Z

 

        Zabilon D’her Ranfaing (zabilong-der) Jeanne (ps. Evidino), francino, prof. de korekta prononcado. Nask. 26 jan. 1868 en Limoges. Interesiĝas pri dekoraciarto. Dediĉas sian vivon al la malfavoritoj de la naturo:  surdmutuloj, balbutuloj, blinduloj. E-iĝis en 1895, tuj apostolis per paroladoj, artikoloj, kursoj. Instruis la blindan Hélène Giroud. En 1897 publikigis kurson specialan por stenografiistoj kun granda sukceso. En 1898 orga­nizis la unuan prop. paroladon en Lyon. Pro senlaca propagando kaj sindonemo ricevis la medalon de „Tauring-Club“ (1902). Organizis sola int. loterion por la tutmonda blindul­aro (tri reĝinoj kotizis), kaj ricevis la titolon „Bonfaranta Feino“. Zorgis pri la blinduloj en kongresoj. Krom no­veletoj en E-aj gazetoj kaj poezio, ŝi tradukis de Serre: „La hipotezoj pri Lourdes“, 1912.

        Zakrzewski (zakŝevski) Adam, (ps. Z. Adam), polo, scienculo, en siaj lastaj jaroj estro de l' statistika sekcio ĉe l' Varsovia Magishato. Nask. 1856 en Podola gubernio (Rusujo), mortis 1 nov. 1921 en Varsovio pro aŭtomobil-akcidento. Finis la fizik­matematikan fakultaton de la Peter­burga Univ. Verkis multajn librojn, kunlaboris al la pola „Granda Enciklopedio“, ktp. Unue studis Volapü­kon pri E okupis sin ŝajne jam en 1894-95. Poste studis ankaŭ aliajn lingvoprojektojn, eĉ kreis en 1896 „Lingva International“. Fine li revenis al E kaj partoprenis la l-an UK-n. Apartenis al la unua Varsovia ES kaj en 1908 estis kunfond. de PES. Verkis valorajn artikolojn pri E por gravaj polaj ĵurnaloj. Fervore kunlaboris ankaŭ por la E-a gazetaro. Speciale frapantaj per multscio kaj trafa inteligenteco estas liaj artikoloj refutantaj Idon, Antidon kaj alian reformprojektojn. La  unua tuŝis la demandon „Pri transskribo de propraj vortoj.“ Verkis profundan gramatikon kun sintakso. Ankaŭ pri E kompilis statistikan verketon: „E en unua du­dekjaro“, 1908. Lia ĉefa verko: His­torio de E“ (1887-1912). Pollingve aperis lia granda studverko: „L. I.- Historio - Kritiko - Konkludoj.“ Estis L.K.

E. WIESENFELD

        Zamenhof Adamo, filo de Z, ĉef­kucacisto de la okulpavilono de heb­rea hospitalo en Warszawa. Nask. 11 jun. 1888. Multe skribis pri sia spe­cialeco.  

E. W.

        Zamenhof Aleksander,  (ps. AZO aŭ A. Z.), d-ro, la plej juna kaj plej amata frato de Z, kuracisto. Nask. en 1877, mortis kiel kolonelo de la rusa armeo en 1916 en Dinaburg. E­isto de la unua jaroj de E. Kun­laboranto de IMR.

E. W.

        Zamenhof Felikso, (ps. FeZ, aŭ Zef), farmaciisto, frato de Z. Nask. 6 nov. l868 en Bialystok, mortis 9 dec. 1933 en Varsovio. Estis varmkora amiko de la orfoj. Unu e1 la unuaj en la familio de Z, kiu lernis E-n. Kiel juna knabo li konatiĝis kun la ideo de sia frato, do la aŭtoro de E havis iun, kun kiu li povis konversacii en la nova lingvo. F. Z helpis ankaŭ al la disvastigo de la Unua Libro, post ties aperigo okupiĝis pri la administra flanko de la afero: li pakis, adresadis  kaj dissendadis la broŝuron laŭ diver­saj pene akiritaj adresoj. Partoprenis la lokan kiel ankaŭ la int. movadon dum sia tuta vivo. Ĉeestis multajn UK-jn, estis ano de ICK. Ekde la unuaj jaroj li laboris sur la literatura kampo kaj  jam en „La E-isto“ (Nürn­berg) aperis liaj versaĵoj. Poste ofte li aperigadis siajn originalajn - plej­parte humorajn - versaĵojn, ĉefe en „La Revuo“, „Ondo de E“, „Pola E-­isto“, L. M. Dediĉe al 1a UK en Bou­logne, li verkis la poemon „La Homa Doloro“. Du poemoj ankaŭ en „Fund. Krestomatio“.

E. W.

        Zamenhof Klara, edzino de Z. Nask. kiel f-ino Silbernik 6 okt. 1863 en Kowno, mortis 6. dec. 1924 en Varsovio. Senhezite fordonis sian tutan doton por la eldono de la Unua broŝuro, 1887. Estis ĉiama kunlaboranto kaj helpanto de la edzo, ofte plen­umis liajn administrajn kaj sekreta­riajn taskojn. Ankaŭ post la morto de Z aktive partoprenis la movadon. Dank' al ŝia kunhelpo, fondiĝis la E Rondo „Konkordo“ en V. Ĉeestis ĉiujn UK ĝis la Viena 1924, kiu estis ŝia lasta renkontiĝo kun la E-­istaro.

E. W.

        Zamenhof Leono, (ps. Lozo, aŭ Zetel), polo, d-ro, frato de Z, kurac­isto de malsanoj de gorĝo, oreloj kaj nazo. Nask. 31 okt. 1875 en Varsrovio, mortis 7 febr. 1934 en V. Ampleksa faka verkado: ekz. „His­torio de medicino“ kun biografioj, aforismoj kaj anekdotoj (en pola lingvo): E-isto de 1898. Partoprenis en ĉiuj okazaĵoj de la loka E-mov­ado. Fondinto de ES „Konkordo“ en V. Kelkan tempon estis vicprez. de PES. L. K. kaj korespondanto de la Akademio, ĉefkunlaborinto de L. M. Red. de „P E-isto“, 1908-13. Li verkis multajn originalajn poemojn. Kiel apartaj libroj eliris liaj tradukoj: „Aspazio“ de Swietochowski; „Pro­tesilas kaj Laodamia“ de Wyspianski; „Mia Liro“ (kolekto) kaj  aliaj.

E. W.

        Zamenhof Lidja, plej juna filino de Z, Cseh-metoda instruistino de E. Nask. 29 jan. 1904. Ŝi lernis E-n kiel 9 jara knabino. Fininte en l925 la universitaton (jura fakultato), ŝi for­donis sin tute al E. Ŝi fariĝis sekr. de ES „Konkordo“ en  Varsovio, aranĝis ofte paroladojn kaj kursojn. Ekde la UK en Vieno, 1924, ĉiun UK  ŝi ĉeestis, faris prop. vojaĝon kaj  gvidis en diversaj landoj multajn kur­sojn. Literatura agado: la tradukaĵo de la ampleksa libro pri Bahaismo: „Baha' u'llah kaj la „Nova Epoko“ de Esslemont, „Parizaj Paroladoj de Ab­dul Baha“; originale verkita: „Homo, Dio, Profeto“. El ŝia pure literatura  agado estas menciinda ŝia traduko de „Iridiono“ de l' klasika pola aŭtoto Krasinski, kiel ankaŭ noveloj de B. Prus, kaj „Quo Vadis“, de Sienkiewicz. Kunlaboranto de multaj E-aj gazetoj („P. E-isto“, L. M., k. a.). Kunlaboranto de la Enciklopedio.

        E. W.

        Zamenhof Ludoviko Lazaro: Vivo. Kiu povus pli bone rakonti la vivon de Z, ol li mem? Tial mi ne faros alion, krom kopii leteron, kiun Z sendis al Michaux, prez. de la Bulon­ja Grupo la 21. feb. 1905, kaj kiu ne estas ĝis nun publikigita.

        „Kara sinjoro - Vi petas, ke mi donu al Vi detalojn pri mi kaj mia vivo. Tre volonte mi tion ĉi faros, kiom mi povos, sed bedaŭrinde mi povos fari ne tre multe. Jen estas la kaŭzoj: por la estontaj genera­cioj mia biografio eble estos ne sen­interesa, ĉar efektive mia tuta vivo, de la plej frua knabeco ĝis nun prezentas unu konstantan kaj senintet­rompan serion da diversaj bataloj: a) interne en mi konstante bataladis reciproke diversaj idealoj kaj diversaj celadoj, kiuj ĉiuj egale estis por mi ordonaj, sed kiun reciproke inter­konsentigi estis ofte treege malfacile, kaj tio ĉi multe min turmentadis b) ekstere mi ofte devis bataladi kontraŭ diversaj malhelpoj, ĉar ne­niam miaj idealoj apartenadis al la idealoj en modo kaj tial neniam mankis al mi mokantoj kaj atakantoj. Krom tio mi tre multe da  jaroj havis grandajn kaj tre turmentajn klopod­ojn kun la akirado de mia pano kaj tiu ĉi batalado pri la pano tre venenis mian vivon. En la lastaj jaroj mi fine atingis tion, ke pano jam al mi ne mankas; sed ho ve, la longa batalado min tre lacigis, kaj nun, ne havante eĉ plenajn 46 jarojn, mi jam sentas min kiel homo 60-jara.

        Mi naskiĝis en Bialystok la 3/15. de Decembro 1859. Mia patro (marĝene: kiu ankoraŭ vivas) kaj avo estis instruistoj de lingvo.  La homa lingvo estis por mi ĉiam la plej kara objekto el la mondo. Plej multe mi amis tiun lingvon, en kiu mi estis ed­ukata, t. e. la lingvon rusan; mi lern­adis ĝin kun plej granda plezuro; mi revis iam fariĝi granda rusa poeto (marĝene: en la infaneco mi skri­bis diversajn versaĵojn kaj en la 10-a jaro de mia vivo mi skribis 5-aktan tragedion.). Mi kun plezuro lernadis ankaŭ diversajn aliajn lingvojn, sed ili interesadis min ĉiam pli teorie ol praktike; kaj ĉar mi neniam havis la eblon ekzerciĝadi en ili, kaj ĉar mi ĉiam legadis nur per la okuloj, sed ne per la buŝo, tial mi libere parolis nur en tri lingvo  (ruse, pole kaj germane), la lingvon francan mi legas libere, sed parolas ĝin tre malmulte kaj malbone; krom tio mi en diversaj tempoj lernis iom ankoraŭ ĉirkaŭ 8 aliajn lingvojn, kiujn mi konas tamen nur tre mal­multe kaj nur teorie.

        En mia infaneco mi amis tre pasie la lingvon rusan kaj la tutan rusan regnon; sed baldaŭ mi konvinkiĝis, ke mian amon oni pagas per malamo, ke ekskluzivaj mastroj de tiu lingvo kaj lando nomas sin homoj, kiuj vidas en mi nur senrajtan fremdulon (malgraŭ ke mi kaj miaj avoj ka  praavoj naskiĝis kaj laboris en tiu ĉi lando), ĉiuj malamas, mal­estimas kaj premegas miajn fratojn; mi vidis, ke ankaŭ ĉiuj aliaj  rasoj loĝantaj en mia urbo sin reciproke ĉiuj malamas kaj persekutas. . . kaj mi multe suferis de tio ĉi, kaj mi komencis revadi pri tia feliĉa tempo, kiam malaperos ĉiuj naciaj malamoj, kiam ekzistos lingvo kaj lando apart­enantaj plenrajte al ĉiuj siaj uzantoj kaj loĝantoj, kiam la homoj ekkom­prenos kaj ekamos unuj la aliajn.

        En la jaro 1869 mi eniris en la Bialistokan realan gimnazion; sed post du monatoj mi devis eliri pro rava malsano (en mia infaneco mi tre ofte estadis malsana); en 1870 mi eniris denove kaj mi lernis kun grandaj sukcesoj (mi devas rimarki, ke en la tuta 9-jara daŭro de mia gimnazia lernado, kiel en Bialystok, kiel poste, en Varsovio, mi estis ĉiam la unua en mia klaso; la instru­antoj rigardadis min kiel treege kap­ablan kaj miaj kolegoj profetadis (marĝene: sen ia envio, sed tre bondezire, ĉar neniam mi havis inter la kolegoj ian malamikon), ke mi havos en la vivo ĉiam la plej grand­ajn sukcesojn; tio ĉi tamen poste tute ne plenumiĝis kaj mi longe devis batali ĝis mi ellaboris al mia familio modestan panon). En 1873 miaj ge­patroj transloĝiĝis Varsovion, kie mia patro ricevis la oficon de instruisto de germana lingvo en la reala gim­nazio. Mi restis 5 monatojn dome por lerni la lingvojn latinan kaj grekan, kaj poste mi eniris en la Varsovian 2-an filologian gimnazion, kiun mi finis en la jaro 1879. Tiam mi for­veturis Moskvon kaj eniris tie en la medicinan fakultaton de la tiea uni­versitato. Miaj Moskvaj kolegoj estis reprezentanto de tre multaj plej div­ersaj rasoj, kaj tio ĉi fortikigis en mi la celadon al unuigita homa fami­lio. Baldaŭ la financa stato de miaj gepatroj fariĝis tre malbona, ili ne povis jam tenadi min en Moskvo, kaj tial en 1881 mi revenis Varsovion, eniris tie en la universitaton, kiun mi finis en la komenco de Januaro 1885. Mi forveturis tiam en la vilaĝon Vejs­eje, por komenci kuracistan prakt­ikon. Praktikinte tie en la daŭro de 4 monatoj, mi konvinkiĝis, ke mi por la komuna medicina praktiko tute ne taŭgas, ĉar mi estas tro im­presiĝema kaj la suferoj de la mal­sanuloj (precipe de la mortantoj) tro multe min turmentis. Tiam mi rev­enis Varsovion kaj decidis elekti por mi specialecon pli trankvilan, nome la malsanojn de okuloj. Mi laboris en la daŭro de 6 monatoj en la okulista apartaĵo de unu Varsovia malsanulejo, poste mi lernis kelkan tempon en la klinikoj de Vieno (Aŭstrujo) kaj en la fino de 1886 mi komencis okulistan praktikadon en Varsovio. Tiam mi konatiĝis kun mia nuna edzino, Klaro Zilbernik el Kov­no (ŝi tiam gastis ĉe sia fratino, loĝanta en Varsovio). La 9-an de Aŭgusto 1887 mi edziĝis. Al mia fianĉino mi klarigis la tutan esencon de mia ideo kaj la planon de mia estonta agado. Kaj mi demandis ŝin, ĉu ŝi volas ligi kun mi sian sorton. Ŝi ne sole tute konsentis, sed ŝi donis al mia tuta dispono la sumon da mono, kiun ŝi posedis, kaj tio ĉi donis al mi la eblon, post longa vana serĉado de eldonanto, fine eldoni mem (marĝene: en julio 1887) miajn unuajn kvar broŝurojn (lerno­libro de Esperanto en lingvoj rusa, pola, germana kaj franca). Baldaŭ poste mi eldonis la „Duan libron“, „Aldonon“, „Neĝan Blovadon“ kaj „Gefratojn“ (verkitaj de Grabowski), Tradukon de „Dua Libro“ kaj „Ald­ono“, Mezan Vortaron Germanan, plenan vortaron rusan, anglan kaj svedan lernolibron, Princinon Mary, Adresaron ktp., kaj mi ankaŭ donis la necesan monon por la  eldono de la verkoj de Einstein kaj H. Phillips. Mi ankaŭ donis multajn anoncojn en la gazetoj, dissendis grandan nom­bron da libroj ktp.

        Esperanto baldaŭ forglutis la pli grandan parton de la mono de mia edzino; la tutan reston ni baldaŭ formanĝis, ĉar la enspezoj de mia kuracista praktiko estis terure mal­grandaj. En la fino de 1889 mi restis sen kopeko!

        Tre malĝoja estis tiam mia vivo. Mi devis forlasi Varsovion kaj  serĉi mian panon en ia alia loko. Mia edzino devis forveturi kun mia infano al sia patro kaj mi veturis (en Novembro 1889) en la urbo Ĥerson  (suda Rusujo), kie ne estis okulistoj (marĝene: tie estis nur unu okulistino), kaj kie mi tial esperis trovi panon por mia familio. Sed mia es­pero min terure trompis: miaj tieaj enspezoj ne sole ne donis al mi eblon nutri mian farnilion, sed eĉ por mi mem ili ne sufiĉis malgraŭ mia tre modesta kaj tre avara maniero de vivado! Mi simple kaj litere, ofte, ne havis eĉ kion manĝi: tre ofte mi restadis sen tagmanĝo! Nek mia edz­ino, nek miaj parencoj ion sciis pri tio ĉi, ĉar mian edzinon mi ne volis malĝojigi, kaj en miaj leteroj mi konstante konsolis ŝin, ke estas al mi tre bone, ke mi havas tre bonajn esperojn, ke mi baldaŭ venigos ŝin  al mi ktp. Tamen fine mi ne povis jam pli elteni kaj mi devis konfesi al mia edzino la tutan mian staton. Mi estis tiam ankoraŭ tro fiera, por akcepti de iu monan helpon; tamen la malĝojego kaj la insistaj petoj de mia edzino devigis min akcepti monan subtenadon de mia bopatro (kiu tiam kaj ankaŭ poste neniam rifuzadis al mi sian helpon kaj elsp­ezis por mi fre multe da mono) kaj mi revenis Varsovion, esperante, ke nun mia kuracista praktiko iros pli bone. En Majo 1890 mi revenis Varsovion.

        Ankaŭ tiun ĉi fojon la espero min trompis. Miaj enspezoj tute ne pligrandiĝadis, miaj ŝuldoj kreskadis. Fine ne havante jam la eblon pli atendi, mi en Oktobro 1893 transloĝ­iĝis kun mia familio en la urbon Grodno. Tie miaj enspezoj estis pli grandaj ol en Varsovio kaj la vivo estis malpli kara. Kvankam ankaŭ en Grodno miaj enspezoj tute ne kov­radis miajn elspezojn kaj mi devis ĉiam ankoraŭ prenadi subtenon de mia bopatro, tamen mi pacience tenis min tie en la daŭro de 4 jaroj. Sed ĉar miaj infanoj pligrandiĝadis kaj postulis pli kostan edukadon kaj la urbo Grodno estas tiel malriĉa, ke okulisto neniam povos tie multe pli­grandigi siajn enspezojn, tiel laŭ la insista deziro de mia bopatro mi en la fino de 1897 decidis denove reveni Varsovion kaj fari tie ĉi la lastan provon.

        La stato de mia animo estis tiam terura. Mi sentis tre bone, ke tio ĉi estas mia lasta provo, kaj se ĝi ankaŭ nun ne sukcesos al mi, mi estas perdita. En la daŭro de la unua jaro mi preskaŭ freneziĝis de mal­espero. Sed fine, dank' al la lasta streĉo de mia energio, la sorto kom­encis esti por mi pli favora. Baldaŭ mia kuracista praktiko komencis pli kaj pli grandiĝadi  kaj jam de la jaro 190l, ĝi estas tiel granda, ke miaj enspezoj tute kovras miajn elpezojn. Mi estas savita. Post multaj jaroj de granda suferado kaj bata­lado mi nun fine ricevis pli trankvilan vivon, kaj havas tute sufiĉan panon por mia familio (kvankam kompren­eble mi devas vivi tre modeste kaj kalkuli ĉiun kopekon). Mi loĝas en unu el la plej malriĉaj stratoj de Var­sovio, miaj pacientoj estas nomoj malriĉaj kaj pagas al mi tre malmulte; mi devas akceptadi 30-40 pacientojn ĉiutage, por havi de ili tiom, kiom aliaj kuracistoj havas de 5-10 pacientoj; tamen mi estas nun tre kontenta, ĉar mi havas mian panon kaj bezonas jam nenies helpon.

        Mi havas nun 3 infanojn: unu filon kaj du filinojn.

        Mi estas tre laca kaj lacigis ankaŭ Vin per mia longega letero Adiaŭ!

                        Via L. L. Zamenhof.

        Al la supra letero nur malmulto estas aldonenda. La gepatroj de Z nomiĝis Marko kaj Rozalio (naskiĝ­inta Sofer), lia unua filo, Adamo, naskita en 1888, fariĝis okulisto, kaj anstataŭis sian patron, je la fino de lia vivo, en la domo de la strato Dzika; lia unua filino, naskita en 1889, fariĝ­is kuracistino; lia dua filino, Lidya, naskita en 1904, plej fidele sekvis la vojon de sia patro, instruadante E-n kaj partoprenante la religian mo­vadon Bahaismo.

        La primitiva formo de E estis preta en la komenco de la vintro 1878 kaj Z kun siaj gimnaziaj koleg­oj aranĝis en sia ĉambreto feston, kiun ili nomis „tago de vivigo de la universala lingvo“. Sed li ne ĉesis prilabori ĝin: nur ĉe la jaro 1881 ni konas tri formojn malsamajn de la lingvo, kaj nur en 1885 li donis al ĝi ĝian definitivan aspekton. Poste li de­vis atendi ankoraŭ du jarojn antaŭ ol trovi eldoneblon.

        De Nov. 1897 li loĝis en Varsovio, strato Dzika 9, en la malriĉa hebrea kvartalo. Kaj nur en 1905, la unuan fojon post 20 jaroj, li havis la eblon ĝui kelksemajnan libertempon kaj en­treprenis kun sia edzino vojaĝon al la Bulonja kongreso. Poste dank' al la sumoj, kiujn pagadis al li La Re­vuo pro lia konstanta kunlaborado, li povis ĉeesti ĉiujn kongresojn, eĉ tiun de 1910 en Vaŝington (Amer­iko). De 1905 ĝis la milito lia vivo fluis trankvile kaj laboreme; la tutan tagon lin okupis lia profesio, nur la vesperon li povis dediĉi al siaj am­baŭ  idealoj, internacia lingvo kaj sennacia religio; inter ili du li dividis si­ajn fortojn kaj tempon.

        Sur la E-kampo, liaj tradukoj aperadis regule, kun ĉiam pli granda sukceso.

        Klopode al la homunuigado, li pub­likigis en 1906, en Rusujo, anoni­man broŝuron pri „Homaranismo“, titolo per kiu li anstataŭigis „Hilel­ismo“. De Beaufront kritikis ĝin tre akre en „L'Esperantiste“, kaj Z resp­ondis al li, sed ĉiam anonime. En jul. 1911 li prezentis al la Int. Kongreso de Rasoj, en London, memuaron, en kiu li asertis, ke „la intergenta dis­eco kaj malamo plene malaperos nur tiam, kiam la tuta homaro havos unu lingvon kaj unu religion“. Poste, por povi pli facile defendi siajn ide­ojn, ne kaŭzante malprofiton al la E-a afero, li en 1912, ĉe la Kongreso en Krakovo, rezignis ĉian oficialan rolon en la aferoj de E, kaj eĉ la simplan titolon „Majstro“. Kaj ekde la sek­vanta jaro li publikigis sub sia nomo novan, pli ampleksan eldonon de la antaŭa broŝuro, sub titolo „Deklaracio de Homaranismo“: evidente li volis aludi kaj kompletigi la „Dekla­racion pri Esperantismo“, kiun li vo­ĉigis en Bulonjo. En tiu momento, li ekpensis pri kongreso inter homaran­oj kaj komencis klopodojn pri tio kiam subite eksplodis la milito. Ĝi surprizis Z-on en Köln, survoje al Parizo. Li devis reatingi Varsovion tra Svedujo kaj Finlando. Enfermite en sia urbo pro la batalego, baldaŭ en sia ĉambro pro la malsano, li daŭ­rigis sian nelacigeblan agadon. Li finis la tradukadon de la 4 volumoj de la Andersen-fabeloj, kaj de la tuta Malnova Testamento; samtempe li pretigis cirkuleron, alvokantan kun­venon de intelektuloj, kiu estus pre­paronta ĝeneralan universalan kong­reson por neŭtrale-homa religio; li skizis grandaniman „Alvokon al la Diplomatoj“, publikigotan „post la Granda Milito“. Meze inter tiuj zorg­oj, la morto kaptis lin, la 14 Apr. 1917. Ĝis la fino li restis fidela al tiuj idealoj, kiujn tiel bele esprimas la letero al Michaux.

        Z estis malaltstatura, kun brune­griza barbeto, granda frunto, kaj kalva kapo; li portis pormiopajn ok­ulvitrojn; li misprononcis la siblant­ajn konsonantojn; jam de ĉ. 1900 li suferis je malforteco de la koro kaj manko de pulso en la piedoj. Li estis  pedante ordama en la ordinara vivo, naiva en aferoj, timema antaŭ publi­ko, malinklina al ĉiuj oficialaj ceremonioj,  nature modesta kaj pacama, li penis mildigi ĉiujn konfliktojn; li havis plej profundan senton pri just­eco: je la 1a kongreso li memorigis en sia malferma parolo pri Schleyer, aŭtoro de Volapük, kies disĉiploj ta­men siatempe akre atakis lin; je la 2a kongreso, li invitigis, pere de Mi­chaux, siajn rivalojn, interalie Peano, aŭtoro de „Latino sine flexione“. Sed plej gravaj trajtoj de lia karaktero estas la volo, per kiu li ĉion oferis por siaj idealoj, kaj la pacienca obs­tino, per kiu li laboris por ilia efekti­vigo; cetere tiun volon kaj tiun ob­stinon li ĉerpis el la senmezura amo, kiu puŝis lin alporti, per ĉiuj fortoj de sia korpo kaj spirito, iom da hel­po al tiu fizike kaj morale blindiĝanta homaro.

        Bibliografio: E. Privat. Vivo de Zamenhof; E. Drezen. Zamen­hof; A. Oberrotman. La lastaj tagoj de Dro L. L. Zamenhof; Wiesen­feld, Galerio de Zamenhofoj; Dro Leono Zamenhof. Biografio de Dro L. L. Zamenhof (Universo, 1910); Zamenhof-numero de La Nova Epoko (SAT 1929). (Bonan kompendion oni havas ĉe „Zamenhofa Lego­libro“ de Kidosaki - J. E. I. -, tekstojn en „Originala Verk­aro“ de Zamenhof“ k. de Diet­terle).

G. WARINGHIEN.

        Zamenhof Ludoviko Lazaro: Verkaro.

        La verkoj de Z dividiĝas en tri ka­tegorioj: 1e la prilingvaj verkoj; 2e la tradukoj; 3e la originalaĵoj.

        1e) En la prilingvaj verkoj rimar­kindaj estas unue la prudento kaj to­leremo de Z. La natura emo de el­pensinto al arta lingvo estas plej det­ale elmontri ĉiujn flankojn de sia elpensaĵo tiel faris Schleyer, provizan­te sian Volapükon per kompleta gra­matiko kaj dika vortaro. Male Z liveris unue nur la minimumon, 16-­regulan gramatikon kaj 917-radikan vortareton: „lasante ĉion alian al li­bera iom-post-ioma ellaboriĝado.“ Ĉi­am li evitis aldoni al la primitiva fundamento novajn devigojn; li timis ĉiujn troajn precizigojn, kiuj fariĝus katenoj. Preskaŭ sur ĉiu paĝo de Lingvaj Respondoj oni trovas la saman ideon: „nur la uzo iom post iom ellaboros definitivajn reg­ulojn. . . Ne venis ankoraŭ la tempo, ke ni estu tro pedantaj. . . Ni ne de­vas peni, ke nia lingvo estu tro preciza, ĉar tiam ni nin mem nur ka­tenus. . . En tiaj okazoj, kie kelka libereco alportas al ni neniam malut­ilon, kial ni devus senbezone nin mal­liberigi?. . . Se grandampleksan vor­taregon ni volus pretigi teorie kaj „en rapideco“, ni tre danĝere enkatenigus nian lingvon. . . ktp.“

        Sed tiu toleremo estis ebla, nur ĉar la bazoj de la lingvo estis firmig­itaj kontraŭ ĉia ŝancelo. Tion li atin­gis, havigante karakteron de netuŝ­ebleco al la tri verkoj Gramatiko, Ekzercaro kaj Universala Vortaro, kiun li kolektis en l905 sub titolo de „Fundamento de E“. Por ke iu ajn lingvo povu regule kreski kaj disvolviĝadi estas necese, ke enestu en ĝi ia potenca inertforto, kiu konservas al la plej granda parto de la lingvo oportunan senŝanĝon kaj stabilon, nepran kondiĉon por interkompreniĝado. En la naturaj lingvoj, tiun inertforton prezentas la jarcenta tradicio. En E, kie tia ne ekzistis, Z anstataŭigis ĝin per la Fundamen­to, kun sia karaktero de „dogma“ netuŝebleco. Tiu lingva tabuo estas, post la kreado mem de E, plej genia elpenso de Z. Ĝi certigis al ĝi sen­riskan evolupovon kaj ebligis al Z tre libere proponi kaj uzi novajn vort­ojn (ĉirkaŭ 3 mil), el kiuj la plimulto estis poste registrita en la Oficialaj  Aldonoj.

        2e) La tradukoj prezentas en la verkaro de Z la plej ampleksan par­ton kaj mi diros eĉ la plej gravan. Lia unua traduko (La Batalo de la Vivo, de Dickens) ĉar ĝi ne estis siatempe eldonita libroforme, ne hav­is grandan influon. Sed la dua: „Hamleto de Ŝekspir“, kiun li publikigis en la „Biblioteko de la L. I. E“ renkontis senkomparan sukces­on kaj pli efikis por la propagando de la lingvo, ol ĉiuj plej lertaj teoriaj admonoj. Li pruvis la movon marŝante: certe la publikigo de Hamle­to ludis gravan rolon en la batalo pri reformoj kaj multe helpis al la venko  de la konservativuloj. Bedaŭrinde diversaj cirkonstancoj malhelpis lin daŭrigi tiun fekundan laboron, kaj nur ekde 1906 la fondo de la Revuo fare de Carlo Bourlet donis al li la eblon rekomenci sisteman tradukon de gravaj literaturaj verkoj. Oni miras antaŭ la nombro da tiaj trad­ukoj aperintaj en la jaroj 1907-08: verŝajne kelkaj el ili estis jam pretaj de antaŭe kaj atendis nur eldonebl­econ. Sed tamen lia rapideco estas eksterordinara: se oni memoras, ke li povis labori nur en la vespero, post longa laciga labortago, oni dubos, kiel li tradukis verse la kvin aktojn de Ifigenio en Taŭrido en la daŭro de 4 monatoj (mar­to-junio 1908). Cetere tiu rapideco ne estis sen malutilo: liaj tradukoj suf­eras precipe pro du difektoj: unue ili estas ne tre ĝustaj, en kelkaj lokoj eĉ ne mankas kontraŭsencoj (oni vidos sube, kiel profunde la anglaj teologoj devis modifi la Z-an Bib­lion); due ili ne ĉiam estis ŝirmitaj kontraŭ la invado de nacilingvaj idiotismoj (tio estas precipe konstat­ebla en la traduko de Georgo Dandin). Sed oni devas konfesi, ke tiujn difektojn klarigas ankaŭ aliaj kaŭzoj: unue la metodo de Z, kiu neniam celis ekzaktan „kabin­etan“ tradukon, sed ĉiam preferis la pli vivan, pli rektan dirmanieron (tio klarigas, ke foje li tradukis ne el la originalo, sed el traduko germana: Hamlet, Fabeloj de Andersen ktp.); due la stato de la lingvo, ankoraŭ juna kaj malriĉa, kiu ne ebligis red­oni ĉiujn nacilingvaĵojn per trafa kaj int. esprimo. Tamen kia ajn estas la absoluta valoro de tiuj tradukoj, estas klare, ke ilia valoro rilate al la lingva evoluo estas grandega. Efektive ili pruvis al la kontraŭdirantoj, ke „E povas servi kiel lingvo por libera esprimado de ĉiuj geniaj verkoj de la homa literaturo“; ili kontribuis al la riĉiĝado de la vortaro pro la neceso redoni kelkfoje subtilajn idenu­ancojn de beletraj ĉefverkoj; ili helpis al la ellaboriĝado de la lingvo, dev­igante al penado por en tiu aŭ alia maniero nepre traduki tiajn esprim­ojn, kiujn ĉiu lingvo nepre devas posedi“; ili progresigis E-n al „kres­kanta elasteco“ kaj fleksebleco, mem­origante, „ke nia lingvo devas servi ne sole por dokumentoj kaj kontr­aktoj, sed ankaŭ por la vivo“ (rim­arkinde estas tiurilate la prefero de Z por traduko de teatraĵoj, kies vivaj dialogoj disvolvadis kaj ekzercadis la kvalitojn de la lingvo); fine ili stabiligis kaj fiksis la lingvon, prez­entante multegan kvanton de kunmet­aĵoj, vortkonstruoj, metaforoj kaj proverboj, komunan trezoron da pretigitaj difinitaj parolturnoj, kiujn leks­ikologoj zorge kolektis en la En­ciklopedia Vortaro kaj en la Plena Vortaro, kaj kiujn aŭtoroj uzadas por la pli granda unuigo kaj ko­hero de la lingvo. Oni vidas, do, ke oni ne troigus la rolon de la Z-aj trad­ukoj dirante, ke sen ili E ne ekzistus: ĝi estus pala teoria fantomo, kiel Ido aŭ Occidental. Per siaj gramatikaj kaj vortaraj verkoj Z estis konstru­inta la skeleton de la lingvo, sed nur dank' al sia persista traduko, li vestis tiun ostaron per sukplena, sangriĉa, brilkolora karno. La animon cetere ni serĉu ĉe la originalaj verkoj.

        3e) La originalaĵoj konsistas ĉefe el antaŭparoloj al liaj diversaj verkoj, el traktaĵoj kaj el paroladoj. Du pecoj havas apartan gravecon: la traktajo pri „Esenco kaj Estonteco de la ideo de lingvo interna­cia“ kaj la kolekto de la Kongr­esaj Paroladoj. Oni trovas en la unua profundecon de penso, potencon de logiko, klaron de saĝo, kiuj donas al tiu libreto eksterkutiman valoron por klerigado. Ĝi estas verko klasika, en la plej forta kaj laŭda senco de la vorto. La Paroladoj estis, kvankam oficialaĵoj, plej intime pripensitaj kaj plej skrupule redaktataj; Z penis enfermi en ilin ĉiujn siajn konvinkojn kaj esperojn, sian hom-amon kaj di-respekton. Celante „efiki sur la sentojn“ pli ol sur la spiritojn, en tiu granda „korekscita religia“ festo, kiel li imagis la Kongr­esojn, li provis esti la Predikanto „sub la verda standardo“. De la unua parolado en Bulonjo ĝis la lasta en Krakovo, ĉie oni sentas la entuzias­mon de la kredanto, la idealismon de la majstro, la sindonemon de la homo. Li aspektas al ni kiel alia pli humana Moseo, gvidanta, admonanta kaj konsolanta sian popolon trans ĉiuj malhelpoj de la vojo. Se mankas al li la kapabloj de granda oratoro, li tuŝas nin eĉ pli profunde per la simpleco de la stilo kaj la sincereco de la tono. Kiu volos posedi ĝustan bildon de Z, li prenu tiujn du mal­grandajn librojn,  la Esencon kaj la Paroladojn, lian tutan intel­igenton kaj lian tutan koron. Ambaŭ estas el la nombro de tiuj nemultaj verkoj, kiuj honorigas la homaron.

        (Ĉiuj citaĵoj estas Z-aj.)

        Unua libro (en lingvoj rusa, pola, franca, germana) ĉe Kelter, Varsovio 1887; E-a traduko de la antaŭparolo en F. K. kaj O. V.­- Dua libro. En esperanto. Ĉe Kel­ter, Varsovio 1888. Antaŭparolo repr­esita en O. V.; ekzercaro represita sub titolo „Dua ekzercaro“ (fakte ĝi estas la 1-a!) ĉe A. Paolet, 1921.­Aldono al la Dua Libro. (Esp.) ĉe Kelter, Varsovio 1889: fotografa reproduktaĵo, Centra Oficejo, Parizo 1925; represita en O. V. ­Plena Vortaro Rusa-Intern­acia ĉe Kelter, Varsovio 1899. Represita de Kelter 1910. - Meza Vortaro Internacia-Germ­ana ĉe Kelter, Varsovio 1889. Ĉiuj ĝis nun montritaj verkoj estas sub­skribitaj de la pseŭdonimo „D-ro Es­peranto“ - Artikoloj kaj tra­dukoj, aperintaj en la gazeto „La Esperantisto“ de 1889 ĝis 1895, estas kolektitaj, la artikoloj en O. V., la tradukoj en F. K., krom tiu de „La Batalo de l' Vivo“, aparte represita en Londono 1911. - Universala Vortaro de la Lingvo Inter­nacia, (en ses lingvoj) Kelter, Var­sovio 1893. Represita en la Funda­mento. - Ekzercaro de la lingvo Esperanto. Kelter, Var­sovio 1894: Represita en la Funda­mento - Hamleto, tragedio de V. Ŝekspir, Tümmel, Nürnberg 1894. Represita de Hachette, Parizo ekde 1902 (oni atentu, ke kelkaj modifoj estis metitaj de L. de Beaufront. La preseraroj estas sufiĉe multaj, kaj ofte difektas la signifon aŭ la ritmon. La represo de la 1-a akto en la F. K. estas konforma al la unua eldono. Kritika studo en Lingva Kriti­ko. - Granda Vortaro Ger­mana-Esperanta, Centralnaja, Odessa 1894. (Nur la 1-a kajero.) ­Fundamenta Krestomatio (= F. K.) Hachette, Parizo, 1903. De Z mem estis verkitaj: Ekzercoj - La Novaj vestoj de la reĝo - La Virin­eto de Maro - Anekdotoj (plejparte) - La hejmo de la metiisto - La karaj braceletoj - Bagateloj (plej­parte) Fingra Kalendaro - El la poŝto - La loĝejoj de la termitoj - Kronika katara konjunktivito - ­El la unua libro de la lingvo E - ­Plena Gramatiko de E - Al la hist­orio de la provoj de lingvoj tutmond­aj. . . - Esenco kaj estonteco de la ideo de lingvo internacia (tiu lasta traktaĵo estis aparte eldonita sub la nomo de Unuel, kun franca traduko de Beaufront kaj Vallienne, kaj antaŭ­parolo. Hachette, Parizo 1907.) Al­donis al tio la anoniman poemon „Preĝo sub la Verda Standardo“ ­Wörterbuch Deutsch-Esper­anto, Möller und Borel. Berlin, 1904. - Fundamento de E. Ha­chette, Parizo, 1905. - Kongres­aj Paroladoj, de 1905 ĝis 1912 estas kolektitaj, kun aliaj neoficialaj en O. V. Bonega kritika eldono de Sasaki kaj Iuaŝita, Japana E Asocio Tokio, 1930 (2a korektita eld. 1932) - La Revizoro, de Gogol. 1907. De tiu verko ĝis la „Readmono“ ĉiuj menciitaj verkoj aperis unue, komplete aŭ parte, en La Revuo, poste en aparta eldono ĉe Hachette, Paris. - La Predikanto, el la Biblio 1907. - Georgo Dandin, de Molière. 1908. - Ifigenio en Taŭrido, de Goethe. 1908. - La Rabistoj, de Schiller, 1908. -  La Psalmaro el la Biblio. 1908. ­La Sentencoj de Salomono, el la Biblio. 1909. - La Rabeno de Baĥaraĥ, de Heine. 1909.­ La Gimnazio, de Alejhem, 1909 (ĉi tiuj du verkoj eldoniĝis, per unu volumo, nur en l924, ĉe la Centra Librejo, Parizo.) - Marta de Orzesko, 1910. - Proverbaro, 1910. (La unuaj kajeroj estis eldonitaj de Kelter, Varsovio, 1905.) - Gene­zo, 1911.- Eliro, 1912.- Levid­oj, 1912. - Lingvaj Respond­oj, 1912. (Dua eldono, kompletigita, en 1913. Plena Kolekto, en 1925, ĉe Centra Librejo, Parizo.) - Nom­broj, 1914. - Readmono, 1914.

        Je sia morto, en 1917, Z lasis, manuskripte, la kompletan tradukon de la Fabeloj de Andersen, kaj de la Malnova Testamento (el la Biblio). La Fabeloj aperis ĉe la Centra Librejo, Parizo (1a volumo, 1923 - 2a, 1926 - 3a, 1932 - 4a, en presado) - sed kun teksto tre duba: la manuskripto estis laŭ mia konstato, en pluraj lokoj korektita de iu, kaj la preseraroj svarmas.

        La Malnova Testamento aperis en la Biblio, eldonita en Londono, 1926, de la Brita Biblia Societo. La teksto estas la rezulto de longa kaj tre konscienca laboro de angla biblia komitato super la Za manuskripto: se oni komparas kun la Hachette'-aj eldonoj, oni miros pri la nombro de la korektoj (605 nur en la 41 unuaj psalmoj!). Kiel ajn lojala kaj skrupula estis la revizio de la komitato, oni ne povas uzi tiun tekston, en ĝia nuna formo, por scienca studo al la Z-aj lingvo kaj stilo. Tio cetere nenion deprenas de la literatura graveco kaj fidindeco de tiu ĉefverko.

        Ĉiuj aliaj malĉefaj verkoj de Z, liaj leteroj ktp. estis zorge kolektitaj en Originala Verkaro de Za­menhof, kompilitaj de J. Dietterle, Hirt & Sohn, Leipzig, 1929. (al kiu libro mi aludis per O. V.)

        G. WARINGHIEN.

        Zamenhof. Verkis E. Drezen. SAT, 1929, 49 p. Enhavo: Z-a jun­aĝo. La interna ideo. Zionismo. Reli­giaj konceptoj, Idealismaj kontraŭ­diroj, Personeco, Lasta tragedio de Z. - La principoj de racia gramatiko kaj de int. vortaro. Z kiel filologo. Kolektivismo en la kreado de la lingvo. Z kaj reformoj en E. Lingva unueco de E-istoj, ktp.

        Zamenhofaj Vortoj. Radikoj uzitaj de Z kaj netroveblaj en la Universala Vortaro. Listo de tiuj vortoj: 1. en Oficiala Gazeto, n-ro 2., kaj 2. en verko de P. Boulet, 1908, XV kaj 75 p., kun franca, angla, germana, hispana, itala, rusa, pola traduko de 2126 radikoj.

        Zamenhof-Radikaro, kun derivaĵoj kaj fontindikoj, sub direkto de E. Wüster prizorgita de P. Kir­schke kaj liaj helpantoj, 1927, 84 p. „Ĝi listigas ĉiujn radikojn neoficia­lajn uzitajn de Z. Necesa laborilo en mano de niaj prilingvaj spertuloj kaj komitatoj.“ (G. S., ,E', 1928, p: 8.)

        Zamenhof Sofio, d-ro, filino de Z, kuracisto de internaj malsanoj en V: Helpadis multe al sia patro en la aranĝado de lia biblioteko, treege multnombra.

        Zamenhof Marko, patro de Z instr. de lingvoj franca kaj germana. Nask. 27 jan. 1837, mortis 29 nov. 1907 de  Varsovio. Kavaliro de multaj orde­noj. Verkis multajn lernolibrojn naci­lingve kaj Frazeologion seplingvan (rusa, pola, franca, germana, hebrea, latina kaj E-a).

        Zauner (cauner) Josef (ps. J. Düa), germano, libristo. Nask. 18 nov. 1895 en Engelebrunn (Rumanujo). Fondis la UŜE-eldonejon en Leipzig, 1921 kaj depost tiu tempo estas inicianto kaj ĉefa laboranto por la UŜE-prog­ramo: Unuigitaj Ŝtatoj de Eŭropo. Depost 1930 eld. kaj red. la gazeton UŜE-EĤO, organo de la eŭropan­ismo en Timiŝoara. En 1932 fondis la Klubon de la UŜE-amikoj en R. Pro diversaj motivoj propagandas E-n kiel eŭropan lingvon. Verkis: „La elvojo UŜE“ 1923 (ankaŭ germane), kaj „Der Weg zur Europa-Partei“ (La vojo al la Eŭropa-Partio), 1931; „La Eŭropanismo“.

        Zawada Johano, polo, oficisto. Nask. 23 dec. 1891. Fakulo pri kooperativa movado. Ĉefa gvidanto de la klas­batala ES en Polujo „Laboro“. Fond­into kaj sekr. de E-a Eldon-Koopera­tivo. Vojaĝante tre multe, li aranĝis kursojn, referatojn kaj grupojn. Kur­soj ankaŭ en gazetoj. Kolektis kaj eldonis 200 paĝan „Adreslibron de Polaj E-istoj“ kaj Vortaron E-P-an. Tra­dukaĵoj kaj artikoloj en multaj E-­gazetoj.

        Zeidlitz (sejdlic) Otto W., svedo, paroĥa pastro en Pajala. Nask. 9 dec. 1860 en Lit. Unu el la  pioniroj en S-ujo. Kunfondinto de EK en Upp­sala. Verkis por la unuaj E-gazetoj, tradukis. Al li apartenas la unua tradukaĵo el la sveda lingvo, aparte elirinta: „La literaturisto kaj lia fianĉino“, de Flygare-Carlen, 1895, 24 p. Post la Ido-krizo li silentis.

        Zelenka František, ĉeĥoslovako, poŝta sekr. en Praha, estrarano de la lando Bohemujo. Nask. 15 sept. 1890 en Tábor. Laboras en E-a katolika movado.

        Ziermans Jan., nederlandano. Red. „Holandan Pioniron“, 1914-17. Kuntradukis „Akbar“ de P. A. S. van Limburg Brouwer. Trad. la Koncertan Kantaron.

        Zimermann (cimerman) Oskar Ed­mund, sviso, komerca oficisto en Wien (fabriko de ledaj galanteriaĵoj). Nask. 2 nov. 1879 en Gebenstorf, Svisujo. Lernis E-n dum komercvo­jaĝoj, instruis en Frankfurt, fondis tie laboristan EG. Postmilite kunfondis ALLE kaj AED, estis prez. de ambaŭ. Kas. de la 16-a UK, poste ĉesigis la agadon kelkajn jarojn. Nun kas. de  EU en Wien.

        Zipernovszky (cipernovski) Károly­né, hungarino, edzino de univ. prof. Mortis 1923 en Budapest. Estrarano de  HES antaŭmilite. Prop. precipe inter feministoj. Monsubtenoj por la movado.

        Zivanoviĉ Stevan, jugoslavo. Nask. en 1900. Prop-isto, gvidis kursojn, sekr. de JEL. Kunlaboras per origi­nalaĵoj en ekster- kaj enlanda  ga­zetoj. En 1922 aperis de li „Mizeruloj“, sociala rakonto, en 1934 granda J-E vortaro.

        Zoffmann Peter, dano, urba ĉef­kasisto en Kolding (de 1902-1920 instruisto. Nask. 25 jan. 1877 en Haderslev.  Prez. de centralbiblioteko en Kolding. Kunlaboranto de verko pri Marx. Pergazeta propagando. Aŭtoro de lernolibro kaj E-D kaj D-E Vort­aroj.

        Zöldy (zoldi) István, hungaropoŝta ĉefinspektoro. Nask. 26 dec. 1878 en Nagyigmand. E-isto jam antaŭ la milito. Laboras precipe en katolikaj kaj poŝtistaj rondoj. Kunfond. kaj afer­gvid. vicprez. de H. Katolika ES, vic­prez. de ILEPTO. Konstanta kunlab. per trad. kaj originalaj artikoloj en ILEPTO-organo: Kunaranĝinto de la UK 1929.

        Zon Wigbertus van, nederlandano, frato-instruisto. Nask. 22 marto 1869. E-isto de 1922. Fervore propagandis inter katolikoj kaj E-istigis centojn da personoj. Publikigis multajn prop. artikolojn kaj kelkajn broŝurojn. Gvidis kursojn. Membro de la ekzamena komitato kaj de la gazetar-servo. Ĉefkunlaboranto de la Enciklopedio. L.K.

        Zsámboki (ĵámboki) Mihály, hungaro, lokomotivgvidanto. Unu el la revivigantoj de HESL kaj ĝia prez. en 1924. Ampleksa laborado por E, precipe en la laborista grupo de Kispest.

        Zschepank (ĉepank) Johanna, germanino. Nask. 19 dec. 1883 en Dresden. E-istiĝis en 1908. De 1911 laboris por la ĵus fondita Int. Unuiĝo de E-istaj Verkistoj. Ofte gvidis kursojn. Red. „G.E-isto“ 1915-20. Ŝiaj artikoloj, poemoj ofte aperis en E-gazetoj. Komence de 1924 prenis sur sin la gvidadon de E-ista Lit. Asocio kaj en 1924 fariĝis ĝia prez. L. K. de 1927.

        Zsigmond (ĵigmond) Antal, hungaro, prof. Nask. 1868, mortis 1929. El gramatiko de Barabas aŭtodidakte lernis E-n 1898 en Fogaras. Propagando, kurso en Sopron, grupfondo 1912.

        Zwach (cvaĥ), aŭstro-germano, kolonelo. Nask. 29 sept. 1856 en Telzsch (Ĉeĥosl.), mortis 21 marto 1928 en Wien. Fariĝis E-isto 1906 en Lwöw. Estis membro de Int. Kuratora Komitato de IEMW, honora membro de diversaj E-societoj, LK. Lernis la Braille-skribon por korespondi kun blindaj E-istoj. Tradukis: „Poeziaĵoj“ de Schiller; „Malŝparulo“ de Raimund kaj „Altarbaro“ de A. Stifter (manusk.), tekstojn en „Katolika Kantaro“, verkis multajn zorge pripensitajn, belstile skribitajn recenzojn en la aŭstriaj E-gazetoj. Li tradukis ankaŭ Z-ajn poemojn en la germanan lingvon kaj verkis originalajn poemojn.

        Zwet (zvet) Hendrikus Bernardus van, nederlandano, sindikatana estrarano salajrita. Nask. 13 marto 1879 en Delft. E-isto de 1906. Kunfondinto de NKEL kaj ĝia sekr. en 1909-20 kaj 1925-28.

        Zanoni, ps. de Pillath Friedrich, germano, eksoficejestro ĉe firmo Krupp. Mortis 3 apr. 1932 en Essen. Antaŭmilite la animo de la E-movado en Rejnlando. Estis kunlaboranto de „E Triumfonta“ kaj de la E-Instituto por la G Respubliko. Estis majstro en la buŝa kaj skriba uzo de E. Tradukis tri verkojn  de Heine: „Elektitaj poemoj“, 1914, kie estas kolektitaj la plej rimarkindaj poeziaĵoj de la poeto. „Atta Troll“, somernokta sonĝo, 1925,  „Elektitaj Prozaĵoj“, 1930. La tradukoj estas zorge faritaj, li ĉiam akcelis la modelecon de la stilo. Kompilis: „Germanaj Kantoj E-igitaj“, el kiuj grandan parton  li mem tradu­kis.

HILDA DRESEN.