoj de Michelin. - La Int. Asocio por Komerca
Instruado eldonis sian programon por sia int. kongreso en Wien en germana kaj E
lingvoj. Estas menciinde, ke en 1908 E. Wucher aperigis kajeron dulingvan: germanan
kaj E-an pri Duobla Librotenado. - Post la milito la komercaj fakvortaroj kaj
frazaro de R. Kreuz kaj A. Mazzolini, ankaŭ komerca koresponda libro de R.
Kreuz estas la Plej valoraj eldonoj. En la lasta enestas la transportletero de
la Pariza Komerca Ĉambro, kiu estas presita en franca ka E-a lingvoj.
Prospektoj.
En la katalogo de Davidov (1911) estas listo de 11 komercaj prezaroj,
katalogoj kaj prospektoj. Laŭ tiu listo oni eldonis ĉefe 1-2
paĝajn foliojn, sed jam troviĝas ankaŭ rimarkindaj eldonaĵoj.
Eble la plej farnaj estas tiuj de la granda angla farmacia firmo kaj fabriko
Borroughs, Wellcome and Co., kiu ĝis nun ofte ree eldonis prospektetojn
en E. La plej malproksime eldonita estis Prezaro de Nov-Zelandaj
Produktaĵoj de Carswell eldonita en 1907. La plej ampleksa el ta fruaj
eldonoj estis la 36 paga prospekto de la Consettferofabriko el 1907 kaj la 48-paĝa
ilustrita katalogo de tiam granda fotofabriko Hüttig A. S. en Dresden. - Menciinde
estas, ke tiamaj konataj skribmaŝinfabrikoj, kiel la Ideal, Yost, Hammond
kaj Oliver eldonis il. katalogojn en E. - Laŭ la supra listo la unuaj
komercaĵoj, kiuj portis la nomon Esperanto, kaj havis pri tio prospekteton,
estis la ,E' sapo de angla firmo Goodliffe, Nottingham, la ,E' bonbonoj de A.
Perkowski, Kovno, kaj ,E' ĉokolado de svisa fabriko Tobler kaj Kio, Bern,
(kiu poste fabrikis ĉokoladojn kun Ido-reklamoj). Jam en 1910 la pariza
fabriko Deberny et Cie eldonis sur 18 paĝoj prospekton pri la E-aj kaj supersignitaj
presliteroj. - Samjare aperis la unua prospekto pri aŭtomobiloj, eldonita
de Clement Bayard, Paris. Plej grandan sukceson signifis antaŭ la milito
la apero de prospekto de la Porcelan-Fabriko
en Meissen Saksujo, kiu laŭ reklamo en E gazeto ricevis konsiderindan
mendon el Anglujo. Ankaŭ la germana firmo Reiner, Berlin, publikigis en
1914, ke laŭ reklamo en E gazetoj ĝi ricevis dum du monatoj 439 mendojn
el 32 landoj. - Tiutempe precipe la Saksa, Bavara kaj Würtemberga E Institutoj
okupiĝis pri disvastigado de komercaj reklamoj en E. La lastnomita
atingis gravajn sukcesojn. Al ili oni povas danki, ke ĉe la Int. Kongreso
de Komerca Instruado en Budapest en jaro 1913 estis aparta E ekspozicio. -
Listo el 1914 jam montras 172 prospektojn, katalogojn, reklamfoliojn. La aldono
de E Triumfonta: Int. Komerco enhavis
en 1923-24 sub nomo Int. Adresaro senpagan firmo-registron pri komercaj
firmoj, entreprenoj k. s., kiuj iamaniere uzis E-n. La sama publikigis partojn
de leteroj de komercaj ĉambroj por E.
Mono. La int. komercon deziris plifaciligi
kaj plisimpligi la spesmilo (v.) kaj la Ĉekbanko E-ista (v), kiu jam
uzis tiun monsistemon kaj peris la transpagon de monsumetoj inter E-istoj ĝis
eksplodo de la mond-milito. Oni uzis 20.000 ĉekojn kaj 40.000 transpagilpoŝtkartojn,
la banko havis 700 konto-posedantojn en 40 landoj.
Int. varborso. Al alvoko de H. Fischer,
grandindustriisto en Bucureŝti kunvenis 3 apr. 1923 en Venezia okaze de la
Int. Konferenco por Komerca Helplingvo 24 komercistoj kaj oficistoj por ebligi
interrilaton per E kaj ekkoni reciproke la vendatajn varojn. La kunveno estis
simila al malgranda specimenfoiro. La ĉeestantoj montris specimenojn aŭ
prezarojn de varoj kaj provis fari negocon. Kelkaj sukcesis. Ili fondis
societon sub nomo Inf. Varborso, kiu havis duan kunvenon dum la UK en Nürnberg.
Poste la societo ĉesis doni vivsignon. - Similan celon havis rubriko en Int.
Komerco nomita Borso de IK publikigante senpage ofertojn kaj serĉojn de
varoj (1923-24).
Societoj
kaj gazetoj. La unuaj komercaj gazetoj estis la Export E-ist, eld. en Chicago, (1909-24) kaj la Komerca Bulteno,
organo de la komerca fako de UEA, eld. en Dijon en 1911. (Red W. Vogler). UEA
havis kiel apartan fakon la unuan komercan organizon por E-istoj. Alia klopodo
estis, ke komercaj gazetoj nacilingvaj enhavu E-ajn partojn, resumojn simile al
aliaj fakgazetoj naci-lingvaj. Laŭ la katalogo de Davidov la gazeto Organisation,
germanlingva fakrevuo komerca kaj industria, eld. de H. Th. Hoffmann, Berlin,
en 1907 havis unuafoje konstantan E-an fakon.
UEA estis inter la unuaj, kiuj servis
ankaŭ praktike por komercistoj. Jam en 1914 inter la delegitoj estis 285
el komerca branĉo, el ili 126 komercistoj, 15 agentoj, 47 komercoficistoj,
41 bankoficistoj kaj 16 industriistoj. En sia gazeto sub Reciproka Informado
estis konstanta rubriko, kiu
enhavis
demandojn kaj ofertojn pri vendotaj kaj aĉetotaj varoj. Similan rubrikon ĝi
enhavis en postmilitaj jarkolektoj sub rubriko Int. Komerco.
La
komercaj servoj estis ofte gravaj kaj videble kreskis Laŭ statistiko la delegitoj
anoncis al Centro plenumitajn komercajn servojn: en
1909 1910
1911 1912 1913
1120 1513
2698 2835 3710
Post la venecia konferenco aperis unuafoje
propono en la gazeto de UEA ke ĝi havu apartajn delegitojn nomitajn Komercaj
Delegitoj (K. D.) en ĉefaj lokoj, por esti je dispono en specialaj
komercaj servoj, informdonoj, ktp.
En
1913 fondiĝis en Paris E-ista Komerca kaj Industria Asocio, kiu enhavis
konstantan komercan ekspozicion en sia ejo kaj deziris aranĝi grandan
komercan E-an ekspozicion okaze de la UK en Paris.
En
1917 s-ino Farges aranĝis ĉe Lyon-a Foiro E-an oficejon kun
ekspozicio, post la milito oni imitis tion en preskaŭ ĉiuj gravaj
foiroj, sed kelkaj (ekz. en Budapest) havis jam antaŭmilite E-standojn.
En
1914 SFPE eldonis franclingvan broŝuron por komercistoj de Rollet de l' Isle.
Laŭ la statistiko el 1914 tiam
estis dek komercaj fakgrupoj, en 7 landoj. En 38 landoj 968 firmoj kaj
komercistoj havis E-istojn (ĉu kiel ĉefojn, ĉu kiel oficistojn).
Tamen en tiu nombro enestas ankaŭ la apotekistoj, inĝenieroj, ktp.,
kiuj funkciis kiel delegitoj.
Dum
la milito eklaboris en Britujo kaj en kelkaj landoj (ekz. Argentino, Polujo,
Belgujo, Svisujo) komitatoj por, la prop. D-ro H. Unger eldonis de 1919-22 bone
redaktitan gazeton Int. K-a Revuo, Zürich.
Poste provis la E Triumfonta (HDE)
aperigi kiel aldonon en marto 1923-okt. 1924 grandformatan, interesan gazeton Int. K. red. de H. Unger kaj R. Kreuz.
La intereso denove ne estis sufiĉa kaj post ĉesigo UEA donis aldonon
al sia ,E', sub titolo Ekonomia Kuriero,
red. de R. Kreuz. Ĝi aperis nur en 1925.
Tiutempe
eklaboris sub gvido de d-ro H. Unger simila komitato Svisa Asocio por la
Universala Komerca Lingvo, fondita en 1919. En Gand la nomo de simila belga
komitato estis Pro Belgica. Tiuj komitatoj akiris por prez-oj gravajn
personojn.
Dum
la milito la en London fondita Komitato por Komuna Komerca Lingvo aranĝis
interesan eksperimenton. En diversaj landoj - apartenantaj ĉefe al la ententec-ŝtatoj,
samtempe komencis lerni E-n komercaj oficistoj kaj poste ili samtempe
korespondis unu kun la alia. La celo estis pruvi, ke komercistoj el diversaj
landoj povus jam post kelkmonata studado de sia oficistaro enkonduki E-n. La
eksperimento estis nek sufiĉe konigata al komercistaro nek energie daŭrigata,
por
konstante
dokumenti la eblecojn per E.
La
ekkomenca entuziasmo postmilita baldaŭ ĉesis kaj la komitatoj
eksilentis. Similan sorton havis E-fako de japana ampleksa komerca revuo The
World Salesman kaj la franca ledindustria gazeto Le Cuir, kiu en 5 lingvoj,
ankaŭ E-e publikigis listojn de ledindustriaj firmoj.
En
1919 fondis Leander Tell en Stockholm svedan societon por komerca lingvo, kiu
fariĝis poste Int. Federacio por komuna komerca lingvo sub lia prezido
kaj havis grandan
fakkunvenon
en 1922 dum la UK en Helsinki. Dua kunveno estis dum la UK en Nürnberg, sed la
kunveno en Wien estis jam parte malsukceso. La gazeto Int. K-a Revuo estis
oficiala organo de la federacio, poste la Int. K. de E Triumfonta, sed la
komerca movado denove montriĝis malforta, la fakrevuoj kaj fakaldonoj ĉesis
kaj ankaŭ eksilentis la federacio.
Similan
sorton havis la Komerca Muzeo,
fondita kun simila celo (var-interŝanĝo, konstanta ekspozicio), post la
milito en Paris per Meras, kiu eldonis gazeton parte en E.
Estas
menciinde, ke en 1924 oni fondis en Fulde, Germanujo, Ekonomian Unuiĝon
de Inf. Katolikaj Komercistoj, kiu deziris precipe la katolikajn komercistojn
interrilatigi per E.
En
Aŭstrujo estis projekto pri apuddanuba komerca societo sed ĝi
eksilentis. En Paris fondiĝis la E
kaj Komerco, asocio por la disvastigo de franca komerco per E, kiu funkcias
ankaŭ nun. Ĝi eldonis aparte bultenon, kiu aperis sur la paĝoj
de La Movado.
En
Japanujo mallongtempe laboris E Komerca Korporacio.
Apud Dresden fondiĝis en 1922 la Komercista
E Unio, (KEU, v.), kiu tamen ne estas societo de komercistoj sed propejo por
precipe germanaj varoj per E, havante agentejojn en diversaj landoj. Ĝi
eldonas informan bultenon kun ofertoj kaj anoncoj.
Terminaro Komerca aperis en n-ro 2. (majo
1923) de Int. K. Similan oni eldonis, kiel projekton por aldoni al ŝlosiloj,
red. de prof. Cart, dum la komerca konferenco en Paris 1925. Liston de varoj
aperigis E-e la Foiro de Leipzig en 1918 (Listo de la Komercaj Branĉoj)
kaj poste ankaŭ la Foiro de Frankfurt. P. BALKÁNYI.
Foiroj.
En la postmilitaj jaroj la plimulto de la int. foiroj unupost la alia ekuzis
E-n por reklamo. Kelkaj foiroj, ekz. tiu de Leipzig, Frankfurt, Budapest, Lyon,
Reichenberg, ktp. eldonis afiŝojn, prospektojn, glu-markojn, cirkulerojn
regule kaj en rimarkinda nombro. La Unio de l' Int. Foiroj en Milano rilatas
favore al E. En la lastaj jaroj pro la malkresko de la int. komercaj rilatoj ankaŭ
la uzo de E malkreskis ĉe la foiroj. (l. la ĉiujarajn raportojn de ICK.)
Informoficejoj.
Ilia unua mondkongreso, okazinta 1930 en Wien, unuvoĉe akceptis rezolucion
pri enkonduko de E en la sferon de la informoficejoj. Josef Eugen Kun, la ĝeneraldirektoro de Confidentia,
aranĝinto de la kongreso, ankaŭ estas amiko de E.
Kompatinda
Klem. Rakonto originale verkita de Merchant.
1931, 90 p. Amuza rakonto, kiu neniam enuigas la leganton. La stilo estas senriproĉe
agrabla. (Totsche, L M, 1932, p: 57.)
Kompleta
Gramatiko kaj Vortfarado en Esperanto. De Fruictier, reviziita kaj kompletigita de Grenkamp-Kornfeld. 1930, 200 p. La libro kunigas la antaŭajn
verkojn de Fruictier; sed ĝi enhavas ankoraŭ la 16-regulan
gramatikon, ĉapitron pri fonetiko, koncizan, sed sufiĉan traktaĵon
pri versfarado Klara, objektiva kaj bonlingva instruilo por homoj enpenetrema en nian lingvon. (Berger, H D E, 1930, n-ro
30.)
Komunismo.
v. Marksismo
Komunista
Internacio (komintern) pridiskutis la demandon pri E en sia 2-a kongreso, 6
aŭg. 1920, kiam hispana delegito Pestana proponis, ke ĉiu oratoro en
int. kongreso parolu en la plej facila por li lingvo kaj ke el ĉiu
parolado estu farata nur unu traduko en helpa lingvo E. La propono estis transdonita al Ekzekutiva komitato por
pristudo. Similan proponon prezentis al Komintern skribforme Rajmond
Lefebvre, Bombacci kaj 23 aliaj subskribintoj. Rezulte la sekretariaro de
Komintern formis specialan studkomisionon en konsisto de J. Pogany
(ekskomisaro en Hungara Sovetrespubtiko), Henri Guilbeaux kaj Hans Itschner.
En la 3-a kongreso de komintern, 12 julio 1921, la demando pri LI. denove estis
priparolita kaj oni denove komisiis la aferon al la Ekz. Komitato. Sub influo
de l' idisto Itschner, sekr. de la studkomisiono, tiu ĉi lasta nemulton
studis. Per du voĉoj de Itschner mem kaj Guilbeaux, malgraŭ sindeteno
de la prez. Pogány la komisiono decidis aprobi E-n kaj Idon samtempe; sed
rekomendis al ĉiuj komunistoj lerni prefere Idon kiel pli perfektan ol
E. Tiu ĉi decido, neniam aprobita de komintern mem, estis blufe uzita
de l' idistoj por propagando de Ido en komunistaj medioj kaj sur ĝia
bazo kelkaj kom. partioj, ekz. Ĉeĥoslovaka, Meksika, Greka, Luksemburga,
Ruĝa Sport-Internacio, Int. Laborista Helpo k. a. organizaĵoj alprenis
respektivajn rezoluciojn. Baldaŭ tamen la sekretariejo de Ekz. komitato
de K. I. oficiale likvidis la komisionon sen alpreno de ia ajn decido ĉu pri
E. ĉu pri Ido. De post tiu fuŝafero la demando pri L. I. neniam estis
retuŝata en la kongresoj de K. I., sed ĝia sekretariejo ofte interesiĝis
pri la movado.
v.
ESKI. N. NEKRASOV.
Kondicionalo estas uzata
l. en ĉefpropozicioj:
a) por montri emon por io, aŭ la
eblon de ago okaze de l' estonta plenumiĝo de io. Ekz: mi volonte korespondus
kun vi; ni bedaŭrus vian malfeliĉon;
mi irus promeni, se la vetero iĝus pli bona.
b) en esprimoj necertaj pro ĝentilo
aŭ dubo, anstataŭ indikativo. Ekz: mi
volus ion diri; mi dezirus vin vidi; ĉu vi donus al mi fajron?
ĉu mi devus vin forlasi?
c) por esprimi, ke supozo fiktiva, ne plenumita, kunportus certan
agon aŭ staton. Ekz.: mi estus feliĉa, se mi estus riĉa (mi ne
estas riĉa); ĉe bonaj cirkonstancoj mi entreprenus tiun aferon (la
cirkonstancoj ne estas bonaj);
2. en dependaj propozicioj:
a) por montri, post se, ke la supozo dirita ne estas plenumita. Ekz.: se vi estus
farinta vian taskon, mi vin rekompencus (supozo fiktiva: la tasko ne estas
farita);
(Se la supozo estas ebla, oni uzas indikativon. Ekz.: se vi faris vian taskon, mi vin
rekompencos.)
b) por akcenti, ke la enhavo de l'
dependa propozicio ne respondas al la realo. Ekz.: ni diris al vi nenion, kio
estus malvera (Z).
c) post la konjunkcia kvazaŭ, kiu same montras, ke la diro
estas nereala. Ekz.: li aspektas, kvazaŭ li estus maljuna (li ne estas
maljuna, sed se li estus, li aspektus same).
(Ĉe la adverba kvazaŭ oni uzas indikativon. Ekz.: mi kvazaŭ falis el la
ĉielo. La adverban kvazaŭ (kvazaŭe) oni povas ekkoni per tio, ke
ĝi estas en ĉefpropozicio, aŭ se ĝi troviĝas en
propozicio dependa tie estas ankaŭ konjunkcio. Ekz.: ĉu vi memoras la
vintron, kiam ni kvazaŭ glaciiĝis en nia ĉambro?)
3. en ekkriaj frazoj, por montri deziron.
Ekz.: se li venus! se mi sukcesus! KALOCSAY.
Kondo
Kuniomi, japano, bibliotekisto. Nask. 17 majo l905 en Kagosima. E-isto de 1923.
Studis lingvosciencon en Imperia Univ. de Kyôto kaj prezentis al ĝi
kursofinan tezon pri kompara studo de artefaritaj lingvoj. Prez de XXI-a JE-Kongreso
en Kyôto. Diligenta gvidanto de E-ista Ligo en Kyôto - (Kuw)
Konferencoj. La Kontrakto de Helsinki
antaŭvidis ankaŭ la okazigon de teknikaj konferencoj, sub la
aŭspicioj de ICK, aplikantaj E-n en praktika maniero. Tia konferenco jam
estis okazinta je pasko 1922 en Genève, nome la Int. Konferenco pri E en
Lernejoj. Ĝin kunvokis la Pedagogia Instituto J. J. Rousseau en Genève
kaj partoprenis centoj da instruistoj el 28 landoj kaj ne malpli ol 16
reprezentantoj de registaroj. Multaj raportoj pri la kongresoj de la E-a
instruado estis prezentataj al la Konferenco kaj samtempe multe da interesa materialo estis kolektata
por la sekretariaro de la Ligo de Nacioj, kiu tiam okupis sin pri E.
En 1923 en la paskaj tagoj okazis la
Int. Konferenco por komuna komerca lingvo en Venezio, invitita de la Komerca ĉambro
por Svisujo. Krom diversaj ŝtataj reprezentantoj kunvenis kelkaj centoj
da delegitoj de Komercaj Ĉambroj, Foiroj kaj ekonomiaj organizaĵoj.
La konferenco liveris interesajn raportojn pri la jam faritaj spertoj kun E
en la komerco.
En aprilo 1924 Prepara Konfereneo por int.
Radiotelefona interkonsento en Genève okupis sin pri la divido de la
ondlongoj por radio-disaŭdigo kaj pri la uzo de E en tiu disaŭdigoj.
Je pasko 1925 okazis en Parizo samtempe
2 konferencoj, nome la Int. Konferenco por uzado de E en Sciencoj puraj kaj
aplikitaj organizita de la Int Scienca Asocio E-ista, kaj la Dua Konferenco
por la uzado de E en Komerco kaj Industrio sub aŭspicioj de la Societo E
et Commerce kaj la Komitato de la Pariza Foiro.
Dum la diversaj konferencoj, en kiuj
ĉeestis multaj reprezentantoj de nacia Societoj, okazis ankaŭ
kunsidoj de IK kun KR kaj la komitato de UEA. Tiamaniere prezentis sin la okazo
havi kunsidojn de la gvidantaj komitatoj ankaŭ inter la ĉiujaraj kongresoj.
La paska tempo de 1926 ne vidis
specialan teknikan konferencon, sed tamen okazis kelktaga kunveno de la nomitaj
komitatoj en la historia salono en Locarno, kie estis subsignita antaŭe
la interŝtata Pakto de Locarno.
La antaŭaj konferencoj estis okupintaj
sin senpere pri la problemo de int. lingvo kaj akceptis rezoluciojn, favorajn
al E. Pli grava tamen estis la uzo de E praktike kaj kiel nura traduka lingvo
en Konferenco Paco per Lernejo, kiun dum la paskaj tagoj de 1927 la Int. Eduka Oficejo el Genève
kunvokis en Praha. Kaj same la interreligia Konferenco por la Paco en Hago, tuj
antaŭ la Antwerpena Kongreso en 1928 realigis la aplikon de E kiel nura
traduka lingvo.
Denove je pasko 1929 sub aŭspicioj
de la Foira Oficejo kunvenis en Frankfurt am Main Int. Konferenco por Turismo
kaj Reklamo, kie ankaŭ ĉiuj paroladoj, se ne faritaj en E, estis
tradukataj nur en tiun lingvon.
Kvankam ne tiel plene, E faris ankaŭ
utilajn servojn por tradukado en la Tutmonda Kongreso de la Universala
Federacio de Pedagogiaj Asocioj en Aŭg. 1929 en Genève, en kiu
kongreso partoprenis multa E-istoj.
J. R- G. ISBRÜCKER.
20-24 majo 1934 okazis en Wien Int.
Konferenco: E en la lernejon kal la praktikon. La eksteraĵoj, ĉefe la
oficialaj akceptoj (Miklas, Dollfuss, Schusehnigg) pruvis, ke la aŭtoritatuloj
en Aŭsfrujo rekonis la praktikan valoron de E.
Konfuciismo.
Verkoj en E: l. La vortoj de Konfucio, 1-a parto. t923, 95 p. Esenco de la K.,
kompilita de disĉiploj de tiu granda filozofo. La karakteriza koncizemo de
l' originala stilo bone respegulita en la traduko. - 2. Granda lernado kaj
doktrino de mezeco 1932, 68 p. La du unuaj libroj de la Konfuciana Biblio, ĉefe
konsiloj kaj instruoj precipe al la regantoj de l' popolo. La traduko atente
sekvis la esprimmanierojn de l' klasika originalo tiel, ke ĝi estas bonvena legaĵo por la
sciencaj studantoj, sed la stilo monotona ka
enua. - 3. La libro-konstantaĵo de fila pieco. 1933, 50 p. Esenco
de la praktika etiko de la K.: instruoj pri la gefiliaj devoj. Peza stilo. - Ĉiuj
tri verkoj tradukitaj el la ĉina klasika lingvo, la I-a de K. Ossaka, la
2-a kaj 3-a de K. Nohara.
Laŭ MATUBA-K.
Kongo
Belga, Afriko. La unuaj informoj pri E-agado datas el 1905. Pioniroj
estis Fr. Hela en Shangugu (Lac Kiou kaj Lucien Christiaens (belgo el
Bruxelles), mortinta en 1905. Laŭ la Dietterle-statistiko en 1928 E-istoj
troviĝis en 5 lokoj. UEA-del. en 1933 en Costermansville kaj Panga.
I. ŜIRJAEV
Kongresoj
Universalaj. (UK). UK estas ĉiujare videbla pruvo de ekzisto kaj
vigleco de E. El ĝi, E-isto, kiu ĉeestas, ĉerpas freŝigitan
entuziasmon, kaj plifortigon de la interna ideo, kiujn hejmen reveninta, li
transdonas al siaj samideanoj; la unua kongreso, kiun ĉeestas nova E-isto,
havigas al li neforgeseblajn impresojn. UK ankaŭ impresas forte la
ne-E-istojn, kaj pro tio, konsistigas mirindan propaĝandilon.
I. Oficiala
Organizo.
En la kongreso de Genève (1906),
estis decidata: Krei konstantan komitaton
de la kongresoj (KKK), konsistantan el Int.
Organiza Komitato (OK), elektita de ĉiu kongreso por prepari la
sekvantan; Loka Komitato, apudmetita
al ĝi por difinita loka tasko; konstanta
ĝenerala sekretariejo de la kongresoj,
kiun disponas la OK.
En
la kongreso de Cambridge (1907), estis
akceptata Kongresa Regularo - ĝi
difinas la personojn, kiuj povas partopreni la kongresojn, la celon de tiuj
kongresoj, la temojn priparolotajn la konsiston de KKK, la estrarojn de la
kongresoj.
En
la kongreso de Dresden (1908), KKK estis reorganizata; ĝi enhavos kiel
membrojn: du anojn de la OK de la antaŭa kongreso, du anojn de tiu de la
nuna kongreso, du anojn de la venonta, unu prezidanton elektitan de la kongreso
mem, unu ĝeneralan sekretarion, same elektitan.
Estis antaŭ aprobita fondo de Kongresa Kaso, kun la celo alcentrigi
ĉiujn elspezojn rilatajn al la kongreso, enspezi la kotizojn, donacojn,
subvenciojn, ktp. La loka komitato povas esti rajtigita de la KK por fari mem
la elspezojn, aŭ parton de li. La profito lasita de antaŭaj kongresoj
estas, laŭ decido de KKK, uzata por pagi eventualajn deficitojn aŭ
konservata por helpi venontan kongreson.
Laŭ la deziro esprimita de la 5-a kongreso
(1909), estis kreata Int. Konsilantaro,
por zorgi pri la financaj rimedoj de oficialaj Institucioj (Lingva Komitato
kaj Konstanta Komitato de la Kongresoj).
En 1911, laŭ propono de Z, estis decidita
de la kongreso, ke partopreni en la kongresoj kaj en ĝiaj diskutoj havas
la rajton ĉiu, kiu pagis la kotizon kaj submetiĝas al la kongresa regularo,
sed rajton de voĉdono havas nur la regule elektitaj delegitoj de E-istaj
grupoj aŭ societoj. Tiuj rajtigitaj
delegitoj estis ankaŭ elektitaj en 1912 kaj 1913.
Laŭ la kontrakto de Helsinki
(1922), la Int. Centra Komitato (ICK) decidas pri okazigo de la kongresoj, kaj
komisias ilian organizon al Konstanta Kongresa Komisiono, kiu entenas du
reprezentantojn de la ICK, du anojn de la loka komitato de la estinta kongreso,
du de la estanta, kaj du kuratorojn de la Kongresa Kaso. La kontrakto
ankaŭ difinas la komitaton de la kongreso.
Laŭ Interkonsento de Kolonjo (1933), la nova UEA organizas la
Kongresojn.
II.
Aranĝoj, Festoj, Kunsidoj, ktp.
La
diversaj aranĝoj de kongreso estas ĉiam la samaj, kaj fakte fariĝas tradiciaj. Efektive
eksperimento montris, ke ili estas plej taŭgaj por atingi la celon:
laborigi la kongresanojn, sed ankaŭ
distri ilin sufiĉe, por ke ili ne enuu, kaj ne tro, por ke ili ne estu tro
lacaj por labori.
Urbo
de Kongreso estas elektita de la ĵus antaŭa kongreso, laŭ
propono de la loka grupo aŭ nacia societo; invito devas ankaŭ esti farata
de oficiala nacia aŭ urba institucio. KKK (kaj poste ICK) ekzamenas plie
ĉu la E-istoj de la urbo estas sufiĉe multnombra) kaj agemaj por
garantii sukceson, ĉar la organizo necesigas grandajn ag- kaj monrimedojn
kaj lertan personaron.
La kongreso daŭras ok tagojn, de la
monato de julio, aŭgusto aŭ septembro. Antaŭ ĝi okazas
kelkafoje antaŭkongreso en alia urbo, tra kiu devas vojaĝi multaj
kongresanoj; ankaŭ iafoje, postkongresoj okazas. Karavanoj estas organizitaj de privatuloj aŭ E-istaj societoj.
Laboro de la kongreso efektiviĝas
en kunsidoj, kiujn povas kaj eĉ
devas ĉeesti ĉiuj kongresanoj. La unua estas malferma kunsido, solena
kaj, pro tio, impresa. En ĝi, oni aŭdas ĉefan paroladon, iam
faritan de Z. mem, kaj poste de prez. de ICK, kaj saluton de reprezentantoj de
kongresanoj de ĉiu nacio; kaj fine de la delegitoj de estraroj aŭ
naciaj institucioj.
Dum kongreso okazas kunsidoj de la oficialaj institucioj de la movado; Lingva Komitato
kaj Akademio, ICK, ktp. Estas la nura okazo, kiu permesas al la membroj de
tiuj institucioj interkonatiĝi, kaj parole diskuti la gravajn demandojn,
kiujn ili devas solvi.
De 1922, la ĝenerala kunsido de
UEA, okazas dum la UK.
Ankaŭ kunsidas la diversaj fakaj societoj, kiuj se eble, vizitas la
samfakajn societojn de la urbo por propagandi. Diservoj estas farataj en la diversreligiaj preĝejoj.
Raportoj de la oficialaj institucioj (Lingva Komitato, ICK),
estas legataj, kaj laŭokaze aprobataj de la kongreso post diskutado. Ili
estas publikigataj en broŝuro disdonata al la kongresanoj (Dokumentaro).
Tiuj lastaj ankaŭ ricevas diversajn
dokumentojn, inter kiuj Kongresan libron,
kiu entenas programon de la kongreso, kaj sciigojn pri la naciaj kutimoj kaj
vidindaĵoj de ta urbo; Kongresan Gazeton, kiu aperas ĝenerale ĉiumonate
antaŭ la kongreso.
Por distri la kongresanojn estas organizitaj:
interkonatiĝa vespero, la unuan
tagon, dum kiu kongresanoj libere interparoladas; teatra prezentado de verko de nacia aŭtoro E-en tradukita kaj,
se eble, ludita de naciaj aktoroj; Int. balo; kiun ĉeestas la
kongresanoj en naciaj kostumoj; komuna festeno, tre malkara por ke ĉiuj
povu ĉeesti; ĝenerala ekskurso,
kiu daŭras unu tutan tagon, por viziti rimarkindan vidindaĵon de la
urbo aŭ ĉirkaŭaĵoj. Postkongresaj vojaĝoj estas
organizitaj de privataj entreprenoj tra la lando.
Akceptejo,
aranĝita en taŭga domo, ricevas la kongresanojn tuj post ilia alveno;
tie oni sciigas ilin pri loĝejoj kaj oni donas al ili la dokumentojn,
pri kiuj ni parolis supre; ili ankaŭ trovas en ĝi vendejon de E-aĵoj, ekspozicion,
ripozĉambron, poŝtoficejon, ktp.
III.
Kongresoj.
I-a (1905) - Boulogne sur Mer
(Francujo). (En l904 kelkaj anglaj kaj francaj samideanoj kunsidis, kaj la
sukceso estis tiel granda, ke oni decidis kuniĝi denove la sekvantan
jaron.) D-ro Z ĉeestis; neimagebla entuziasmo. Provizora starigado de
Lingva Komitato. Deklaracio pri difino de E-ismo. Unua prezento de la E-a flago.
- 2-a (1906) - Genève (Svisujo). Definitiva starigado de L. K. Deklaracio
pri la neŭtraleco de la kongresoj. 3-a (1907). - Cambridge (Britujo).
Organizata de tri E-istoj, kiuj alprenis la nomon: la trio por la tria; unua
oficiala sukceso: la urbestro de Londono publike aprobas E-n. - 4-a (t908)
Dresden (Germanujo). Prezentado de Ifigenio de Goethe, tradukita de Z, ludita
de la fama germana aktoro Reicher kaj de lia filino, kiuj speciale por tiu
okazo lernis E-n. - 5-a (1909) Barcelona. La unuan fojon okazis Floraj Ludoj
imitataj de la katalunaj. - 6-a (1910) Washington (Usono). D-ro Z,
malgraŭ sia malbona farto, transiris Oceanon por ĝin ĉeesti.
Prezidata de la direktoro de Panamerika Oficejo; akcepto ĉe la ministro de
Eksteraj aferoj de Usono. - 7-a (1911) Antverpeno (Belgujo). Ĉeestis la
rajtigitaj delegitoj de la E-istaro, elektitaj laŭ propono de Z mem. -
8-a (1912) Krakovo (Polujo). Z diris: Tiu
kongreso estas la lasta, ĉe kiu vi vidos min antaŭ vi; poste, se mi
povas veni al vi, vi ĉiam vidos min inter vi. Kaj klarigis la kaŭzon
de tiu decido. 9-a (1913) Bern (Svisujo). - 10-a (1914) Parizo: ne okazis,
kvankam tute organizita, pro la ĝenerala mobilizado okazinta la tagon je
kiu devis malfermiĝi la kongreso. - 11-a (1916) San Francisco (Usono). Pro
la milito, la kongreso ne povis okazi en Edinburgo (Britujo) kiel estis
projektita; nur la usonaj samideanoj sukcesis aranĝi tutamerikan E-an
kongreson kiu anstataŭis la dek-unuan. - 12-a (1920) Hago (Holando), kiu
montris fidon de niaj holandaj samideanoj. - 13-a (1921) Prago (Ĉeĥoslovakujo);
komenco de revivo de nia afero. - 14-a (1922) Helsinki (Finnlando); kontrakto
inter UEA kaj la naciaj societoj de propagando. La unuan fojon ŝtatestro,
la prezidanto de la Finna Respubliko, oficiale akceptis la kongresanojn. 15-a
(1923) Nürnberg (Germanujo). 16-a (1924) Wien (Aŭstrujo), entenis 3.600
kongresanojn, sed dank' al kriza valuto estis grava deficito malfacile
kompensita de la tuta E-istaro. -17-a (1925) Genève (Svisujo). 18-a (1926) Edinburgo (Britujo) - 19-a
(1927) Danzigo - 20-a (1928) Antverpeno (Belgujo) - 21-a (1929) Budapest (Hungarujo) - 22-a (1930) Oxford (Britujo) - 23-a
(1931) Krakovo (Polujo) - 24-a (1932) Parizo - 25-a (1933) Köln (Germanujo).
Jubilea Kongreso. - 26-a (1934) Stockholm (Svedujo). - 27-a (1935) Roma
ROLLET DE L'ISLE.
Noto.
Pluaj detaloj pri la unuopaj UK-j en la laŭlandaj artikotoj. Krome aparta
rubriketo pri ĉiu kongresurbo. Aliajn kongresojn v. Katolika movado,
Laborista movado ktp.
Konjunktivo.
v. Subjunktivo.
König
Lajos, hungaro, prof. de komerclernejo. Nask. 19 aŭg. 1889 en Szekszárd.
Li estis la gvidanto de la movado en Miskolc, verkis gramatikon (en la gazeto Reggeli
Hirtap), gvidlibron pri Miskolc.
Konsisto
de la Esperantistaro. (Parolinte pri la movado post 1908): Tiu E-istaro ne
estis plu unuforma, kiel tio eblis en la komenca periodo. Hector Hodler
ĝuste traktis en la decembra No de gareto ,E' de la jaro 1913 la
diversspececon de homoj aliĝintaj al E-movado, kiun partoprenis liavorte
samtempe: elementoj progresaj kaj idealistaj, homoj kun utopia mentaleco,
stranguloj maniuloj kaj aliflanke malkontentuloj, ambiciuloj aŭ simple
amatoroj. Daŭris veni al la lingvo idealistoj kaj idealismanoj de pura
speco. Multaj amatore ekinteresiĝintaj pri la lingvo, poste estis kaptitaj per la ideo interna. Tiu unua parto de E-istoj
estis sendube plej fortika kaj plej fidela por la lingvo. Tiuj personoj estis
plej konstantaj legantoj, kunlaborantoj kaj abonantoj de la E-gazetaro. Ili
estis aĉetantoj de la libroj. IIi estis la ĉefaj konservantoj de la
lingvo. Al E venis jam ankaŭ aliaj personoj, celantaj tujan aŭ
eventuale estontan bonuzon aŭ profiton per-E-an. Tiuj personoj, trovinte
en E ion, kio ligis ilin al la lingvo, estis lojalaj, inertaj,
kontraŭreformemaj. Ili formis la rezistan povon de la E-ista popolo. Tiu
dua parto de E-istoj enhavis veran miksaĵon, respegulantan ĉiujn socitavolojn
kaj tendencojn. Al ĝi apartenis fitatelistoj korespondanto, utiligantoj
de E por propagando de iuj alaj ideoj, entreprenistoj diversspecaj, eldonantoj
de certa parto de ĉiujare naskiĝantaj kaj malaperantaj E-gazetoj ktp.
Inter tiuj personoj troviĝis kandidatoj por organizi novajn societojn,
tigojn, asociojn - ĉu naciajn, ĉu internaciajn. Ili ofte emis al bruaj
titoloj kaj al brua agado. Ili ofte ellaboradis plej grandiozajn projektojn.
Ili luktis inter si por gvidoroloj. Se personoj de tiu dua kategorio komencis
disreviĝi en E, se ne estis por ili ligiloj ĉu ekonomiaj, ĉu
moralaj, retenantaj ilin ĉe la lingvo, tiuokaze ili aŭ iris for el la
movado, aŭ ekokupis sin pri rezonado, reformado lingva eksperimentado
ktp. Por la praktika E-movado ili perdiĝis. Bonan ekzemplon tiurilatan
prezentas R. de Saussure, ne sukcesinta
en praktika uzigo de E inter la scienculoj, malsukcesinta en daŭrigo de
la gazeto Int. Scienca Revuo, kaj fine sin okupinta nur pri ellaboro de sennombraj
diversaj reformo-projektoj. Ĉiuokaze la nombro de la restantoj ĉiam
superis la nombron de la forirantoj. La E-istaro kreskis.
E. DREZEN.
Al ĉi tiuj ofte tre trafaj
konstatoj cititaj el la Analiza Historio (p: 57.) estu aldonata interesa
statistiko. En 1928 Reuben Algot Tanquist akiris doktoran gradon ĉe la
Universitato en Minnesota per disertacio, kies temo estis, kial oni lernas
E-n. Alvenis 750 demandiloj kaj inter la kaŭzoj estis: internaciaj aferoj
(pacafero, homa frateco ktp.) en 29, lingvistiko en 24, korespondado en 14,
vojaĝo en 13, politika kaj religia propagando en 8, amuzo en 4, kolektado
en 3, radio en 2, diversaĵoj en 3%-oj.
Konstanta
Komitato de l Kongresoj. (KKK.) Estis fondita en 1906 dum la dua UK
laŭ propono de G. Moch. Ĝi havis la taskon interkonsenti kun la Loka
Komitato pri organizo de la kongresoj, prizorgi la starigon de tagordo kaj
aranĝi ĉiujn nelingvajn kunvenojn de la kongresoj. Ĝi konsistis
el po du anoj de la du lastaj kaj de la okazonta kongresoj. Kiel sidejo de la
KKK estis etektita la Centra Oficejo en Paris.
Konstanta
Reprezentantaro. La tuto de la reprezentantoj de la naciaj E-societoj laŭ
la Kontrakto de Helsinki. (v.)
Konstantopoulos
G. Demetrio, greko milita farmaciisto. Nask. 12 aŭg. 1893 en Arta.
Malnova E-isto, kiu fondis grupon en Arta jam 1909. En Joannina li instruis
E-n en la klasika gimnazio kaj varbis multajn eminentulojn de sia restadejo.
Konsuloj.
Antaŭuloj de la nuntempaj UEA-delegitoj. Laŭ propono de A. Carles el
Beziers (Franc.) la dua UK en Genève 1906 decidis la starigon de
konsuloj por plenumi reciprokajn servojn. La konsuloj estis elektitaj de la
societoj kaj grupoj. Ilia nombro estis
en 1906 120, 1907 232, 1908 303.
Kontrakto
de Göteborg. v. Laborista movado.
Kontrakto
de Hachette. (inter Z kaj H) Noto: la teksto estas france redaktita la ĉi-suban tradukon verkis G.
Waringhien.
I. Unuflanka Cedo.
Parizo,
la 30 Julio 1901.
Mi subskribinto, Dro Lazaro Ludoviko
Zamenhof, elpensinto de la internacia lingvo Esperanto, loĝanta en
Varsovio, strato Dzika n-o 9, deklaras per ĉi tiu dokumento, cedi al Sro
de Beaufront, laŭ kondiĉoj parole konsentitaj inter ni, la ekskluzivan
rajton por ĉiuj landoj publikigi ĉiujn verkojn destinitajn al la
propagando kaj instruado de tiu lingvo, laŭ la praktika kaj literatura
vidpunktoj; kontrakti tiucele por Francujo kun de li elektota eldonisto, kiu
mem rajtos subkontrakti kun la eldonistoj de la diversaj fremdaj landoj. Tiuj
verkoj, kiuj devos esti antaŭe prezentitaj al mi, estos aprobitaj de mi
ekskluzive je ĉiuj aliaj; ili surhavos la mencion de tiu aprobo. Mi
devontigas min persekuti, konsente kun Sro de Beaufront kaj liaj eldonistoj
(tiuj eldonistoj prenos sur sin ĉiujn kostojn de la persekutoj kaj
entualaj procesoj) ĉian konkurencan publikigon aŭ falsaĵon, kiu
povus esti farita je la malprofito de niaj komunaj interesoj.
2. Duflanka Kontrakto. Inter Dro
Zamenhof kaj Sro de Beaufront.
Dro Zamenhof devontigas sin:
l. eldonigi neniun el siaj verkoj
rilataj al tiu lingvo, krom per la eldonistoj elektitaj de Sro de Beaufront.
2. doni sian aprobon al la aliaj verkoj
rilataj al tiu lingvo, nur se iliaj aŭtoroj konsentas eldonigi ilin per la
ĉi-supre difinitaj eldonistoj.
3. permesi al neniu traduki liajn verkojn
en aŭ pri tiu lingvo, krom se la tradukisto konsentas eldonigi ilin per la
de Sro de Beaufront elektitaj eldonistoj. Pri la persekutoj aluditaj en la
supra cedo, ĝi koncernas nur la verkojn, kiuj surhavus ian ajn aprobon de Dro Zamenhof, kontraŭe
al la kondiĉoj de ĉi tiu kontrakto. . (Artikolo I-a)
Siaflanke Sro de Beaufront devontigas
sin:
pagi al Dro Zamenhof kaj al liaj
heredontoj aŭ reprezentantoj la ⅔ de la sumoj, kiujn li ricevos kiel
rajtopagojn aŭ de la aŭtoroj kaj tradukistoj, aŭ de la eldonistoj
de tiuj verkoj. . .
Por la verkoj rilataj al Esp-o, kies aŭtoro
estos li mem, Sro de Beaufront
devontigas sin pagi al Dro Zamenhof ⅓ de la sumoj, kiujn li ricevos de
la eldonistoj, kiam tiuj verkoj estos nur tradukoj de libroj verkitaj en Esp-o
aŭ en ia ajn lingvo de Dro Zamenhof. Por la verkoj rilataj al Esp-o, kiuj estos pli originala kaj
persona verko de Sro de Beaufront li pagos al
Dro Zamenhof l0% de la ricevotaj sumoj. . (Art. 2-a)
Sro de Beaufront absolute nenion
deprenos por li mem pri la verkoj de Dro Zamenhof, kiuj estos eldonataj
aŭ reeldonataj jen per la firmo Hachette, jen per aliaj kun tiu
kontraktintaj. . . (Art. 4-a)
En
okazo de morto de Dro Zamenhof, estas konsentite per ĉi tiu dokumento,
ke Sro de Beaufront heredos la rajton pri ekzameno kaj aprobo dum la tempo,
dum kiu daŭros la literatura posedrajto, (proprieteco) de la Doktoro kaj
de lia heredonto) aŭ reprezentantoj. Tiuj ĉi devos heredi nur la
financajn rajtojn de Dro Zamenhof. En okazo de morto de Sro de Beaufront
antaŭ la ĉeso de la aludita literatura posedrajfo la rajto pri
ekzameno kaj aprobo transiros al Sro René Lemaire, doktoro pri juro,
loĝanta al Epernay (Marne) por la tuta cetera tempo. . . (Art. 10-a. )
Historieto
de tiuj kontraktoj, skizita de Carlo Bourlet (franclingve):
En
1901 (februaro aŭ marto), per miaj personaj rilatoj kun Breton mi
decidigis la firmon Hachette eldoni E-ajn librojn. Mi rilatigis Sron de Beaufront
kun Bréton Mia solo tie finiĝis. Estas Sro de Beaufront, kiu, kun Sro
Lemaire, aranĝis la aferon, elpensis la
Aprobita de Z kaj redaktis la
du suprajn kontraktojn. Mi ne konis tiujn du kontraktojn dum unu jaro.
En Junio 1902, Breton komunikis al mi la
cedon, en Julio 1902 Carl komunikis al mi la Kontrakton. Mi pasigis la tutan
vintron 1902-03 provante rompigi tiujn kontraktojn. De Beaufront
kontraŭstaris sovaĝe (a opposé une resistance farouche). Mi
publikigos lian sugestan korespondadon. Li cedis nur, kiam Z fine skribis al li
(mi havas la respondan leteron de Z),
ke, ĉar oni ne volas detrui la kontraktojn, li mem nuligos ilin rifuzante
sian aprobon al ĉiuj verkoj.
La du kontraktoj estas rompitaj, kaj
anstataŭigitaj per ununura rekta kontrakto inter Z kaj Hachette. Mi ne
havas la precizan tekston, sed mi konas ĝuste la enhavon:
l. Hachette havas la ekskluzivan rajton
eldoni la verkojn de Z kaj la verkojn de li aprobitajn.
2. Z. ricevas 20% por aŭtorrajtoj, kaj
2% por aproborajtoj.
3. Hachette estas devigata publikigi aŭ
aranĝi publikigon en la Kolekto de gramatikoj, vortaroj ktp. en la 7 ĉefaj
eŭropaj lingvoj.
(Noto: la letero) de Beaufront al Sro
Bourlet en tiu jaro 1902 malaperis. Ankaŭ la de li aludita letero de Z.)
Kontrakto
de Helsinki. v. Organizo.
Kontrakto
de Kolonjo. (Interkonsento). v. Organizo.
Kontraŭmilitistoj,
v. Militrezistado.
Kopar
ps. de K. Kalocsay, (v.)
Köppen
Vladimir, germano, d-ro, meteorologo, univ. prof. nun en Graz. Nask. 25 sept
1846 en Petrograd (Leningrad). Proks. 350 sciencaj traktaĵoj. . .
Artikoloj en E en Scienca Revuo kaj Germana E-isto.
Korespondado.
Ne ekzistas nacia lingvo, kiu havas en la privata korespondado inter
diversnacianoj tiel gravan rolon, kiel E. Multaj personoj lernas E-n nur por
letere interrilati kun alilandanoj; specialan altirforton havas la korespondemuloj
en malproksimaj landoj. La motivoj kaj celoj estas la plej diversaj.
Troviĝas multaj, kiujn interesas la fremdaj homoj kaj kutimoj; aliaj volas
interŝanĝi diversajn aĵetojn, plej ofte poŝtmarkojn; denove
aliaj ŝatus trovi amikon, kiu estas adepto de la sama idearo; troviĝas
personoj, ĉe kiuj la motivoj eliras el amo; alia parto korespondadas pro profesiaj
aŭ sciencaj kaŭzoj: La korespondado pere de E havas specialan valoron
por la paca eduko de la junularo. La gravecon de la korespondado en E pruvas i.
a. , ke la japanaj E-istoj eldonis 310 paĝan libron pri la praktika gvido
de la korespondo en E (de Ishiguro).
v. Adresaroj.
Koreujo,
Azio. Korea E Asocio (KEA) estis fondita de Verda E. Kim en sept. 1920. Ĝi
estis la unua ES en K. Antaŭ tiu tempo estis nur izoluloj. En jul. 1922
Oojana fondis Seoulan ES. Dank' al la energia funkcio de ambaŭ grupoj
aperis multaj fervoraj E-istoj. En jun. 1924 SES ŝanĝis sian nomon je
Korea E-Instituto. Poste fondiĝis ankoraŭ kvin grupoj, fondintoj: S.
Yamamoto, O. Col, Rju Kidong, Stelaro Pajk, N. Hŭang, k. a. Gazetoj
eldonitaj: Verda Tajdo, 1925; aperis
2 n-roj, Orienta Lumo, 1925, dek
kelkaj n-roj, Verda Ĝardeno, 1
n-ro, La Voĉo, 4 n-roj. La
ĉiutaga ĵurnalo La Dong-A Ilbo helpis multe en la prop.
SOKTAJ
ĈANG kaj STELARO PAJK
Kornfeld
Salo, v. Grenkamp.
Korte
Pieter, nederlandano, instr. popollerneja (estro). Nask. 17 jun. 1894 en
Beerta. Gvidis multajn kursojn laŭ Cseh-metodo. Agis ekde 1927 kiel agento
de TAGE, post la germana nacisocialista ekrego 1933 aranĝis, ke la
funkcioj de la laborkomitato por TAGE kaj IPR transiris al Nederlando; nun
ĉefa laboranto por TAGE. Verkis artikolojn, kuntradukis la Floretoj.
Koser
Ljudovit, d-ro, inspektoro de la ministerio por eksteraj aferoj en Beograd.
Pioniro antaŭmilita. Verkis en 1908
la imuan slovenan lernolibron de E fondis samjare la unuan E-grupon en Slovenujo.
Kostatiko,
Centra Ameriko. En 1905 aperis tie la gazeto E-a Skarabaro. Laŭ la Dietterle-statistiko en 1928 E-istoj
troviĝis en du lokoj. UEA del. en 1933 en San José.
Kostiainen (kostiajnen) Ville Jussi,
finno, sekr. de Laborista Sporta Asocio de Finnlando, estrarano de Socialista
Sportinternacio. Nask. 1 majo 1889 en Sulkava. Kunfondinto kaj prez. de FLEA.
Verkis artikolojn en E pri sporto.
Kötz
(köc) Bernhard, germano libristo. Nask. 7 jan. 1882 en Waldenburg. Eklernis
E-n 1902, aktiviĝis 1907. Prezidis la tiaman Saksan-Taringan E-istan
Ligon, kaj fondis eldonejon de la Ligo, kiu ŝanĝiĝis en 1908 al
Germana E-Librejo. Eldonis multajn E lernilojn kaj literaturon. En 1910 akiris
la E-Eldonejon Hoffmann, kaj en 1919 la E-eldonaĵojn de Germana E-Gazeto.
En l921 kunfando de la Germana E-Eldonejo kaj Librejo kun la firmo Ferd. Hirt und
Sohn, Leipzig. Tie li oficas kiel dir. de la E-fako. Partoprenis 13 int.
E-kongresojn kaj konferencojn. Prez. de ES en Leipzig. Verkis krom prop.
artikoloj Hirts E Taschenwörterbuch
(kunverkinto A. Degen), el kiu disvendiĝis 35.000 e-roj; mallongan lernilon; Int. Kantaron.
Kotzin
Boris, sovetiano, hebreo, ĵurnalisto-redaktoro, nevo de Z. Nask. en Kovno
1887. E-isto de 1902. Kunlaboris en LI kaj aliaj E-gazetoj, tradukis multajn
verkojn de Ĉeĥov, Gorkij k. a. En 1910-15 K. estis red. de La Ondo de E kaj en 1911-13 vicprez. de
Moskva Societo E-ista. K. verkis la plej kompletan kritikon kontraŭ Ido Historio kaj teorio de Ido, 1913, kiu
aperis ankaŭ en germana traduko, 1916. En 1920 K. enkondukis E-n en Soveta
sindikato de artistoj kaj en ties organo
Rabis. Estis membro de CK de
SEU 1926-28.
Kovács
(kováĉ) Tódor, hungaro, pens. ŝtata fervojoficisto; instr. de sten.
Nask. 31 dec. 1879 en Jászberény. E-isto de 1904 kaj eklaboris por E en Fiume
(nun en Italujo). Multaj paroladoj kaj artikoloj, propagando inter la
stenografoj kaj fervojistoj. En 1929 broŝuro pri E ĉe la fervojoj.
Red. de eta gazeto Revuo, 1932-33.
Kowalski
Johano Mario Miĥaelo, d-ro, arĥiepiskopo, ĉefulo de la mariavita
religio, (v.) loĝas en Plock, Polujo. Nask. 25 dec. 1871. Laŭ lia ordono
ĉiuj m-aj pastroj devas posedi E-n kaj en ĉiuj m-aj lernejoj E estas
instruata.
Koenŭ
Josef, ĉeĥo prof. mezlerneja en Mladá Boleslav, Nask. 16 apr. 1904
en Nymburk. Multaj prop. paroladoj en vasta ĉirkaŭaĵo de lia naskiĝ- kaj loĝurboj kaj
trad. E-ajn publikajn paroladojn de Scherer, Ajayi, Niŝimura, ktp.
Komitatano de ĈAE. Kunlaboras al Ĉeĥoslovaka
Antologio.
Kozlowska
(kozŭoska), Panjo, fondintino de la mariavita religio (v-), kiu aprobas E-n.
Kozma
János, hungaro, grekkatolika pastro. Nask. 19 okt. 1884 en Mezözombor. Prop.
broŝuro 1911. En 1922 eld. kaj red. de Katolika
Revuo. Artikoloj.
K.
R.: Konstanta reprezentantaro (v).
Kraemer
Cristiano, brazilano, publika tradukisto kaj ĵurnalisto. Mortis en 1923.
Pioniro en B. (1896). Fond. kaj unua prez. de ES Sud-Rio Granda (1906); fond.
kaj unua vicprez. de Gremio E-ista E. Backheuser en Porto Alegre (1923).
Kraków.
Urbo en Polujo, iama rezidejo kaj kroniĝurbo de polaj reĝoj; 205,260 loĝantoj.
- 8-a UK 11-18 aŭg. 1912; 946 kongresanoj el 28 landoj; 25-jara jubileo;
lasta kongresa parolado de Z. - 23-a UK I-8 aŭg. 1931; 713 kongresanoj el
30 landoj; inaŭguro de Z-strato.
Kraljeviĉ
Marko, la unua proza originalaĵo en E, verkita de M. Abesgus, 1897, 15 p. Aperis ankaŭ en rusa traduko, 1915.
Kramers
Martina Gezina, nederlandanino. Nask 24 junio 1863 en Veur, 15 okt. 1934. Batalantino por la rajtoj de la virinoj
havis diversajn funkciojn en la movado tiucela.
E-istino de 1926. De tiam fervore laboris por E, gvidis kursojn kaj
verkis multajn prop. artikolojn.
Kraner
Fritz, germano, d-ro fil., supera lerneja konsilisto. Nask. 6 febr. 1867 en Einsiedel.
Sukcesa peranto inter la saksa instruistaro kaj la ministerio por popolklerigo.
Artikoloj en I PR kaj aliaj periodaj gazetoj.
Kraus
Vojtìch, ĉeĥo, urba oficisto. Nask. 13 febr. 1865 en Praha, mortis 26
sept 1928. Prez. de EK en P., del. de UEA de la fondo ĝis sia morto. Kunfond.
de Bohema Asocio E-a. Organizis la movadon en P.
Krenicki
Iz., d-ro, kuracisto en Varsovio. Nask. 26 jan. 1874 en Wilno, Polujo. E-isto
de 1895. Kunorganizinto de E-Rondo en V. Membro de la Loka Monumenta Komitato
en V. Artikloj en E-aj med. revuoj.
Kreatanov
Ivan H., bulgaro, lektoro de fremdlingvoj. Nask 28 okt. 1896 en Pirdop.
Loĝas en Sofia. Dum sia 15-jara vivado en eksterlando vizitis preskaŭ
tutan Eŭropon E-isto de 1905. Eldonis dudekon da libroj kaj libretoj en
kaj pri E, gvidis kursojn faris paroladojn. Senlaca kaj entreprenema aganto.
L. K. Inter liaj verkoj: Bulgara
Antologio; La bulgara lando kaj
popolo; Vortaro de E por bulgaroj
(aperis 3 eldonoj, 10000 e-roj). Kunlaboranto de la Enciklopedio.
Krestomatio.
v. Fundamenta Krestomatio.
Kreuz
(kreŭc) Robert, germano, dir. de UEA. Nask. 2 jun. 1894 en Mainz.
Antaŭe oficisto kaj fakestro en la industrio Vojaĝoj kaj restadoj en
diversaj landoj faris lin vasthorizonta homo, kiu parolas multajn lingvojn.
Eminentulo sur la stenografia kampo: Fariĝis E-isto en 1908-9, post la
milito reviviganto de SOL kaj kunlaboranto de REVELO, ĉefdelegito de UEA,
sukcesa kontraŭbatalanto de Ido, red. de E Triumfonta, en 1925 ĝen. sekr. de ICK, en 1930 direktoro, de
1933 dir. de UEA. Konst. ĝenerala sekr. de UK-j, eminenta oratoro,
unuagrada interpretisto plurlingva kaj tradukisto plej rapida E-stenografo Iniciatinto
de la foira reklamo per E, kiam oni kreis la int. foirojn en Frankfurt. LK kaj
kunlaboranto de ĉiuj grandaj E-gazetoj. Verkoj:Vortaro de komercaĵoj E-G, 1920; Komerca Vortaro en E (kunlabore) 1927 - Varolisto en E, 1919-24; La
problemo de int. helplingvo por komerco kaj trafiko (dulingva), 1924; konversacia libro G-E, 1926; komerca ekzercaro; 500 komercaj frazoj en E,
1928; Debata stenogr. E-a laŭ
Stolze-Schrey, 1926; Eŭropo
ĉe la Abismo (trad. de Nitti), 1923; Eŭropo sen Paco (trad. de Nitti, finpresita, sed retenita de
la eldonejo), Frankfurt, 1926. Ĉefkunlaboranto de la Enciklopedio.
Krijt
(krejt) Pieter, nederlandan bankoficisto. Nask. 16 sept. 1894 Zaandijk. Prez.
de sekcio Amsterdam II. de FLE. Gvidis kursojn.
Kriminologio.
Verko de R. Vambery, el la hungara
trad. V. Tóth 1924, 86 p. Ĝi temas pri la deveno, la historio, la
diversaj skoloj, la rilato al punsistemoj, de l' prikrimaj studoj, pri la
sociaj kaj individuaj kaŭzoj de l'
diversspecaj atencoj. K, (G. S. , , E' 1924 p :188.)
Krisl Ladislav, ĉeĥo, faka
instr. en Lom u M. Nask. 26 jan 1894 en
Slanŭ. E-isto de 1912. Gvidas ĉiujare kurson. Sekr. de Amika Rondaro E-ista,
eld. ĝian ciklostilitan bultenon.
Kriss
Juljusz, polo. Nask. en Lwow 1891. Organizis la studentan E-movadon en Kraków
(kursoj, klubo). Multaj prop. artikoloj. Originala poemaro Melodioj de l'
nokto: 1914, 31 p. Kunlaboris al Pola E-isto;
E-ista Voĉo; La Revuo.
Kristana
E-ista Ligo Int. v. KELI.
Kristanismo
kaj Patriotismo, de Leo Tolstoj, el
la rusa trad. I. Maĉernis. 1931, 112 p. Tolstoj post la efektive iom
ridindaj renkontiĝoj de la franca-rusa maristaro dum 1893 verkis tiun pamfleton,
en kiu li montris, ke tiuj ŝajne porpacaj aranĝoj trompas la
popolojn, ke patriotismo troigita kaj miskomprenata
rekte kondukas al militoj. (G. S., ,E' 1931, p 97.)
Kristnaska Sonorado. Rakonto de Dickens, el la angla trad. Martyn Westcott. 1905, 83 p.
Kritiko
en E. La historia evoluo de la recenzo reprezentiĝas per ta gvidprincipoj
de la tri ĉefaj recenzologoj.
H.
Aspremont (XVI. jarcento): La recenzo estas superflua kaj mafutila
akcesoraĵo de l' literaturo, ĝia parazito.
Taine:
Recenzi estas nepre necese. La tasko de l' konstrua kritiko estas klarigi la
jam ekzistantan literaturon, evoluigi la verkistojn kaj tiel plibonige efiki
je l' estiĝantaj verkoj.
Wilde:
Kritiko estas arto potencumita, ĉar dum la materialo de l' arto estas la
naturo, tiu de l' kritiko estas la arto mem.
Ĉi tiuj tri principoj respeguliĝas
ankaŭ en la E-a recenzo, kiel evoluogradoj. Antaŭ la milito la recenzo
preskaŭ tute mankis en E. La
bibliografian rubrikon en la gazetoj La Revuo kaj Lingvo Internacia gvidis
brilaj nomoj kaj bonaj plumoj: Cart,
Bourlet, Noel, Ned Katrin (tre sprita kronikisto de kongresoj), Paŭlo Lengyel, Corret ktp., sed
ili tute ne faris al si la penon skribi verajn recenzojn, iliaj skribaĵoj
konsistis en laŭda saluto al la pliriĉigo de nia literaturo kaj en
prilingva kritikado koncernanta preskaŭ ekskluzive la gramatikon kaj la
vortaron. Kelkaj pli diligentaj recenzistoj (ekz. Verto en Esperanto)
fervoris pri la longa rakontado de l enhavo. Vere valormezuranta kritiko,
rigardanta la verkojn kiel artkreaĵojn, pritraktanta stilvalorojn,
internan konstruon, esprimforton, la artistan individuecon de l' verkisto,
serĉanta la adekvatan stilefekton en tradukoj - ĉio ĉi eĉ
ĝerme ne ekzistis. Kaj ĝi ankaŭ ne povis ekzisti - por tio
mankis loko en la gazetoj, mankis tempo kaj emo - estis la epoko de Aspremont.
Post la milito montriĝas certa evoluo.
En la recenzoj de Stroele, (Esperanto)
Butin (Heroldo), Banham (La Suda Kruco) oni jam klare vidas la tendencon: okupiĝi
pri la literatura kaj stila valoro de l' verkoj. Sed aliflanke, en aliaj
gazetoj daŭras plu la antaŭa stato, eble eĉ pli malhone: ia
flankenparolemo, harfendado, virina kapricemo, trudo de personaj (ofte ne
ĝustaj) opinioj karakterizas multajn recenzrubrikojn.
Apartan lokon okupas de komence Kalocsay en L. M. En liaj recenzoj
(aperintaj ofte sub ps. Kopar, -y) la estetikaj vidpunktoj iĝas estrantaj,
la unueca starpunkto de l' kritikisto esprimiĝas en ĉiu juĝo,
la lingva kaj stila kritiko estas severa, sed neniam harfenda, ĉiam
instrua, neniam persona: oni vidas la konsekvencan klopodon por la konstruo
de literatura stilo (1. recenzojn pri Natan la Saĝulo, Idoj de Orfeo, Reĝo
Lear, Saltego trans jarmilojn ktp.). En
L. M. aperis ankaŭ la literaturaj studoj de Hohlov, kiu per ili iĝis iniciatinto de la kritika eseo. En la
International Language la delikata valortrovemo, belamo kaj certa
juĝkapablo de Newell (Eleno
Vinfero) ekftoris en mallongaj, sed trafaj kaj leginspiraj recenzoj. Samloke
recenzis Sturmer: subjektiva,
kelkfoje malcerta kaj iom kaprica, sed ofte sagaca kaj sprita. Johnson skribas koncize kvazaŭ
kundensigante paĝojn en unu linion sed liaj frazoj ĉiam trafas,
kvazaŭ martelo najlokapon. En la dua periodo de L. M. la recenzoj de Waringhien distingiĝas per
larĝa kulturo, delikata kompreno pri stilvaloroj kaj formproblemoj.
Samloke Totsche, kun siaj severaj principoj
estetikaj, prefero al intelektaj valoroj, klopodo al absoluta, sentempa
artperspektivo, ofte donas memstare ĝueblajn literaturaĵojn; skribinte
la unuan memstaran kritikan libron (De paĝo al paĝo) li
fariĝis ekiriginto de la tria periodo: kritiko kiel arto memstara.
Recenzistoj, krom la menciitaj: Nekrasov, Barthelmess kaj Emba (La
Nova Epoko), Weinhengst (La
Socialisto) okupiĝantaj precipe pri la sociala tendenco de la verkoj kaj
aŭtoroj; Major (Oomoto): vastaj
recenzoj, sed ofte longa rajdado sur amata ĉevaleto; Karl Minor (Germ. E-isto), same, sed en
recenzoj mallongaj; T. Jung
(Heroldo), malofta reeenzanto, sed klarvida kaj klarjuĝa rekonanto; Szilagyi (L. M.): iom senpacienca kaj
subita, sed kun oftaj ekbriloj de sprito; Lejzerowicz
(L. M.): certa gusto, objektiva juĝo. Jaume Grau Casas (Kataluna
E-isto): entuziasma adepto de poezia belo. Krome sennombraj recenzantoj
funkcias en diversaj gazetetoj, sed ili ne disvolvis individuecon sufiĉan
por esti karakterizataj.
GEORGO KARCZAG.
Noto de M. C. Butler. La artikolo estas
tro unuflanke prezentita: en sia entuziasmo
pri unu flanko oni forgesas esti justa al la alia. Oni povas ja diri, kaj
vere, ke en la unua periodo grandparte mankis verkoj originalaj. Pro tio, oni
emis ne kritiki la originalan klasikan aŭtoron, kies verkon oni tradukis,
sed pli atenti la stilon de la tradukinto, kaj la ĝustecon de la traduko,
eĉ la gramatikan ĝustecon. Kaj tio, aparte en la unua stadio de la
lingvo, estis aparte grava, kaj ĝuste tion la legantoj deziri legi. Nuntempe,
kiam oni pli multe verkas originale, kaj kiam la verkoj estas pli ampleksaj,
estas pli da ebleco kaj motivo kritiki la verkon mem.
Kroataj
Poeziaĵoj. Trad. M. Spicer.
1912, 62 p. Riĉa kolekto de belaj, harmoniaj pecetoj de la kroata literaturo.
(LI 1912, p : 417.)
Kroita
Kacumi, japano, prof. de japana historio en Imperia Univ. de Tokyo, membro de
Imp. Akademio. Nask. 3 sept. 1874 en Nagasaki-ken. Patro de la J E-movado: energie klopodis por
organizo de la movado en la komencaj jaroj. En 1908 kun Sinmura partoprenis la
4-an UK kiel unua japano. De la fondo de JEI ne agas aktive. Unu el la
direktoroj de JEI. Kun aliaj verkis: E-J Vortaro, 1906; Plena E-J Vortaro, 1914.
Królewska
41. (elp. Kruleska, signifas: reĝa). Strato en Varsovio, kaj n-ro de
domo en ĝi, kie loĝis dum siaj lastaj jaroj Z kaj lia edzino. 16.
apr. 1917 je la 15-a horo tie eliris la
funebra ceremonio de Z (v. Entombigo de Z) kaj 8 dec. 1924 sama sed jam
pli multnombra procesio de Klara Z. La infanoj: Adam kun sia familio, Sofio kaj
Lidja loĝas ankoraŭ en tiu
loĝejo. Dum ĉiu E-a okazantaĵo en V. la Familio invitas
la samideanaron je teo kaj aranĝas varman akcepton. Estas nun la deziro de
la pola E-istaro aĉeti tiun domon kaj aranĝi tie muzeon E-an.
E. WIESENFELD
Kronenberg Leopold, polo, instr., poste
diversaj profesioj de 1921 okupis sin nur pri E. Nask. 15 okt. 1890 en Bochnia, mortis 7 aŭg. 1929 en
Varsovio. Eldonis multajn verkojn en pola lingvo. Liveris al la pola literaturo
pere de tradukado el la E-a: Derviŝoj
de Tigr Pogosian el la araba kaj novelojn de la hungara F. Herezeg. Estis
kunlaboranto kaj eldonanto de polaj gazetoj. Kun E li konatiĝis en 1909. En 1912 akiris prof.
diplomon ĉe Int. Instituto de E. Samjare li eldonis lernolibreton por
memlernantoj (33.000 e-roj). En 1912 red. de l' Kongresa (ĉiutaga)
Bulteno. Post la milito li reeldonadis
sian lernolibron, gvidis kursojn en diversaj
urboj, (ankaŭ en profesiaj
societoj), veturis tra la tuta lando kun prelegoj. En 1926 la P Eksterlanda
Ministerio aranĝis E-an Presservon (agentejon) kaj li estis ĝia
gvidanto. Aperis de li pli ol 100 prop. artikoloj en la plej legataj polaj
gazetoj, enkondukis en multajn revuojn sisteme kursojn de E. La lastajn jarojn
de sia vivo li vivtenis sin nur per la E-a agado, kaj ekkonis la veran mizeron.
E. T. kaj H D E ofte publikigis liajn tre interesajn artikolojn. Entute: la
plej aktiva E-isto en Polujo inter 1912 kaj 1929, neelĉerpebla,
nelacigebla optimisto.
E. WIESENFELD
Kronitaj
verkoj de la Akademio. Jam
antaŭ la milito la Akademio starigis komisionon por proponi el la
aperintaj libroj tiujn, kiuj pro sia bonlingveco kaj bonstileco meritas esti
laŭdataj de la Akademio. Tia, publikigo de la laŭdoj okazis unuafoje
en l914, kiam la laŭditaj verkoj estis: Estu Homo! (Waguer-Meyer), Rikke
Tikke Tak (Conscience-Posenaer), Mirinda Amo (Luyken); La Vendetta (Balzac -
Merekens); Rolandkanto (Noël). Post la milito en 1923 la Akademio restarigis
tiun komisionon, sed ĝi funkciis ne kontentige. Unuparte la granda kvanto da libroj, kiujn la eldonejoj
devis dissendi al ĉiuj Akademianoj (ĝis 20 el ĉiuj libroj) igis
la eldonejojn ofte ne sendi librojn, kiuj sendube estus ricevintaj la
laŭdon, aliparte tiuj laŭdoj publikiĝis ĉiam longe post la
apero de la libroj, perdante tiel ĉiun efikon je la favoro de ilia
disvastiĝo kaj perdigante al la eldonejoj la valoron de la tiel
dissenditaj libroj. Pro tiu kaŭzo post la jaro 1930 tiu oficiala akademia
laŭdo de la verkoj ĉesis, ĉar la koncerna komisiono dum jaroj ne
ricevis librojn laŭdotajn.
Kompreneble la nuna listo estas nenia
valortakso de la esperantistaj verkistoj kaj tradukistoj (ekz. neniu verko de
Forge aŭ Engholm estas laŭdata, de Kalocsay nur la plej malgranda traduko), sed nur kvazaŭa vicigo
de la ensenditaj, por tiu celo oferitaj verkoj. Tio, ke el la tuta kronita
verkaro iu aŭ alia verkisto rolas per granda procento de la libroj,
montras (krom ke tiu libro ne estas malbonlingva) nur la oferemon kaj
entuziasmon de la koncernaj eldonistoj, aŭ de la verkistoj, sed neniel
lian pozicion en nia literaturo.
La Akademia iniciato estis bela, sed por
ĝin fakte efektivigi, nia movado bezonus finance fortan kaj pro tio bone
organizitan akademion ne kun memvolaj, sed kvazaŭ honorariataj kunlaborantoj.
Jen la listo de la postmilite kronitaj
verkoj :
1923: Hermann kaj Dorotea (Goethe-Küster);
Idoj de Orfeo (Bulthuis), 1924; Preter la vivo (Baghy); Johano la Brava (Petöfi-Kalocsay);
1927: Kataluna Antologio; 1928: Dancu Marionetoj (Baghy); 1929: Prozo
ridetanta (Schwartz); La tajdo (Hohlov);
La alta kanto (Jung); Fabiola (Wiseman-Ramo); Luno de Izrael (Haggard-Payson
kaj Butler). 1930: La Leono de Flandrujo (Conscience-Bulthuis).
Krucumo.
De Drozdov, el la rusa trad. Hohlov. 1922, 56 p. Epizodo de l' lasta
rusa revolucio kaj akre montras la diversecon de opinioj pri ĝi en unu
sola familio. La tradukinto majstras nian lingvon. (G. S. ,E', 1923 p: 44.)
Krumpholc
Josef, ĉeĥo, dir. de la Pĝerov-a burĝa lernejo. Nask. 19 okt.
1870 en Hradĉany. Ŝatata pedagogia verkisto, kunlaboris kun Èejka pri
unuaj ĉeĥaj lernolibroj.
Krysta
(krista) Ludwig, germano, ŝtata eksoficisto, urba konsilantarano en Èeskŭ-Tìín
(Ĉeĥoslovakujo.) Nask. 7 dec. 1877 en Lipowiec. E-isto de 1920. Prez.
de loka EK kaj de 1931 de la Regiona E-ista Ligo fondita de li. Fervora kursgvidanto,
kunlabaranto de pluraj E-gazetoj. Liaj beletristikaj verketoj aperis parte en
la eldonaĵoj de Kenngott, parte memstare (Pri la prononcado en E; Marionetaj ludoj; La senvola svatanto).
Kubo,
Centra Ameriko. Pioniro estis d-ro E. F. Rodriguez. La movado komenciĝis
en 1904, la unua gazeto presinta pri E (en hispana lingvo) estis Eseritura
Veloz, stenografia gazeto. En 1907 en Santiago aperis la unua societo, samjare
en tiu ĉi urbo oni instruis E-n en superaj lernejoj. En 1909-10 aperis
E-gazetoj Kuba Stelo kaj Cuba E-ista. En Habana en 1910 oni
fondis Societon Kuban por la prop. de E. kiu, reorganizita en 1913, ekzistas
ĝis nun. En 1914 ia prez. estis
fama verkisto Mochado, eksambasadoro en Ĉilo. Laŭ la
Dietterle-statistiko en 1928 E-istoj troviĝis en 43 urboj. En 1933
UEA-del. nur en Habana.
I. ŜIRjAEV.
Kubo
(antaŭe: Okonogi) Sadaĵiro (-roo), japano, studento de pedagogio en
Imperia Univ. de Tôkyô. Nask 12 majo 1909 en Asikaga, Totigi-ken. E-isto de
1928. Agema konsilanto de JEI; UEA-del.
Kudela
Antonín, ĉeĥo, juĝa oficisto en pens. Nask 21 nov. 1870 en Svinov. E-isto de 1908. Del.
(de 1910) kaj honora membro de UEA. Prez. de la loka grupo. Ano de la Moraviaj
E-Pioniroj, komitatano de ĈAE dum pluraj jaroj. Kursgvidinto.
Kühbacher
(kübaĥer) Roland, aŭstro-germano, Prez. de EK Innsbruck. Bona
prop-isto; kursgvidanto.
Kuhl Bronislaw, (ps. Baroko), polo.
Nask. 19 aŭg. 1886. E-isto de 1906. Aktiva prop-isto en Krakovo. Lerta
tradukisto kaj kritikisto. En 1912 aperigis lernolibron de E. Originale verkadis
plejparte recenzojn kaj kritikojn en P
E-isto, British E-ist, La Bela Mondo, Universo, k. a. Tradukoj: Ni sekvu Lin de Sienkiewicz, Legendoj de A. Niemojewski kaj Lupo, Hundoj kaj Homoj de Dygasinski.
Kühnl
(künl) Eduard, ĉeĥo, oficisto de ĉeĥoslovaka diplomatia
servo. Nask. 16 majo 1884 en Praha. E-isto de 1900, pioniro de E. Kunfondinto
de EK en P. Fond. de Bohema Unio E-ista en 1908 kaj gvidis ĝin ĝis
la mondmilito. Estis unu el tiam maloftaj E-istoj-turistoj. En 1903
vojaĝis tra Germanujo, Svisujo, Francujo, serĉante kaj vizitante
E-istojn, (l. liajn rememorojn en Bohema
E-isto). Estante en jul. 1914 en Paris por ĉeesti la UK li estis
ekspedita Hispanujon, kie li vivis dum la mondmilito inter E-istoj,
partoprenante aktive en la prop. laboro por restarigo de la Ĉeĥoslovaka ŝtato. Eld. kaj red. la monatan
E-gazeton Èasopis Èeskŭch E-istù,
1907-14. Verkis kaj eld. detalan gvidlibron
tra Praha; detalan ĉeĥan lernolibron; ĉeĥan tradukon de
la Fundamento, ĉeĥan ŝlosilon. Estis ano de la Akademio.
Post forveturo al Usono, li donacis sian ampleksan E-bibliotekon al Biblioteko
de la Nacia Muzeo en Praha.
Kultman
Karl, estono, bankoficisto. Nask. 20 aŭg. 1890 en Puhkovo. E-iĝis
1917. Gvidis multajn kursojn. Prez. de la Narva E Unuiĝo de 6-7 jaroj.
Kun
Leo, d-ro, kuracisto en Slav. Brod (Jugosl.). Komitatano de JEL. Red. de La Suda Stelo de 1933. Recenzisto.
Kun
Pafilo kaj Libro. De A. Isbaĥ,
trad. V. Zamjatin 1934, 266 p. Taglibro
de simpla soldato en la Ruĝa Armeo, kiu lernas ne nur la militarton, sed
ankaŭ ricevas edukon sciencan, industrian, kaj politikan. . . Certe la
libro ne plaĉos al pacifisto. La stilo estas simpla kaj klara. (F., The
British E-ist 1934, p: 40).
Kurachi
(kuraĉi) Haruo, japano, meĥanika inĝ. Nask. 25 nov 1899 en
Nagoya-si. E-isto de 1922. Kunlaboris kun Iŝiguro. Antaŭe taboris por
E en N., nun en Kiboŝa, Tokyo. Trad. al J Esenco kaj Estonteco de L. I.
de Z, 1927.
Kuracistoj,
v. Medicino.
Kurijama
Ioe, japanino, ofieistino de : Centra Poŝtoficejo de Tokyo. Nask. 10 febr.
1909 en Tokyo-si. E-isto de 1931. Post la morto de s-ino Sasaki zorgas Klaran
Rondeton. Partoprenas laboron de Studejo de Z-a Gramatiko, gajnis unuan premion
ĉe lit. konkurso de JE Lit. Societo, 1933.
Kurioza
Okazaĵo. Komedio de Goldoni, el la itala trad. Mevo. 1932, 64. p. La
tuta komedio estas mirinde viva kaj majstre lerta. Traduko en bona E. . . Tamen
kun peketoj. (Kopar, Bibl. Gazeto, 1933, p: 49.)
Kursa
Lernotibro laŭ praktika parola
metodo, verkis E. Privat. 1910,
64 p, 7-a eld. 1930, 78 p. Ĝis nun aperis en 40.000 e-roj. Populara
lernilo uzata en multaj landoj.
Kürsteiner
(kürstajner) Hans, sviso, komercisto. Nask. 14 nov. 1885 en St. Gallen. E-isto
de 1908. Fondis EG en St. G. Havas gvidajn funkciojn en la loka grupo kaj en
SES. Estis ĉefdel. de UEA. Kunlaboris al la Enciklopedio.
Kurzens Nikolajs, latvo, ŝtata oficisto.
Nask. 25. junio 1910 en Aluksne, loĝas en Riga. En 1932 vicprez. de Lat
ES, de 1932 ĝis aŭgusto 1934. red. de Ondo de Daugava. Kunlaboranto
de LM kaj Norda Literaturo. Unu el la plej talentaj originaiaj poetoj:
Majstro de etaj formoj, per kiuj li diras la krudan realon, sen poezia
ornamo, sed liaj komparoj ofte aperas kvazaŭ per forto de revelacio. Liaj
traduko el 1a latva apartenas al la plej
bonaj tradukitaj poemoj.
Küster
Benno, germano, kalkulkonsilisto. Nask. 9 jul. 1861 en Wildeshausen, mortis 24
okt. 1916 en Breslau. Tradukis el la germana Hermano kaj Doroteo, de Goethe, 1911. Kunlaboris al La Revuo kaj Vagabondo.
Kutscher (kuĉer) Ludwik, fininto
de la medicino. Nask. en Krakovo, Polujo. Lernis E-n kiel 15-jara gimnaziano.
De l926 aktiva ano de Societo ,E' en K., gvidis junularajn rondojn. En 1929
iniciatis la fondon de sekcio de medicin- kaj farmacistudantoj ĉe TEKA. De
1927 adm. de P E-isto, de 1931 sekr. de PED. Estrarano de UK 1931.
Kuwahara (-ŭa-) Tosihide
(-ŝi-), japano kemiisto de Ŝtata Industria Laboratorio, Oosaka.
Nask. 20 jan. 1910 en Ooita-ken. Post Sisido gvidis EG en Tria Nacia Kolegio,
Kyôto. Aranĝis postkongreson en Kyôto 1928. Kunfondinto kaj eksprez. de
Sendai ES. Finis kurson de Tôhoku Imperia Univ. Sendai, 1932. Del. de UEA en
Oosaka 1934. J-a delegito de ISAE, 1934.
Ĉefaj artikoloj: Statistika rigardo al nuna stato de E-movado en
la mondo, LRO 1932 marto; ABC de E-movado en Jarlibro de JEI 1932. Ĉefkunlaboranto
de la Enciklopedio. (Kaw.)
Kuzma
Orest, ukrajnano, gimn. prof. Nask. 24 jan. 1893. Fond. kaj prez. de l' landa
societo por ukrajnaj E-istoj Progreso (Kolomyja, Pollando), UEA-del. de
1913. Verkis multajn ukrajnajn verkojn. Verkis diversajn E-lernilojn,
kunlaboris al multaj E-gazetoj.
Kuzmiĉ
Vladimir Savviĉ, sovetiano, ukraina verkisto proleta, aŭtoro de la
ukrainlingvaj romanoj Flugiloj, Turbinoj kaj multaj rakontoj. Nask. en
1904. Aktiva E-isto, verkas ankaŭ en E, membro de IAREV. En E aperis lia
originale verkita noveto Solidareco,
1931. Kunlaboris en SAT-organoj.
Kuznecov,
ruso. Venis en Japanujon en 1919, instruis per rekta metodo E-n en Nippon
E-Sya, Tôkyd, en 7920. - (Kaw.)
Kvakeroj.
v. Societo de Amikoj.
Kvardek
Jaroj. Verketoj dediĉitaj al la 40-jara jubileo de E. SAT, 1927. 48 p.
Enhavo: E kaj lingvoscienco; Provo de kvanta elementanalizo en E; El la unuaj
tagoj de E; Ĉu estis Z - sennaciulo?; Evoluo de la interna ideo; Nuntempa
stato kaj plua evoluo de laborista E-movado. E kaj edukado, ktp.
Kvinmilionoj.
(5.000.000). Rakontoj originale verkita
de Grenkamp-Kornfeld. 1931,
113 p. La lirikaĵoj, rakontaĵoj estas tre multspecaj, tamen io
komuna estas trovebla en ili: la pala anemio. Du aŭ tri paĝoj tamen
konsolas min. (Szilagyi, LM, 1931, p: 70.)
Kvin
Noveloj. De Tuglas, el la estona
trad. Seppik. 1924, 159 p. Du el la
noveloj: En la fino de la mondo (v.) kaj
Popikaj Huhuu aperis ankaŭ en
apartaj eldonoj. (56 p. kaj 32 p.) Pri la granda estona novelisto donas tiu ĉi
libro tre bonan kaj sufiĉe plenan prezenton. Bonega interpretado.
(Kopar, LM, 1924, p: 180.)
Kyffin-Taylor
Gerald, brita, solicitoro kaj notario. Brigad-generalo. Nask. 9 marto 1863 en
Liverpool. Brita parlamentano, 1910-15. Protektanto de E grupo en L.