R
Rabassa
Boeras Bernardo, hispano, inĝ., dir. kaj posedanto de „Int. Institucion
Luimica“, kiu de ĝia fondo 1913 uzas E-n en int. rilatoj. Nask. 15 apr. 1877
en Inca. E-isto de 1905, kunfondo de EK Palma 1907. Kursoj.
Rácz
(rac) de Kövesd, Béla, d-ro, hungaro, pens. juĝisto apelacia; nun membro
de 1a ministeria traduka oficejo kaj anstataŭanto de publika notario.
Nask. 7 marto 1857 en Budaest. Instruis E-n antaŭmilite en la universitato
en Budapest kaj estis red. de „La Verda Standardo“. Estinta L. K.
Radikrimo.
v. Rimo.
Radio.
La unuaj disaŭdigoj en E komenciĝis en 1922. Tiam estis farataj tiaj
provoj en Newark WYZ (Usono) kaj London. Pluaj E-disaŭdigoj okazis: en
1923 en Moskva (12 apr.) en Montreal kaj Rio de Janeiro; en 1924 en Praha (31
jan.), en Genève (18 marto), en Helsinki (6 apr.), en Paris (7 apr.)
ktp. La E-istoj en la tuta mondo esperis kaj klopodis atingi gravajn sukcesojn
sur la nova tereno. En 1924 fondiĝis Int. Radio-Asocio por tiu ĉi
celo, kiu kelkajn jarojn estis tre aktiva, ĝi eldonis eĉ Int. Radio
Revuon. Poste ICK transprenis la ĉefan direkton de la radiolaboro, kreis
apartan radio-komisionon. Ties gvidanto J. Jungfer eldonas Int. Radio-Servon,
kiu estas unu el la plej utilaj organoj de la E-movado. Ĝi informas pri la
E-disaŭdigoj, instigas kunlaboron en diversaj landoj. La komisiono mem
starigas statistikon ĉiujare, kiun komunikas la oficiala dokumentaro.
Laŭ tio en 1933 en 83 sendostacioj de 14 landoj okazis 1774
disaŭdigoj en aŭ pri E, inter ili 409 kursohoroj. Detalojn v. en la
laŭlandaj artikoloj; v. la indekson.
Ragnac
Sven Elis, svedo fervojisto. Nask. 23 jan. 1909 apud Norrkoping. E-isto de
1928. Sekr. de EK „La venkonta Stelo“. Kursgvidado.
Rahamagi
Johannes Adolph, estono, presejestro, ĵurnalisto. Nask. 28 jan. 1883
en Maidla, pereis dum la mondmilito senpostsigne. La unua antaŭenvida,
celkonscia organizanto de la E-movado estona, kunfondinto de la unua estona ES
(Tallinn, 1907), red de la unuaj estonaj E gazetoj „Eldonaĵoj“ kaj „Estlanda
E-isto“ (1907-08). Verkis kaj eldonis kelkajn lernolibrojn.
Rajcz
(rajci) Rezsö, hungaro, d-ro, fervojoficisto. Nask. 1886 en Debrecen, mortis
en 1919 en Budapest, sekve de
pulmmalsano, ricevita kiel arestito pro politikaj akuzoj. Dum multaj jaroj
vivigis la E movadon en Debrecen, poste laboris en Budapest. Ĉe la UK en
Bern gajnis la oratoran konkurson. Fervore partoprenis ankaŭ la vegetaran
E movadon. Multaj artikoloj pri kaj en E, tradukoj kaj originalaj poemoj en La
Verda Standardo kaj aliaj gazetoj. (I. „H. E-isto“, febr. 1920.)
Rajtigitaj
delegitoj. v. Organizo.
Rakonto
al mia Belulino. De Jean Bach-Sisley,
el la franca trad. Touchebeuf 1907,
135 p. Ĉarmaj legendoj, fabeloj kaj fantazioj en proza formo prezentas al
ni la plej belajn trajtojn de l' homa spirito. Belega formo, fantaziplenaj
pentraĵoj.“ („La Revuo“, 1907-08, p: 206 )
Rakontoj
de J. Arbes, el la ĉeĥa
trad. J. Grňa. 1908, 135 p. „La traduko
montras maloftan majstrecon kaj literaturecon.“ (R. A., L. I. 1908, p: 542.)
Rakontoj
por Geknaboj. De Toscani el la
itala trad. Castagnino. 1932, 88 p. „Amo
estas la ĉefmotivo, kiu regas en tiuj ĉi fabeloj. La traduko estas
bonstila, kiel decas al libro destinita por knaboj.“ (Totsche, L. M. 1932, p:
96.)
Rakontoj
pri Feinoj. De Perrault, el la
franca trad. s-ino Sarpy, korektis Z.
1904, 85 p. „Jen estas verko speciale destinata al la infanoj, sed kiun certe
legos multaj maturaj personoj. S-ino Sarpy penis konservi al ili tutan
ĉarmon de ilia naiveco.“ („L' E-iste“, 1904, p: 182)
Rakuŝa
R., prof. en Maribor (Jugosl.). Trad. la slovenan rakonton de Ivan Cankar „La
servisto Jernej kaj lia rajto“ (aperis en „E-a Praktiko“), verkis por „Konkordo“.
Komitatano de JEL.
Ramboux
(ranbu) Georges, (ps. Max Roub), franco, pastro kaj ĵurnalisto. Nask. 28
jul. 1887 en Reims. Direktas aŭ redaktas multajn katolikajn revuojn en
Francujo, kunlaboranto de la Papa Katolika Jarlibro, ktp. De 1910 kunlaboris
en la katolika E-ista movado. En 1924 dir. de „Espero Katolika“. Fondis dusemajnan
gazeton „Katolika Vivo“ (1931). Restarigis la francan kat. Ligon E-an (1924),
kies sekr. li estis, poste prez. ĝis 1932. Organizis Katolikan E Kongreson
en Paris, 1925. Fondis „Skolta Heroldo,“ 1926.
Ramo
E. - ps. de s-ino M. Milson, tradukinto de la romano „Fabiola“. (v)
Ramstedt
Gustav John, finno, d-ro, prof. eksministro. Nask. 22 okt. l873 en Tammisaari.
Univ. prof. pri altaja lingvoscienco, 1918, de 1919 ĝis 1930 ambasadoro de
F. en Tokio por Japanujo kaj Ĉinujo. Sciencaj esplorvojaĝoj en
Mongolujo kaj Ĉinujo. Unu el la unua finnaj e-istoj (de 1891). Propagando
kaj kursoj. En 1908 serio da prelegoj en la Univ. de Helsinki pri „Lingvoscienco kaj E“.
Tradukis el finna kaj japana lingvoj multajn versaĵojn, kiuj aperis en
diversaj eldonaĵoj, i. a. en „Voĉoj de popoloj“ (Kabe). Per sia
aŭtoritato kiel lingvisto kaj diplomato multe helpis al la movado ĉe
la oficialaj rondoj. Dum sia restado en Japanujo subtenis E-n en tiu lando.
Ranft
Walter, germano, bankoficisto. Nask. 2 apr. 1892 en Niederlössnitz apud Dresden.
E-isto de 1911. Veninte al Dresden en 1920 li unuigis la tieajn grupojn al
500-membra societo, kies prez. li estis dum kelkaj jaroj. Afergvidanto de GEA,
1920-24. Fondis en 1922 la KEU en Dresden-Radebeul, kies prez. li estas, kaj
red. ties bultenon „La Komerco“.
Raporto
de la Aerologia Observatorio de Tateno (apud Tutiura). Verkita de Oishi.
Unua volumo 1926, 213 p, sesa 1931, 210 p. Pri la lasta. Grandformata kajero,
kun multaj cifertabeloj, pri la observadoj, tarifaj surtere, pri ĉiuj
aeraj fenomenoj. Plie estas raporto kun teksto.“ (G. S., ,E', 1932 p:106.)
Gravaj dokumentoj pri la scienca uzado de E en Japanujo.
Rawson
(roson) Roy Robert, aŭstraliano, librovendisto. Nask. 11. majo 1898 en
urbeto Wood's Point, Victoria. Sekr. de la EK en Melbourne de ĝia fondo
en 1921 ĝis nun, UEA del. dek jarojn. Organizanto de la sola Aŭ.
E-ekzameno. Donis prelegojn monate de la Melburnaj radiaj stacioj aŭ 3
LO. aŭ 3 AR. de 1923 ĝis 1932. Komencis instrui la lingvon ĉiu
dusemajne de 3 AR de 1932 ĝis nun. Vizitis la 13-an UK-n en Praha 1921 kaj
poste travojaĝis la ĉefajn eŭropajn landojn.
Reaperantoj,
dramo familia de Ibsen, trad. Bünemann. 1925, 112 p. „Strange impresiga
kaj pensiga verko. Ĉiuj pensoj, ĉiuj intencoj de l' aŭtoro klare
kompreniĝas en la traduko.“ (G. S. E 1925, p:170.)
Rebíček
(rĵebiĉek) Josef, ĉeĥo fervoja oficisto en Olomouc. Nask.
6 aŭg. 1875 en Salgotarjan (Hungarujo). Ellaboranto de fervojfaka terminaro.
Memstare eld.: „Int. konvencio pri fervojaj person-, pakaĵ- kaj fretaĵ-trafikoj“,
1930.
Recenzo.
V. Kritiko.
Redondo
Ituarte Fernando, hispano, militisto, staba subkolonelo. Nask. 2 nov 1882 en
Mahón, Bafeares. Estis kunlaboranto de respublikanaj kaj socialistaj gazetoj
pri temoj E-a, teozofia kaj politika. Fond. du EG-jn, gvidis multajn kursojn.
Kunlab. al kelkaj E-revuoj kaj nun dir. de „HEGazeto“. Kunlaboranto de la
Enciklopedio.
Reed
(rid) Edwin C., usonano, ekonomiisto kaj advokato. Nask. 17 aŭ 1877 en
Cambridge (Mass) E-isto de 1903. Sek. de EANA 1908-13.
Reed
(rid) Ivy Kellerman, usonanino, edzino de E. C- Reed. Nask. 8. jul. 1877 en
Oshkosh (Wisconsin). E-isto de 1905. Aŭtoro de lernolibro, tradukinto de „Kiel
Plaĉas al Vi“; ' kaj „Reĝo de la Ora Rivero“.
Reformoj
en E. Reformo estas sistema ŝanĝo de fundaj lingvo-elementoj. La
R-ismo naskiĝis kune kun E: de 1891 ĝis 1894 la gazeto „Esperantisto“
estis plena de diversaj R-provoj. Devigite de multflankaj postuloj, Z mem
publikigis en 1899 plenan R-projekton kaj submetis ĝin al voĉdonado.
La projekto kaj ĉia ŝanĝo estis forĵetita (v.
Reformprojekto de Z 1894.) Malkontente pro tio, multaj R-emuloj forlasis E-n,
sed ilia eksiĝo tute ne malutilis, eĉ kontraŭe: la lingvo,
liberiĝinte de la senfruktaj kaj sensencaj diskutoj, de tiam povis
praktike evolui trankvile. Estas evidente, ke en aferoj, pri kiuj absoluta
akordiĝo ne eblas, la sola bona solvo estas obeo al aŭtoritato, eĉ
se ties propono ne estas la imageble plej perfekta: en lingvaj aferoj la unueco
ja estas pli valora kaj grava ol la - eterne diskutebla - perfekteco. Vere
post la ĉeso de la diskutoj E tiel bone prosperis, ke kelkaj eminentaj
R-uloj (inter ili Grabowski) revenis al la movado. La R-agitadoj de la Kanada
gazeto (La Lumo) kaj de Paul Berthelot (1903-04) restis neatentitaj. En 1907
sekvis danĝera atako, fare de l' „Delegacio por la adopto de helplingvo
internacia“, kiu „principe adoptis E-n“, sed praktike - Idon (v. tie). Tamen, E
estis jam tiom fortikiĝinta, ke ĉi tiu atako ne povis ĝin grave
vundi, malgraŭ ke proksimume la dekono de la E-istaro, inter ili tre
eminentaj E-istoj: de Beaufront (patro de Ido), Moch, Ahlberg, Kofman,
Schneeberger ktp. aliĝis al la nova lingvo. Sed la E-istaj amasoj (jam
ekzistis tiaj) restis fidelaj, la skismanoj estis eligitaj, kaj tiel la R. ĉesis
esti interna afero, ĝi izoliĝis. La reago de l' skismo estis, ke
inter la E-istaro pliiĝis la konservismo, ĉio nova iĝis
suspektinda. La ĉefa celo de la E-a Akademio kaj Lingva Komitato estis de
tiam la konservo de la lingvo kontraŭ ĉia R. Post ĉi tiu tempo R-oj
ne plu endanĝerigis la lingvon; la provoj de Romanski, Tihomirov, Sentis, de Saussure-Antido restis tute sen
influo.
Oni ne devas intermiksi kun R. la pacan evoluigon de la lingvo, kiu volas sen
rompo kaj perforto riĉigi la lingvon, ĝin fleksebligi kaj kapabligi
por fakaj bezonoj kaj literaturaj kaj poeziaj valoroj. Inter la du tendencoj
la diferenco estas, ke la R. ŝangas,
dum la evoluigo aldonas, ke la R.
eliras el aprioriaj principoj, ekz. el la perforta validigo
de l' principoj E-ologiaj (V. tie) aŭ el arbitraj derivreguloj, dum la evoluigon
direktas praktikaj bezonoj. La
evoluigo ofte konscie rezignas pri la plej perfekta solvo por konservi la
tradicion. Ekzemple ĝi preferas la malpli perfektajn fare de, age de, deper al la perfekta par, ĉar la enkonduko de ĉi lasta signifus devigan uzon
ĉe ĉiu pasiva participo kaj per tio farus rompan ŝanĝon en
la lingvo. La gvidlinio de la evoluigo devas esti la Z-a principo pri la kontinueco de la lingvo, kiu validas en
ĉiu lingvo vivanta. Nur la nekompreno pri tio, nur la nekomprenebla ignoro
de la riĉa E-a literaturo kaj vaste uzata parollingvo povas konduki homojn
altkvalitajn (Sentis, de Saussure) al bedaŭrindaj kaj kompatindaj (ĉar
senŝancaj) malŝparoj de tempo kaj energio.
KALOCSAY.
Noto de M. C. Butler. „Deper“ estas
privata inventaĵo absolute neakceptebla.
Reformprojekto
de Zamenhof 1894. La malrapida progreso de E en la unuaj jaroj estigis en
multaj anoj la ideon, ke ŝanĝo de la ekstera lingva formo povos
plisukcesigi la propagandon. Z, kvankam kontraŭvole,surprenis la gvidon
de la reforma movado „por depreni de ĝi la danĝerecon“. En 1894 li
publikigis en „La E-isto“ tutan sistemon de lingvaj reformoj, kun kompleta
vortaro. La ĉefaj ŝanĝoj proponitaj estis: 1. La supersignoj
malaperas. 2. La c estis elparolata
kiel malnova ĉ; z kiel malnova c. 3. Artikolo ne plu ekzistas. 4. La
akuzativo havas la saman formon kiel la nominativo. 5. En multenombro la
substantivoj anstataŭas -o per -i. 6. La adjektivo finiĝas, same kiel
la adverbo, per -e kaj ne ŝanĝas sian formon. 7. La tabelaj vortoj estas
anstataŭataj per vortoj prenitaj el la naturaj lingvoj. 8 La prepozicio je
estas forigata. - Ekzemploj el la reformita vortaro: borgeso (= burĝo),
kavalo (= ĉevalo), omnu (= ĉiu), koruso (= ĥoro), jovedo =
jaŭdo), meilo (= mejlo), epolo (= ŝultro) sik (= tiel). Oni aranĝis
voĉdonon inter la E-istaro pri la 4 demandoj: l. ĉu malakcepti ĉiajn
reformojn, 2. ĉu akcepti senŝanĝe la reformon ellaboritan de Z,
3. ĉu enkonduki aliajn reformojn, 4. ĉu akcepti la Z-an ellaboraĵon,
sed iom modifite. La rezultaĵo publikigita en nov. 1894, montris absolutan
plimulton kontraŭ ĉiaj reformoj. Pledis por 1-157 voĉoj, por
2-11 voĉoj, por 3-3 voĉoj, por 4-93 voĉoj. En 1907 E. Javal, por
apogi sian propagandon por novaj reformoj, represigis la Z-ajn ellaboraĵojn
el 1894, cetere sen permeso kaj kontraŭ la volo de la aŭtoro. H. J.
PLEHN.
Reininger
(rajninger) Jozsef, (ps. Rr. Satan.; Föref), hungaro, eksprof. ĵurnalisto.
Nask. 18 okt. 1896 en Ŝamorin, ĈSR. E-isto kaj UEA-del. de 1926.
Artikoloj kaj recenzoj pri E-libroj en multaj hungarlingvaj gazetoj; ankaŭ
gazetaj kursoj. - Hungaraj poem- kaj noveltradukoj de la verko de Baghy en lia
poemkolekto „Hozsánna, Ember!“ kaj en gazetoj. Lit. studoj en „La Nova Epoko“,
1929.
Reinkin
Adolf, germano, juĝisto. Prez. de GEA, 1912-20. Trad. „Minna de Barnhelm“.
Religio.
V. Bahaismo Biblio, Budhismo, Diservoj, Espero Katolika, lKA, Interniaro,
Katotika Mondo KELI, Kolportista Asocio, La Juna Batalanto, Liberpensuloj,
Metodistoj, MOKA, Novspirito, Oomoto, Preĝlibroj, Protestantoj, Respondoj
al kontraŭreligiaj paroloj, Societo de Amikoj, Teozofio.
Rememoroj
de Esperantisto. Verkita de ADA, 1925, 85 p. Priskribo de la unuaj tempoj
de E en Bulgarujo; agado kaj suferado de la unuaj pioniroj, ĉefe
laboristoj kaj studentoj.
Remers
Hermann, germano, tornisto. Nask. en 1891 en Düsseldorf, mortis 14 okt. 1928.
Aktivulo en la loka lab. grupo. Kunfondinto de la eldon-kooperativo de SAT kaj la
kasisto ĝis 1924. Kunlaboris al SAT-gazetoj.
Ren
Sonkio, (formose: Lieang Unkeng), formosano ĉindevena, verkisto. Nask.
17 apr. 1895 en Taihoku. E-isto de 1914. Prez. de marksismema Formosa ES. Red.
„Verda Ombro“ 1919-1925. Eldonis du verkojn de Eroŝenko, ambaŭ 1923.
Verkis „Elementaj lecionoj de E“, 1932.(Kuw.)
Reni
Ameriigo Luigi, italo, librotenisto, fakestro ĉe Fervoja Administracio.
Nask. 22 febr. 1880 en Milano. Ellerninte E-n en 1907, depost 1911
preskaŭ ĉiujare gvidis kursojn en Verona kaj apudaj urbetoj. 1911 li
organizis kun fratoj Liverani kaj Stevanmi en Verona E konferencon kaj samloke
fondis grupon. Tradukis „Itala Laborĉarto“ kaj en 1928-30 zorgis la
dissendon de ĉ. 1800 e-roj. Multaj prop. artikoloj.
Renn
Ludwig, germano, romanverkisto kaj poeto, aŭtoro de la famaj
germanlingvaj romanoj „Milito“ kaj „Postmilito“. Nask. en 1896. E-isto de 1930.
Komencis originale verki en E. En 1932 li estas elektita prez. de IAREV, sed
malliberigita baldaŭ post la nacisocialista ekrego en Germanujo - li ne
povis ankoraŭ aktive montri sin en la E-movado.
Respondkupono.
Ĉar tiu de la poŝto ne estas vendata en diversaj landoj, kaj ofte ili
kostas senproporcie tro multe, -UEA kreis apartan respondkuponon, kiu cirkulas
nur inter E-istoj. „Ĝi estas privata pagilo inter-E-ista por faciligi
precize tiujn etajn pagojn, alimaniere tro multekoste fareblajn.“
Respondoj
al kontraŭreligiaj paroloj. De Ségur
trad. Halbedl, 1925 212 p. „Detala
pledado por katolika dogmo kaj defendo kontraŭ ĉiuj eblaj kritikoj.
Traduko bona.“ (G. S., E, 1926, p: 56.)
Reŝetin
N. L., ruso, general-leŭtenanto. Mortis 20 apr. 1924. Estis unu el la
plej malnovaj E-istoj. Fondis en Tiflis EG-n kaj posedis en Kaŭkazo
propran vilaon, nomitan de li ,E'.
Revelo.
Rejnlanda-Vestfalia E-Ligo. v. Germanujo.
Revoluciaj
Esp.-Verkistoj unuiĝis en Int. Asocio de Rev. E.-Verkistoj (IAREV) en
1931. IAREV iniciatiĝis samtempe en du diversaj landoj, komence sen ia
reciproka interligo - en Sovetunio kaj Germanlando. En Moskvo la asocion
iniciatis N. Borisov (el Rarkov), N. Hohlov kaj N. Nekrasov. En Germanlando,
en Leipzig la ĉefa iniciatinto estis J. Flamo (el Estonio) kun partopreno
de la konata germana rev. verkisto Ludwig Renn, kiu tiutempe nur antaŭnelonge
E-istiĝis kaj komencis verki en E. Baldaŭ la ambaŭ grupoj
unuiĝis kaj la nomitaj personoj ekformis provizoran estraron de IAREV, samtempe
Renn estis unuanime elektita kiel prezidanto. Kiel centro de IAREV estis elektita
Moskvo, sub la senperaj aŭspicioj de Int. Unio de Rev. Verkistoj. La
sekretariaro de tiu ĉi lasta elektis specialan komisionon por enketi pri
IAREV, konsistantan el itala verkisto G. Germanetto, hungaro J. Matejka kaj bulgaro
G. Bakalov. Laŭ la raporto de tiu ĉi komisiono IAREV estis
konfirmita oficiale kiel sekcio de IURV.
Baldaŭ al IAREV aliĝis kaj subskribis
ĝian ideologian deklaracion: L. Bergiers, V. Bobinskij, A. Arima, M.
Irĉan, L. Ivn, E. Izgur, V. Jurezanskij, V. Kuzmiĉ, M. Ljubin, I.
Majeroviĉ, S. Michalicska, E. Miĥalski, I. Miŝin, N.
Pargaĉevskij, S. Pilipenko, V. Polakov, S. Rublov, A. Schwenk, G. Sevak,
D. Snejko, E. Spiridoviĉ, I. Tkaĉuk, Samil Usmanov k. a Krom tio
multaj konataj verkistoj proletaj esprimis sian simpation al IAREV kaj promesis
sian helpon, inter ili Henri Barbüsse, Romain Rolland, grupo de ukrainaj kaj
blankrusaj verkistoj.
En 1932-1933 en Moskvo estis eldonata
ampleksa revuo de IAREV „La Nova Etapo“, red. de N. Nekrasov kaj dediĉita
precipe al literaturo, kulturo kaj lingvoscienco. Samtempe Ekrelo eldonis
kelkajn apartajn verkojn de IAREV-anoj: J. Flamo - „La maja festo“,
Ĥ. Ĥrima - „Ĉe abismo“, V. Kuzmiĉ - „Solidareco“, M.
Ljubin - „La Himno“, E. Miĥalski - „Fajro kuracas“ k. a.
En 1934 post kiam ĉesis aperi „La
Nova Etapo“, red. de N. Nekrasov, IAREV transiris al E. Miĥalski en
Stalino (Ukrainlando), kiu entreprenis kun helpo de H. Bourguignon en S.
Maximin (Franclando) eldonadon de alia organo de IAREV. „Proleta Literaturo“.
N. NEKRASOV.
Revolucio
en la lingvoscienco. Skizo de Andreev
pri la jafetida lingvoteorio de Marr. 1929, 68 p. Materialisma instruo pri
origino, evoluado kaj estonteco de homa lingvo: Marr (sovetia lingvisto)
instruas, ke antaŭe ekzistis ne buŝa, sed gesta (kinetika) lingvo, ke
lingvoj ne devenis el unu fonto, sed kontraŭe kolektiĝis el
diversaj lokoj per interkruciĝo kaj interfluo, ke ĉiuj lingvoj estas artefaritaj
de la homoj, ke ili respegulas klasbatalon de la homa socio kaj tendencas al
unu tutmonda lingvo, ensorbonta elementojn el ĉiuj lingvoj de la mondo.
Marr kelkfoje sufiĉe favore diris pri E, sed li konsideras ĝin kiel
surogaton kaj kiel malvaste individuan aferon, tamen utilan en kondiĉoj de
eŭropa vivo. La estonta tuthomara lingvo - laŭ Marr - devas esti
artefarita kaj ĝi estos „lingvo de nova sistemo, tute speciala, ĝis
nun ne ekzistanta“ - eble eĉ ne sona, sed universale komprenebla per iu
alia ankoraŭ netrovita maniero. N. NEKRASOV
Revuo
de la Kongresoj. E-a aldono al „Revue des Congrès“ oficiala organo
de la „Office Central des Institutions Int.“ en Bruselo. De apr.-sept. 1910
aperis 11 n-roj, la lastaj 5 n-roj estis nomataj: „Int. Revuo de la Kongresoj
kaj Paroladoj“. Entute 50 p. 29x20. P. TARNOW.
Revuo
Internacia. Monata gazeto por la vivo int. kaj por la lingvo E. Red. Ivan
Seleznjov kaj Ŝidlo. Nov. 1902-marto 1903, Bystřice-Hostýn. Eld. Čejka.
Entute 160 p. 20x13 cm. „Progresema, klera, ĝi estis tro bona por sia
epoko, kaj pro tio ĝi ne trovis merititan sukceson, nek subtenon.“ (BIL,
3193.)
Rhodes
(roŭdz) Frank Cockshott, anglo, agento. Nask. 27 sept. 1879 en Oakworth,
Keighley. Propagandisto de 1904.
Rhodes
(roŭdz) Joseph, anglo, ĵurnalisto. Nask. 9 jul. 1856 en Keighley,
mortis 28 febr. 1920 en K. Ekaŭdis pri E en 1901 (E-isto 5260). Starigis
la unuan E-societon en Anglujo en K., nov. 1902. Verkoj: Traduko de ,Ekzercaro‘
- „First Lessons in E“; „Vortaro de
E-aj Rimoj“; kaj la ankoraŭ uzata E Dictionary“, 547 p., 1908.
Rhorer
(rorer) László, hungaro, d-ro, prof. de la medicina fiziko en univ. en Pécs.
Nask. 18 okt. 1874 en Budapest. Prelego pri la televido dum la Somera Univ. UK
en Budapest. Estis prez. de la loka grupo.
Rian
Ragnvald, norvego, komercisto en Frondheim. Nask. 17 sept. 1891 en Skogn.
E-isto de 1906. Multjara prez. de EG en T, kursgvidanto en Levanger kaj T.
Sekr. de NEL 1912-13. Del. de UEA de 1913. Verkis gramatikon por koresponda
kurso 1923 kaj Plenan N-E Vortaron kun 20 mil vortoj kaj vortderivaĵoj,
1932.
Richard
C. Vincent, franco, loĝanta en Maroko, ĥemia inĝ. Lernis E-n en
1898. En 1905 paroladoj en „Cercle Communiste“ en Genève (Svisujo) pri
E. Samtempe kunlaboris kun P. Berthelot ĉe la gazeto, „E“, poste oficiala
organo de UEA. En 1906 fondis kun Evstifeieff, Berthelot, Louis, Blangarin
ktp. la gazeton „Int. Socia Revuo“. Del. de UEA de ĝia fondo, 1908. Ekpropagandis
en Tanger (Maroko) en 1912. Kursoj tie en 1912, 1923, 1925 kun int.
aŭdantaro.
Richardson
(riĉardsn) Austin, anglo, abato, prof. de la angla lingvo en Instituto
St. Louis, Bruxelles. Nask. 21 okt. 1843 en Amugnoabah apud Bombay, de
anglikanaj gepatroj. Fariĝis katoliko en 1864 kaj pastriĝis en 1873.
Vojaĝante al la UK en Bern kaj al la 4-a Kongreso de IKUE en Roma, pasigis
kelkajn tagojn ĉe s-ino M. Milson, en Bossey, Francujo, por prepari la
farotaĵojn de la du kongresoj, mortis tie 19 aŭg. 1913 Pro
subita sufokatako. Diservon, okazintan por li, 26 aŭg. dum la UK en Bern,
partoqrenis ankaŭ Z. Estis animo de la katolika E-movado, prez. de IKUE
kaj de Belga Kat. Ligo E-ista, dir. de „Espero Katolika“. Predikis ĉe la
UK en Cambridge. Defendis E-n kontraŭ Idistaj atakoj.
Richardson
(riĉardsn) Esther S., anglino, oficistino. Nask. 16 apr. 1903 en
Woodborough. E-isto de 1918. Sekr. de Orientmezlanda EF de 1926.
Richet
(riŝe) Charlen, franco, famega scienculo. Nask. 26 aŭg. 1850 en
Paris. Prof. ĉe la Fakultalo de la Medicino, ano de la Scicnca Akademio.
Publikigis sennombrajn verkojn pri medicino kaj ankaŭ poeziaĵojn, dramojn,
romanojn. Pioniro de la aviado, apostolo de la pacifismo, ktp. Ricevis la
premion Nobel por la medicino. Tia grandanima sciencisto estis destinita kompreni
la E-an movadon. En ĉiu okazo li montris sian simpation, farante paroladojn,
skribante artikolojn, ktp. Du el liaj verkoj: „Paco kaj Milito“ kaj la
tragedio: „Sokrato“ estas tradukitaj E-en.
Riedel
(ridel) Kurt, germano, d-ro fil., docento ĉe la pedagogia instituto de la
Teknika Altlernejo en Dresden. Nask. 29 okt. 1891 en Jugelsburg. Prelegis pri E
en la Ped. Instituto, Dresden. Estis red. de „Int. Ped. Revuo“, 1929-33.
Riefling
Bruno, norvego. Nask. 8 okt. 1895, mortis 22 dec. 1918. Studis filologion.
E-istiĝis en 1912. Plej kapabla propagandisto kaj entuziasma E-isto, kun
idealista kredo je la mondlingva afero, laboris por E per artikoloj kaj
paroladoj. Aŭtoro de plena lernolibro, 1918. Elektiĝis prez. de NEL
1918, nur 2 monatojn antaŭ sia morto.
Rienzi
(Michelis, di) Emile, franco poŝta inspektoro (pensiita). Nask. 23 okt.
1861 en Marseille. Verkis multajn francajn librojn, ŝatas precipe la epizodan
historion. Propagandis E-n per paroladoj. Redaktis la „France Postale E-iste“,
1921-23.
Rikand
Hindrek, estono, poŝtdirektoro, dipl. E lektoro. Nask. 22 dec. 1874 en Vöru.
Gvidis multajn kursojn, paroladis kaj skribis artikolojn pri E, verkis „Estonan
E-Vortaron“. 1931 Eksestrarano de EAE, ktp.
Rikke
- Tikke - Tak. Romano de Conscience,
el la flandra trad. Maria Posenaer.
1912, 112 p. „Suferoj de du gejunuloj, amantaj unu la alian, sed perforte
disigitaj. Korekta kaj bela stilo.“ (A. S., „Ondo de E“, 1912, p: 177.)
Rimo.
Ĉe la unuaj poetoj de E (Z, Grabowski, ktp) ni trovas nur purajn rimojn
(sendi-plendi, koro-floro). Sed ĉar tiaj rimoj estas troveblaj nur en
limita kvanto, oni tre ofte renkontas ĉe ili sufiksrimojn (adasismojn),
t. e. rimadon per sama elemento (dividitaj-disbatitaj, plorema-kantema), kiu propre
ne estas rimo, nur vortripeto. Lastatempe pli kaj pli validiĝis la
tendenco elimini la adasismojn, kaj helpi pri la rimmalriĉo per alia
rimedo, per la t. n. parencrimoj. La
parencrimoj utiligas la fonetikan parencecon inter la konsonantparoj b-p, g-k,
d-t, f-v, ĉ-ĝ s-z, a-j, r-l, m-n (plenda-fremda, dolĉa - sorĉa,
granda-migranta, glaso-nazo, ktp.). Precipe ĉe rusoj oni trovas krome radkrimojn (abortajn rimojn), tio estas:
rimantaj radikoj kun diversaj finaĵoj (anĝelo-peli, grandaj-lando);
ĉi tiu rimkutimo ŝajnas tute maltaŭga por E, kie la finaĵoj
estas klare elparolataj kaj devas ne esti englutitaj. Vastan pritrakton de la
tuta rimproblemo oni trovas en „Lingvo, Stilo, Formo“ de Kalocsay.
Ĉar la E-aj rimoj estas ligitaj al
la radikoj, oni povas, pli facile ol en iu alia lingvo, kunmeti E-ajn Rimarojn.
Tiaj Rimaroj aperis de Rhodes (1905),
de Parisot kaj Cart (1909), de Avoto
(1918), de Jaumotte (1931), de Waringhien (1932). La dua kaj precipe la
lasta (v. Parnasa Gvidlibro) enhavas ankaŭ pritrakton de poetiko.
Oni ne malmulte mokis pri ĉi tiuj
Rimaroj, asertante, ke al vera poeto ili ne estas necesaj. Nu, estas vere, ke
originalajn poemojn, kie la penso devas naskiĝi kun la formo, oni
apenaŭ verkas per la helpo de tia lambastono. Sed ĉe tradukoj, ili
povas ŝpari multan tempon kaj cerbumon.
Literaturo,
krom la menciitaj: F. R. Shelton. Pri
sonetoj (Literaturo, okt.-dec. 1925;) Teo
Jung : Pri la E-a poezio HDE, 1 kaj 8 apr. 1927;) Hohlov: Rimo en E. (Esperanto dec. 1927; febr. kaj marto, 1929).
KALOCSAY.
Rimportretoj.
Originale verkitaj de Kalocsay. 1931,
128 p. „Plaĉa albumeto, kun sesdeko da fotoj montrantaj la plej konatajn
nunajn E-istojn, verkistojn, vortaristojn, administrantojn, recenzistojn, kaj
pri ĉiu el ili la poeto verkis laŭdan aŭ informan, aŭ moketan
rondelforman poemeton.“ (G. S., ,E' 1931, p: 145.)
Ritmo.
Z adoptis la severan german-rusan metrikon. Laŭ tio, la sinsekvo de la
silaboj akcentaj (-) kaj senakcentaj (o) naskas verspiedojn duopajn (jambo: o-;
trokeo: -o) aŭ triopajn (daktilo: -oo; anapesto: oo-) kaj ĉiu verso
konsistas el egalaj piedoj, do estas aŭ jamba, aŭ trokea, daktila,
aŭ anapesta. Krome piedoj povas kombiniĝi, sed nur jambaj kun anapestaj
(leviĝa skemo), aŭ trokeaj kun daktila (malleviĝa skemo). La
marŝmaniero de la verso do devas resti la sama: aŭ leviĝa,
aŭ malleviĝa. Ekzemploj:
jamba verso :
Alaŭdoj kantas super mi. . . (Z)
trokea verso:
Homoj en la oriento. . . (Z)
anapesta verso :
Do levante la kapon ni iru (Baghy)
daktila-trokea verso :
Ni ĝin atingos per la potenco...
(Z)
Sed jam Z moligis la nepran severecon
de la R. Licencoj (poeziaj permesoj) uzitaj de li estas:
1. Trokea komenco de jamba skemo:
Signo
de kor' dolora kaj sovaĝa...
2. Ŝvebo,
t. e. paŭzo de R per tio, ke duonakcenta vorto (enklitiko) sekvanta
akcenton (apostrofitan substantivon) tute perdas sian akcenton. Ekzemple:
La mond‘
ilin atakas sen kritiko. . .
Al
ĉi tiuj licencoj aliĝis lastatempe la
3. Stumblo,
t. e. escepta anapestigo aŭ daktiligo de jambaj aŭ trokeaj versoj
kun la malpliigo de l' piednombro. Ekzemple:
Kial via mord', se murdi vi ne povas,
Iru eble hejmon pli taŭgan vi trovas. . (Kalocsay.)
Aŭ:
Sub jug' vi kiel sekvas en kontento
L' ageman homon kun grav' monotona... (Kalocsay.)
4. Komenca dutrokeo en jamba verso:
mirindege
por ĉiu kor' sekura... (Kalocsay.)
Per ĉi tiuj licencoj la E-a ritmo ŝajnas
proksimiĝi al la pli libera latinida metriko, en kiu la ligiteco konsistas
nur en la difinita silabnombro kaj en la cezuro, t. e. fiksita ripozo inter la
du duonoj de la verso. Ankaŭ ĉi tiu R-sistemo havas jam sian
tradicion en E (Grabowski, Jaume Grau Casas). Provizore superregas la Z-a sistemo (kun montritaj
licencoj), sed ne estas maleble, ke la E-a metriko evoluos en la direkto de la
pli liberaj skemoj.
Sola licenco ne estas ebla en la R-a
ritmo, la karambolo, t. e. senpera
sinsekvo de du akcentaj silaboj. Tio, pro la speciale forta akcentado E-a,
efikas netolereble malagrabla.
Pri la metriko vastan pritrakton oni
trovas en „Lingvo, Stilo, Formo“ (1931), de Kalocsay kaj en „Parnasa Gvidlibro“
(1932) de Waringhien. Kroma literaturo: Parizot: „E-a versfarado kaj rimaro“
(1909); Grabowski: „Nova Antologio“ (fina noto, 1909); Kalocsay: „Eterna Bukedo“
(fina noto; 1931); Dante-Kalocsay: „Infero“ (fina noto; 1933); Parizot: „Pri la
versarto en Ifigenio“ (Lingvo Int. dec. 1911); T. Jung: „Pri la E-a poezio“ (HDE,
1 kaj 8 apr. 1927).
KALOCSAY.
Rjaĥovski
Ĥristo, bulgaro, d-ro, advokato. Nask. en 1881 en Gara Levski, mortis en
1934. Apartenis al literatura rondeto en Sofia (Nikolov, Petkov, Zografski,
Spasov ktp.), kiu eldonis E-lingvan gazeton, el kiu poste fariĝis la „Unua
Paŝo“. En 1904 eldonis senpagan propagandan gazeton „Trumpetisto“ kaj en
1907 „B. E-isto“. En 1906 eldonis prop. broŝuron.
Robert
(rober) Emmanuel, franco, prof. de muziko, stenografio kaj lingvoj. Nask. 15
jun. 1860 en Vendeuvre (apud Poitiers). Honora prez. de Univ. Asocio de
Blindulo-Organizaĵoj (franca sekcio). Eks-kasisto de SFPE. Fondis grupon „Verda
Stelo“. Kunlaboris en diversaj revuoj. Verkis: kun Cart: „Notions Elimentaires
d' E“, 1906; „Dictionnaire français-E“, 1907; „Klasika Libro“, 1912; „Notions
complementaires“, 1913. Sola: „Dictionnaire E-français“, 1909; „Cifera muziko
per E“, 1908; „Deuxieme année“, 1925; „Supplement commercial à l' E en
dix leçons“, 1928; „Klasika legolibro“, 1929. Tradukoj: de Kraszewski „Kiel
mortis la unuaj kristanoj“, 1927; de Catalany „Klari“, 1928; de Wiseman „Fabiola“,
1928.
Roberts
James, anglo, lernejestro, 1859-82. Nask. 21 apr. 1839 en Constantine.
E-istigis en 1922. 88-jara gajnis ateston de la Londona Ĉambro de Komerco.
La plej aĝa E-isto de Britujo.
Robert
(rober) Eŭgeno, franco, fervojisto. Nask. 20 jan. 1881 en Gien (Loiret).
E-isto de 1915. Kunfond. de FEO- de 1921 gvidas ties korespondan kurson. Malnova
SAT-ano.
Robertson
Robert, anglo, bankpensiulo. Nask. 20 nov. 1861 en London. En lernejo
stultulo pri lingvoj antikvaj kaj naciaj; frua studanto kaj instruado de
stenografio (Pitmansistemo), propagandinto pri reformo de angla ortografio.
E-isto de 1906 (N-o 13.422). Instruis de 1908, fondis antaŭ-urban grupon „Wood
Green“, 1911, del. de UEA, 1912. De BEA: Konsilanto 1914; hon. kas. 1922, hon.
sekr. 1925; prez. 1931. Prez. de E Publishing Co, 1928.
Robicsek
(robiĉek) Pál, hungaro, nask. 1892 en Budapest, mortis 7 marto 1931 en
Moskva pro aeroplana akcidento (rotacianta helico krevigis la kranion). De 1914
ŝtatoficisto, 1918 ĵurnalisto, 1919 dum la sovetrespubliko
popolkomisaro de poŝto, telegrafo kaj telefono. Post elmigro al Sovetio
li plenumis gravajn produktorganizajn taskojn. Dum 1911-13 red. de „La Verda
Standardo“ kaj „Magyar Eszperantó Ujsag“ (H. E - gazeto). Verkis kelkajn lernolibrojn.
En Sovetio li partoprenis SEU kaj SAT movadojn, 1925-28 prez. de la revizia
komisiono de SEU.
Robin
Gabrielo, d-ro, rumano, bakteriologo. Nask. 24 marto 1869 en Alexandria,
mortis 26 dec. 1911. E-isto de 1905. Fond de RES (1907), verkis plurajn lernolibrojn
kaj gramatikojn, flugfoliojn, diversajn artikolojn. Fond. kaj subtenanto de
eldonejo „Editura E“ (1907) kaj post unu jaro de la gazeto „Rumana E-isto“. Ĉeforganizinto
de la unua Rumana kongreso en 1909. Kun multaj aliaj RES-anoj li partoprenis en
1910 la 4-an bulgaran E-kongreson en Sofia kaj la fondon de dunacia organo „Danubo“.
Lernis la brajlan abocon kaj instruis E-n al la blinduloj. Post la Antwerpen-a
UK faris planon „Kiel verdigi R-n en unu jaro“, sed la morto ĉesigis liajn
laborojn.
Róbin
(rubin) Wilhelm, d-ro, kuracisto de stomak-malsanoj en Warszawa. Nask. en
1873 en Piotrków. Estas prez. de la Kuracista Unuiĝo de la Pola
Respubliko. Verkis multajn (35) sciencajn artikolojn, kreis la Gastrologian
Societon en W. E-isto de 1892. Kune kun aliaj formis la unuan (neoficialan)
E-rondeton en W. Dum la unua kunsido, 1 dec. 1893, ĉeestis: J. Janowski,
d-ro J. Wasniewski, W. Robin kaj Al. Blumental (frato de Leo Belmont). En 1904
oni malfermis la ES en W., sed li estis delegita pro la rusa-japana milito al Ĥabarovsk
(Siberio) kiel kuracisto, kie li trovis jam organizitan E-movadon. Reveninte
al W., li laboris por la ES en W. kiel ĝia sekr. En la lastaj jaroj vicprez.
de PES. Iniciatis la fondon de TEKA; certan tempon redaktis la „Kuraciston“,
poste fariĝis prez. de TEKA. Unua prez. de „Konkordo“ en W. Ĉirkaŭ
tiu tempo kune kun Sébert, Cart, Stettler li iniciatis la Int. Monumentan
Komitaton por kolekti monon kaj starigi monumenton al Z. Fariĝis prez. de
la Loka Mon. Komitato. Varbis por E tre influriĉajn personojn. Ĉefkunlaboranto
de la Enciklopedio.
Robinson
(robinsn) George Sommerville, anglo, kolonelo, eks-militkuracisto. Nask. 2
jun. 1857 en Kinsale. E-isto de 1907. Starigis grupon en Eastbourne, 1909.
Prez. de Sudorienta EF de 1930.
Robinsono
Kruso. Romano de Defoe, el la
angla trad. Krafft. 1908, 143 p., kun
34 bildoj.
Rockmann
(rokman) Fritz, germano, instr. Nask. 25 sept. 1878 en Halberstadt. E-isto de
1905. Unu el la plej fruaj anoj de UEA (n-ro 27) kaj el la unuaj delegitoj. De
jaroj ĝia germana peranto. Komitatano kaj komisionano de UEA.
Kunlaboranto de gazetoj. Eldonis kune kun Starck: „Int. legolibro“, 1908.
Rodellar-Borillo
Manuel, kataluno; poŝtisto. Nask. 6 apr. 1885 en Barcelona. E-isto de 1909.
Estis prez. kaj fond. de kelkaj grupoj, vicprez. de KEF. Kursgvidado, prop. laboro.
Rodet
(rode), kuracisto. Estis ĝen. sekr. de la Grupo Medicina E-ista de Fr.,
fondita 1904. Kunlaboris en „Int. Scienca Revuo“. Kunverkis: vortareton de
anatomiaj vortoj en 4 lingvoj. Trad. de Fournier: „Por niaj filoj, kiam ili
estos dekokjaraj“. En 1908 fariĝis idisto.
Rodger
(roĝer) James, skoto, lernejestro. Nask. 14 okt. 1867. Verkis
libron pri logaritmoj. Prez. de Skota EF, starigis grupon de Burntisland.
Roesel
Otto Hugo, svedo, fabrikestro de lan-teksejo en Boras. Nask. 20 okt. .1869 en
Münchenbernsdorf (Germanujo), venis al Svedujo en 1893. E-isto de 1911. Fond.
(1911) kaj prez. de EK Boras, ĉesinta en 1915. Prop., kaj kursoj.
Rogers
(roĝerz) Ernest Andrew, usonano, edukisto. Nask. 31 jul. 1881 en St. Peter
(Minnesota). Prez. de Montezuma Mountain School (privata lernejo por knaboj )
ĉe Los Gatos (Cal.) de 1910, kie estas instruata E.
Rogler
Willibald, aŭstro-germano, librotenisto en Schlaflos apud Graz. Nask. l
jul. 1894 en Lebing-Gleinz. E-isto de 1907. Kunhelpis la 3-an Tutaŭstrian
Kongreson en Graz, 1913. Sekr. de Stiria ES, 1914. Post la milito li kun Bartel
denove vigligis la E-movadon en Stirio; aranĝis, gvidis kursojn ankaŭ
por la „infanoj al Hispanujo“ en 1920 kaj en Voitsberg, kie varbis por E
Schopfer. Helpis starigi Interligan Oficejon de la aŭstraj ES-j dum Sudgermana
E-tago en Salzburg 1921. Kunfondis AED, kies estrarano li fariĝis, poste
AEA. Alterne li estis estro kaj sekr. de la EG Graz. De 1913 membro de UEA.
Trad. al E novelojn.
Rolandkanto.
Popola eposo de la francoj el la 12-a jarcento. Trad. Noel, 1906 175 p. Temo: batalo de Karlo la Granda kontraŭ la
saracenoj kaj heroa morto de Roland. (TTB.) Bona traduko.
Rollet
de l' Isle (role dö lil) Maurite, franco, hidrografista ĝenerala inĝ.
de la franca maristaro, estinta dir. de la Centra Oficejo hidrografista en
Paris. Nask. 19 nov. 1859 en Paris. E-iĝis en 1903. Prezidis la Parizan
sekcion „Latina Kvartalo“ en 1909. Prez SFPE 1911-23. Kunorganizinto de la UK
en Paris, 1914. Prez. la Parizan grupon 1920. Membro de ICK. Ĝen. sekr. de
ISAE. LK de 1909, dir. de la Akademia Sekcio de teknikaj vortaroj, redaktis
ĝian bultenon. Prez. de la Akademio de 1933. Li tute direktis la francan
movadon de 1911 ĝis 1923. Direktante sian atenton al la ĝenerala
propagando, li redaktis kolekton da broŝuroj, unuj ĝeneralaj, aliaj
difinitaj por individua propagando ĉe personoj de profesioj, al kiuj E
povas esti utila (komercistoj, instruistoj, ktp). En 1932 li verkis
broŝuron specialan por la deputitoj kaj senatanoj. Tiuj dokumentoj estas
modeloj de klareco kaj de konvinka forto. Li agis persone, ĉiam en formo
modera, sed per senlaca agado, en la intelektaj medioj kaj el diversaj
porscienca societoj. Al li oni dankas speciale la agadon de la Komerca ĉambro
de Paris (1920), kiun sekvis la raporto de Baudet, la enkondukon de E en la „Ecole
Universelle par correspondance“, la proponon de la „Association française pour l'
Avancement des Sciences“ por E kaj la faman manifeston por E, subskribitan de
pli ol 40 membroj de la Scienca Akademio, ĉe kiu Generalo Sébert estis jam
klopodinta. Li kunlaboris en diversaj E-aj gazetoj, precipe sciencaj. Krom
prop. broŝuroj kaj scienca fundamenta terminaro, li direktis „Provo de
Marista Terminaro“, 1908; kaj verkis: „L' Initiation à l' E“, 1928. Ĉefkunlaboranto
de la Enciklopedio. L. BASTIEN.
Roma.
Ĉefurbo de Italujo. 1.004,000 loĝantoj. 4-a int. katolika E-kongreso
en 1913. - 27-a UK aŭg. 1935.
Romaj
Elegioj. - La Taglibro. De Goethe,
el la germana trad. Kalocsay, 1932, 80
p., kun ilustraĵoj. „La du versaj verkoj montras la erotikan Goethe. Sed
ĉi tiu erotiko puriĝas alta kaj nobla en la flamo de l' arto kaj
amo.“ (El la Antaŭparolo.)
Romanal.
Lingvoprojekto farita de Michaux. (v.) Ĝi estis propagandata de sia
aŭtoro dum kaj post la mondmilito. La aŭtoro emfazas, ke en sia
sistemo li ekstermis el E ĉiujn germandevenajn elementojn. (Michaux
restis ankaŭ E-isto, laŭ sia letero al M. C. Butler.)
Romano
pri Afrika Bieno. Romano de O.
Schreiner el la angla trad. S. A.
Andrew. 1934, 270 p. „Ŝia romano estis esprimo de kuraĝa
liberpensemo kaj indigna feminismo. (1883). . . La alegorio pri la serĉado
por la vero ŝajnas al mi ĝia plej bele konceptita peco, indiganta la
tutan libron. . . La traduko estas lerte kaj konscience farita, purlingva kaj
bonstila.“ (W. B. Johnson, „The British E-ist“, nov. 1934.)
Romein
D. F., nederlandano, oficiro, poste urbestro. Pioniro, helpanto de D.
Uitterdijk. Estrarano de la unua EG en Utrecht kaj de la NES. Red. de „Holanda
Pioniro“ en 1910- 12. Aŭtoro de la unua N. propaganda broŝuro kaj
lernolibro.
Rondirantaj
gazetoj. Laŭ la aserto de L. Cogen la ideo pri R. G. estis ĉerpita
ĉe la stenografistoj, kiuj rondirigis inter grupo da personoj tiajn
manuskriptojn por perfektiĝi en la stenografia arto per reciproka legado
kaj korektado. La inicianto de R. G. en E estis Bavay el Douai (Francujo),
kreinta en 1902 tre praktikan kaj int. klubeton, nomitan de li „Rondo Int. L'
Unua“. La klubo konsistis po unu ano el ĉiu nacio, kaj speciale por tio
aranĝitaj kajeroj de maneskribata gazeto „Rondiranto“ rondiris inter la
klubanoj. Ĉiu skribis en ricevitan kajeron sian originalan aŭ tradukitan
artikolon, legis tiun de la alia membroj, korektis ilin kaj sendis la kajeron
pluen. Tio estis agrabla kaj interesa maniero por perfektiĝi en E kaj la
ideo de Bavay baldaŭ trovis multajn adeptojn kaj imitantojn diverslande. -
Preskaŭ samtempe aperis simila „Manuskripta Bulgara Rondiranto“, kies
artikoloj poste aperis en „Rondiranto“ presita. F-ino Ella Scherpeltz el
Wallach-Meseritsch (Moravujo) kreis similan gazeton inter germaninoj kaj
ĉeĥinoj, poste Th. Renard en Svisujo organizis similan gazeton, kiun
partoprenis la ĉefaj tiamaj E-istoj de la lando. En Hispanujo R. Codorniu
(en Murcia) kreis tutan stelaron el siaj R. G.: „Vaga Stelo“ por alilandanoj, „Hispana
Stelo“ por hispanoj, „Murcia Stelo“ por Murciaj E-istoj, kaj „Arbara Stelo“
por teknikaj artikoloj de arbaristoj. Poste aperis R. G. de rusaj E-istoj T. Ŝĉavinskij
kaj V. Lojko. En Belgujo tia gazeto „Kunfratiĝo“ estas kreita de L. Cogen.
Pli malfrue rusa pastro I. Ŝirjaev (Baklanka, gub. de Vologda) dum la
mondmilito kaj rusa revolucio longan tempon gvidis similan gazeton (kreitan de
li) en Societo de Pastroj Ortodoksaj E-istoj. En tiu epoko estis ricevebla en
Rusujo nenia E-gazeto, pro tio „La Rondiranto“ havis grandan sukceson: iom
post iom al ĝi aliĝis ne sole ĉiuj (ne multenombraj) rusaj
pastroj E-istoj, sed multaj famaj ruslandaj E-istoj (P. Medem, V. Dimitriev,
V. Szmurlo, S. Surovcev k. a.), preskaŭ ĉiuj tiamaj E-societoj kaj
multaj (pli ol 150) E-istoj. Neniu angulo de vastega Rusujo estis trovebla,
kie oni ne partoprenus ĉi tiun gazeton. Dum la civila milito, kiam estis
neeblaj poŝtaj rilatoj de norda Rusujo kun la suda, en la lasta n-ro N.
Krassovskij (Ĥarkov) aperigis „Sudan Rondiranton“ kaj iom pli malfrue V.
Teniŝov (Barnaul, Siberio) „Fajrerĉenon“, sed ambaŭ ili ne havis
grandan sukceson.
„La London Rondiranto“ ankoraŭ
vivas; nun proks. 25-jara.
L. pri la temo: L. I. 1902, n-ro 3, 1903,
n-ro 8; kaj la artikolojn de L. Cogen en „Belga Sonorilo“, okt. 1902 kaj jan.
1904 I. ŜIRJAEV.
Rook
(ruk) Mary Helena, anglino, telefonistino. Nask. 29 dec. 1896. E-istiĝis
en 1917. Instruis E-n en Morley College, London, 1918-19. Ano de la administra
komitato de BEA ktp.
Roome
(rum) George William, anglo, instr. Nask. 27 nov. 1864, en Sheffield.
E-istigita de Geoghegan en 1888. Prez. de EF de Yorkshire. Prez. de TAGE.
Rosa
Pavel, slovako, oficisto de Ĝenerala pensia instituto en Bratislava (ĈSR).
Nask. 9 okt. 1906 en Senica n. M. E-isto de 1923. Aktiva laboranto en la loka
movado. Tradukas el la ĉeĥoslovaka literaturo.
Rosals
Joan, kataluno, librovendisto. Nask. 15 apr. 1877 en Barcelona, mortis 15 apr.
1917 en B. E-isto de 1904. Diversaj postenoj en kelkaj grupoj, prez. de
Katolika Ligo de K-aj E-istoj kaj red. de ĝia organo ĝis sia morto.
Kursoj dum multaj jaroj, paroladoj, artikoloj. Senlaca pioniro.
Roscoe
(rosko) Norman Keith, anglo, asekuragento. Nask. 24 febr. 1891 en Cambridge.
E-isto de 1918. Loĝis en Japanujo, 1915-31, deĵoris
ĉe la brita ambasadorejo en Tokio.
Rosenberg
Anders, svedo, popollerneja instr., poste, gimnastika dir., akvo-kuracisto kaj
higienisto. Nask. 19 jan. 1861 en Tygelsjo. E-isto de 1907. Del. de UEA. Prop.,
kursgvidado, kelkaj libretoj.
Rosenberg
Jakob, estono, komercisto. Nask. 9 febr. 1881 en Soosaare. E-isto de
1905. Fondinto kaj estrarano de la unua ES en Estonio „Revela E-ista Grupo“
1907-1913. Kunfondinto de la unua ES en Tartu „Dorpata E-ista Societo“. Gvidis
la unuan E-kurson en Tartu en 1911, poste gvidis multajn kursojn en Tallinn. Verkis
kaj eldonis du legolibrojn (1911 kaj 1931), E-Estonan kaj Estonan-E Vortarojn
(1912, 1923), „Estona Stelo“. (1913) kaj kelkajn societajn ludarojn. Rosenstock
(rozenŝtok) Leon, d-ro, advokato. Nask. 28 jun. 1887 en Krakovo. Ĉefsekr.
de la UK en 1912. Aperigis E-ajn tradukaĵojn en „P. E-isto“, „Universo“, „La
Revuo“ k. a. Laŭreato ĉe Katalunaj Floraj Ludoj.
Rosický
Václav, ĉeĥo, d-ro fil. prof. Nask. 28 sept. 1850, mortis 8 febr.
1929 en Praha. Estis prez. de BUE depost ĝia fondo ĝis kuniĝo
kun ĈAE.
Roskes-Dirksen
Catharina J., nederlandanino. Nask. 23 febr. 1885 en Rotterdam. E-istino de
1907. Propagandis kaj gvidis kursojn. Kun sia fratino Julia Isbrücker ŝi
verkis lernolibron. Landa sekr. de la Vegetara Ligo E-ista de 1921. Verkis vivokantetojn
kaj aliajn kantojn. Ŝi estas premiita kaj menciita de la Floraj Ludoj en
Katalunujo en 1926-27-28.
Rotach
(rotaĥ) Georg, sviso, komerca oficisto. Nask. 16 nov. 1894 en Herisau.
Stenografo laŭ Stolze-Schrey, adepto de la ekonomisocia ordo laŭ
Silvio Gesell. E-isto de 1930, prez. de ES Bern de 1931. Kursgvidado. Uzo de E
en sia profesio: li skribas al UEA-delegitoj petante ilin viziti la klientojn
eksterlandajn, kiuj ne respondas al leteraj demandoj kaj ofertoj.
Rotario.
„Rotary International“ (RI), int. organizaĵo fondita 23 febr. 1905 de adv.
Paul Harris el Chicago. Fine de okt. 1933 ĝi havis 3619 klubojn kun
147.000 membroj el 60 landoj. En la regularo de RI la sesa celo havas
paragrafojn pri int. frateco kaj kompreniĝo tre simile al interna ideo de
E. En la komenco ĉefe disvastigata en Usono kaj Anglujo ĝi estis
preskaŭ nura usona-angla movado, sed de 1925 RI forte kreskis tutmonde,
kaj la diverslingveco kaŭzis malfacilaĵojn ĉe la ĉefoficejo
kaj ĉe la jarkunvenoj.
En 1927 kelkaj E-istoj R-anoj komencis
propagandi E-n kaj la R-klubo de Perth Amboy, Usono, prezentis proponon al la
R-kongreso en Ostende, ke ĝi akceptu E-n kiel oficialan helplingvon por
R-kluboj. Dum 1928-30 la ĉefaj R-revuoj, ekz. „The Rotarian“, Chicago, kaj
„The Rotary Wheel“, London, aperigis artikolojn kaj parte regulajn paĝojn
pri E kaj multaj paroladoj okazis en diversaj R-kluboj.
La jarkunveno de R-Asocio de
Grandbritujo kaj Irlando (RIBI) en majo 1929 en Bournemouth deklaris sin por
alpreno de E kiel int. lingvo por R. Intertempe (1929) fondiĝis R-a
E-Amikaro, kiu eldonas la gazeton „Mondamikeco“, red. de la unua prez. Douglas
P. Boatman. Direktanta Komitato sidis en Britujo de 1929 ĝis 1930, en
Francujo de 1931 ĝis 1932, en Germanujo de 1932 ĝis 1933 kaj nun
estas en Nederlando. (Prez. d-ro Meihuizen, 39; Rijnkade, Arnhem; sekr. Arn.
Bloemendal, Binnensingel, 6, Deventer; kas. Heinatus, Apeldoorn.)
En sept. 1930 okazis en Den Haag la
ĝis tiam plej granda regiona konferenco (3000 pers.), efektive la unua
vere int. R-kongreso. Sir Charles Mander donis tie favoran raporton pri E, kaj
pastro Andreo Cseh faris du paroladojn. La konferenco decidis meti la lingvan
demandon kiel diskuttemon al la int. R-kongreso en Wien 1931. „The Rotary
Wheel“ ĉefrevuo de RIBI faris longan referaĵon kaj finis per jenaj
vortoj: „Mankis nur unu aĵo por fari ĝin perfekta konferenco, la
kapablo paroli unu kun la alia.“
En Wien 16 jun. 1931 Mander malfermis
la diskuton pri lingva problemo, kelkaj E-istoj R-anoj (Warnier, Arnhold,
Appelbaum) faris interesan demonstracion pri la valoro de E kaj la kongreso
konstatis, ke „la problemo pri la lingvaj malfacilaĵoj, ĝiaj rilatoj
al la sesa celo de RI kaj ĝia solvo estas aferoj tre gravaj kaj ili
koncernas al RI.“ La kongreso decidis, ke la Int. Serva Komitato (ISC) esploru,
1. kiu helpa lingvo estas la plej praktika, kaj 2. kia procedo estos la plej
efektiva por certigi la alprenon kaj disvastiĝon de tia lingvo ĉe
ĉiuj nacioj.
ISC kunvenis en Zürich, 16-l7 sept. 1931
kaj unuanime interkonsentis, ke 1. int. lingvo estas ĉef-faktoro en la
laboro por int. bonvolo kaj kompreniĝo. Inter la konataj helplingvoj E
estas la lej praktika pro la simpleco kaj facila lernebleco, ĝia relative
granda literaturo, vasta uzado, organizita anaro tra la tuta mondo, uzata kaj
alprenita de granda nombro da mondorganizaĵoj 2. la plej bona vojo por
certigi la rekonon kaj disvastiĝon de E inter ĉiuj nacioj estas
kunlaborado kun lernejaj aŭtoritatuloj kaj ĝi proponas, ke ĉiuj
R-kluboj estu atentigataj pri la valoro de E kaj pri la graveco enkonduki E-n
kiel fakon devigan en ĉiuj lernejoj kaj universitatoj. En nov. l931 la
demando estis submetata al speciala komitato por plua esplorado kaj la
direktoraro de RI rekomendis al ĉiuj R-kluboj studi kaj diskuti la aferon en
siaj kunvenoj same kiel en la distriktaj kaj tutlandaj konferencoj.
En la jarkunveno de RI en Boston, Usono,
26-30 jun. 1933, en kiu partoprenis 8456 R-anoj el 2021 kluboj de 57 landoj,
oni decidis: „rajtigi la delegitaron, se ĝi trovas ion konsilinde, formuli
planon por efektivigi aŭ almenaŭ progresigi la organizadon de mond-konferenco
por decidi, kia lingvo estu universale uzota kiel helplingvo kaj por oficiale
kuraĝigi ĉiujn landojn dekreti aŭ rekomendi instruadon de la
elektita helplingvo en la lernejoj.“
Eminenta franca Rotariano Maurice
Duperrey, vicprez. de RI (1933-34) sekvis kurson de Andreo Cseh kaj estas
konvinkita pri la valoro de E. - André Baudet, eks-prez. de la Komerca Ĉambro
en Paris, estas honora membro de la R. K. en Paris.
Noto. La artikolon tralegis kaj kompletigis G. Warnier.
A. ARNESSEN.
Rotkviĉ
Ivo, kroato, juristo. Nask. 23 okt. 1901 en Bjelovar. E-isto de 1921. Ĉefa
kunlaboranto de d-ro Maruzzi. Longjara sekr. de la zagreba societo. Unu el
ĉefaj organizinto de 1a unua jugoslava E-kongreso (1923) kaj Jug. E-Ligo,
kie li sekretariis dum pluraj jaroj. Kunlab. en la Sudslava E-Servo. Kelkjara
red. de „Konkordo“ kaj kunred. de la „Balkana Konkordo“. Bona oratoro: multaj paroladoj
pri E en diversaj urboj. Rekordulo en gvidado de kursoj en Jug. Multaj
artikoloj en naciaj gazetoj. Speciale okupiĝas pri lingvistikaj problemoj.
Kun Maruzzi verkis kroat-E-vortaron. Tradukoj en diverslandaj E-gazetoj. Kiel
apartaj libroj ĝis nun estas eldonitaj: „Aŭtuna vespero“ (de M.
Ogrizoviĉ), „Pangea“ (de R. Herceg) kaj granda romano „Cezaro“ de M.
Jeluŝiĉ). Nuntempe vicprez. de la J.E.L. kaj Zagreba societo.
Rousseau
(ruso) Celestin, (ps. Aspido), franco, farmaciisto. Nask. 22 sept. 1861 en Le
Portel (apud Boulogne-sur-Mer). Paroladisto ĉe la Societoj de Ruĝa
Kruco; komitatano de diversaj farmaciistaj societoj en Francujo kaj
korespondanto de eksterlandaj societoj. Plurfoje raportis ĉe Int.
Kongresoj de Farmaci-societoj pri la Unueco de la Sciencaj Nomenklaturoj.
Verkis plenan liston de la drogoj de 16 naciaj farmakopeoj kun E-a traduko.
E-iĝis en 1902. Fondis grupon en Levallois-Perret. Estis komitatano de la
Societo E-Croix-Rouge. Adm. de SFPE (1912-22). Sekr. de ISAE. Organizis kun
Rollet de l' Isle la Int. Konferencon por la Scienco, Paris, 1925. Vicprez. de
la Pariza grupo. Ĝen. sekr. de „La Maison de l' E“, de la fondo (1928). L.
K. 1924. Sekr. de la Sekcio pri teknikaj vortaroj. Skribis en „Scienca Revuo“,
en „Int. Medicina Revuo“, k. a. Verkis: „Poliglota Vade-mecum de Int. Farmiacio“,
1911, kies unu volumo ekzistas en ĉiuj Universitataj bibliotekoj en la
mondo, kaj en kiu E estas la ĉefa lingvo.
L. BASTIEN
Rousseau
(ruso) Theophile, franco, prof. de matematiko. Nask. en 1876, mortige vundita
apud Verdun 11 apr. 1916. E-iĝis en 1905. Allogita de la homfratiĝo,
li ankaŭ komprenis, ke E devas esti enkondukata en la ĉiutagan
vivon, ke nur utiligo de E por int. servoj povas reteni la aliĝintojn, kaj
al tiuj celoj li dediĉis sian tutan laboron, reagante kontraŭ la pure
predikema tendenco. Jam en 1905 li klopodis por la apliko de E al la turismo;
li propagandis ĉe la hotelestroj, kaj instigis eldonadon de gvidfolioj
kaj gvidlibroj. Precipe li iniciatis la E-Oficejojn, kiuj, kun la konsuloj proponitaj
de Carles, estis kondukontaj al kreo de UEA. En 1906, li kaj Hodler fiksis la
novan programon de la gazeto „E“ (v. Berthelot), kiu estis fariĝonta la
organo de tiuj institucioj. En 1907 li opiniis, ke por defendi E-n
kontraŭ skismaj pereigaj atencoj, estas necese grupigi ĝiajn uzantojn.
Tiam naskiĝis ideo pr int. organizaĵo, kiu post kelkaj monatoj
konkretiĝis en UEA. Ĝis la milito li alportis al UEA kaj al la gazeto
E plej ageman kunlaboradon.
L. BASTIEN
Roux
(ru) Alice, francino, prof. de germana lingvo ĉe liceoj por junulino. Nask.
24 apr. 1868 en Monestier-Clermont (apud Grenoble). E-iĝis en 1895,
leginte en revuo artikolojn de Lombard. En majo 1897, ŝi aliĝis al
la EK de Louhans (v. Chavet), kaj dum multaj jaroj propagandis. En Francujo
ŝi estis la unua E-istino kaj la unua profesorino.
Roux
(ru) Emile, franco, beletristikisto, antaŭe licea prof. en Grenoble. Unu
el la kunfondintoj de SPPE (1898) kaj el la unuaj kaj plej fervoraj propagandistoj.
Post du paroladoj en Grenoble, dank' al la apogo de Lacroix gvidis la unuan
publikan kurson en Fr. (jan 1898). Paroladoj kaj artikoloj en diversaj urboj kaj
en Svisujo.
Roux
(ru) Marcel, franco, sekr. Nask. 3 majo 1903 en Lyon. Sekr. de lab. grupo.
Organizinto de la 7-a SAT-kongreso. Prop. artikoloj. Kunlaboris al „Sennaciulo“.
Rowe
(roŭ) Frederic Geach anglo. Nask 5 nov. 1841 en St. Agnes. E-istigita de
J. Rhodes, 1902. Ĉeestis la int. E-kunvenon en Havre, 1904. Fondis grupon
de Nottingham, 1905. Verkis E-ajn kantojn.
Royer
(rŭaje) Cecile, francino, ŝtatoficistino. Nask. 25 jan. 1876 en
Nuits-Saint-Georges (apud Dijon). De 1903 gvidis multajn kursojn kaj varbis
multajn anojn. Estis vicprez. de la sekcio „Latina Kvartalo“. Sekr. de Presa
E-a Societo (1906-14). Direktis „Juna E-isto“. Sekr. kaj kas. de diversaj
francaj ES-j. Artikoloj kaj noveloj. Kun J. de Bloch tradukis: „Estonta
Milito“, 1907.
Rublov
Sergej, ruso, sovetiano, inĝ., kemiisto en farbo-industrio (pigmentoj por
ole-farboj). Nask. 14 jan. 1901 en Odessa. E-isto de 1919. En 1921-29 unu el la
gvidantoj de la E-movado en O. En 1925-2 membro de CK SEU. De 1925 membro de la
Lingva Komisiono de SEU, de 1929 LK. Lia ĉefa scienc-esplora laboro pri E
estas kvanta kaj kvalita analizo de E-aj radikoj. La kvanta analizo estas
farita en 1926-27 per grupo da E-istoj, sub lia gvidado, kaj la rezulto
publikigita en la almanako „Kvardek Jaroj“, 1927. La kvanta analizo donis
bazon por verkado de la lernolibro „E-Rondeto“, aperinta en rusa (eldonkvanto 90
miloj), ukraina, germana, franca kaj bulgara lingvoj, entute en 15 eldonoj. De
1931 li preparas grandan Strukturan Vortaron de E, kiu resumas la kvalitan analizon
de E-aj radikoj. Trad. „La kemio de universo“ de Fersman, 1925; „La vojo al
scienco de estonto“, 1928; kunlaboris en la trad. de la romano „Ruĝa stelo“
de Bogdanov 1929; kaj de la versaĵoj „Per voĉo plena“ de Majakovskij
1930. Multaj artikoloj en revuoj.
Rudnicki
Stanislaw, polo, oficisto. Nask. 7 majo 1877. Fervora disvastiganto de l'
bicikla sporto. E-isto de 1906, UEA-del. 15 jarojn. Organizinto de la 8-a UK,
ĉefsekr. de la 23-a UK, ambaŭ en Krakovo.
Ruĝa
Kruco. Laŭ la konvencio de Genève (1864) la vunditoj kaj
malsanuloj sur la militkampo ne estas rigardataj kiel malamikoj kaj oni deklaris
la neŭtralecon ankaŭ de la kuracistoj kaj flegistoj. La insigno de
tiuj ĉi helpaj organizaĵoj fariĝis laŭ la blazono de la
urbo Genève la ruĝa kruco kaj iom post iom en la tuta mondo
fondiĝis R. K. societoj kaj funkcias ankaŭ int. organizo de la R. K.
La iniciatinto de aplikado de E ĉe
la R. K. estis la prop-isto de E en la franca armeo, kapitano Bayol. Antaŭ la 2-a UK li eldonis
libreton pri utileco de E por flegado de diverslingvaj vunditoj, ankaŭ
specialajn ŝlosilojn kun necesa frazaro por flega servo. Post tio E
komencis penetri en la naciajn societojn de R. K. Ekz. en 1907 en la urbodomo
de Antwerpen Van der Biest legis referaton pri E por anoj de Belga R. K.
Samjare en la franca societo de R. K. oni fondis nacian komitaton por prop. de
E. En 1909 admiiiistracio de la germana R. K. en Königsberg proponis al sia
subularo lerni E-n. Kelkan tempon (1910) aperis faka gazeto „E et Croix Rouge“.
En 1911 por ruĝkrucanoj estas aranĝitaj E kursoj en Dresden; same en
Kovno de Devjatnin.
Dum la 4-a UK en Dresden, 1908 je unua
fojo reprezentis sin la Int. Komitato de la R. K. per A. Moynier, kiu
ĉeestis eksperimenton de ekzerca flegado de diverslingvaj vunditoj; ordonoj,
demandoj k. a. estis farataj sole en E. Partoprenis 50 portilistoj kaj multaj
militaj kuracistoj en la korto de la Saksa R. K. La sama estis ripetata dum la
5-a UK en Barcelona 1910. En 1916 Justin Godart, honora ano de
UEA, franca ŝtata subsekretario de la saneca fako (nun ministro)
cirkulere rekomendis la lernadon de E al la militistaj flegistoj kaj tiucele
mendis 10.000 erojn de la lernolibro de E-Ruĝa Kruco de Bayol.
Post la milito la 10-a Int. Konferenco
de la R. K. 1921, kiun prezidis G. Ador kaj partoprenis preskaŭ ĉiuj
registaroj de la mondo, havis tre solenan karakteron. Ankaŭ E havis rolon
tie. La ideoj de la dummilite mortigita apostolo de E ĉe R. K., kapitano
Bayol, estis prezentata al la deligitara komisiono. Ĝi diskutis proponon
de finna delegito d-ro Wang kaj favore raportis al la plenkunsido. La 7 apr. la
konferenco unuanime voĉdonis la jenan rezolucion: „Konstatinte la fakton,
ke la lingva malfacilaĵo multmaniere malhelpas la realigon de l' int.
idealo de la R. K., ĉu por savhelpo sur batalkampoj, ĉu inter
militkaptitoj aŭ eĉ en la kongresoj de la R. K., la konferenco instigas
ĉiujn ruĝkrucajn organizaĵojn, ke ili disvastigu la lernadon de
la helplingvo E inter siaj anoj, kaj speciale ĉe la junulaj sekcioj, kiel
unu el la plej potencaj rimedoj al int. kompreniĝo kaj kunlaborado
laŭ la celo de la R. K.“ Laŭ tiu ĉi rekomendo la nova statuto
de la hispana R. K., adoptita la sekvintan jaron, jam enhavas unu paragrafon
pri la devo lerni E-n.
I. ŜIRJAEV.
Ruĝa
Stelo. De A. Bogdanov, trad. el
la rusa. 1929, 166 p. „Utopia romano pri socialisma ŝtato sur la ruĝa
stelo Marso. Kvankam la diversaj ĉapitroj estas tradukitaj de 7
tradukistoj, la impreso estas tute unueca.“ (Jofo, „La Socialisto“, 1930, p: 52.)
Ruĝo
kaj Blanko. Rakontoj originale de L.
Ivn. 1926, 68 p. „Karikaturoj, amuzaj, sed ankaŭ akraj. Estas
mokataj la organizo kaj faroj de l' nuna rusa reĝimo.“ (G. S., E, 1926, p:
18l.)
Ruĝuloj.
Esprimo uzita en la antaŭmilita lab. E-movado, kiel komuna nomo por
diverstendencaj socialistoj (socialdemokratoj kaj anarkistoj).
Rumana
Bonhumoro, en kvin elektitaj rakontoj, trad. P. Firu kaj S. Pragano,
1932, 62 p. „Tre bona stilo. La rakontoj posedas lokan koloron, tipajn
karakterojn, sed estas ofte pli ironiaj, ol simple bonhumoraj.“ (G S., E,
1932, p.105.)
Rumanujo.
Kvankam jam en 1889 aperis „Mic vocabular pentru Romami“ (Vortareto por
Rumanoj) de Marta Frollo, instruistino, E fariĝis pli konata en R-ujo nur
en 1904, kiam M. Fischer, industriisto en Galati, faris la unuan kurson kaj
fondis tie la unuan rondon E-istan kun la farmaciisto Toma Aburel kaj d-ro Kanner.
En 1907, I. Negreanu, advokato en
Bukureŝto, per gazetartikoloj atentigis la publikon pri la lingvo int. kaj
d-ro G. Robin, konata kemiisto, komencis viglan propagandon, fondis la Rumanan
E-societon kaj aperigis la unuan lernolibron. En 1908 d-ro S. Kimel,
dentkuracisto, komencis unuan kursan instruadon en Bukureŝto kaj eldonis
novan kurson kompletan de E. Tiam komenciĝis brila periodo de E en la
lando; en Galati aperis la „R. Gazeto E-ista“ kaj en Bukureŝto la „R.
E-isto“, kiu donis antaŭenpuŝon al la tiam ekflorinta movado kaj E,
venkinte la indiferentecon de la publiko, disvastiĝis en la tuta lando,
tiel ke en 1909 povis okazi la unua rumanlanda E-kongreso en Bukureŝto,
kun la partopreno de bulgaraj kaj serbaj E-istoj. La tro trua forpaso de d-ro
Robin, kiu per siaj klopodoj kaj oferoj estigis organizitan movadon kaj helpis
ĝin ĉiel, estis granda perdo por la RES, kies prez. li estis de
ĝia fondiĝo.
La mondmilito, malhelpante ĝenerale
la E-movadon, ĝin interrompis ankaŭ en R-ujo. Multaj devis foriri al
la batalkampo, kie pereis ankaŭ advokato P. Teodorescu, la daŭriginto
de la laboro komencita de d-ro Robin.
Post la mondmilito komenciĝis nova
epoko en la rumana E-movado, pro la vigla aktiveco kreita en Transilvanio kaj
Banato, provincoj, kiuj antaŭ la mondmilito apartenis al Hungarujo. En
printempo 1920 Andreo Ĉe en Sibiu (Hermannstadt, Nagyszeben) ellaboris
sian faman instrumetodon kaj gvidis sian unuan kurson en la tiea Laborista
Hejmo. Baldaŭ li kreis per siaj kursoj grandnombran E-istaron en la
urboj Targu-Mureŝ (kie la animo de la movado estis la nobla kultur-laboranto
Jozefo Halász) kaj Cluj (Kolozsvár). Samtempe li komencis organizi la
teritorion de UEA, varbante multajn anojn kaj starigante delegitojn. Je lia
iniciato en 1922 kelkaj malnovaj pioniroj, inter kiuj Emil Nicolau en Ploeŝto,
Ion Giuglea kaj kapitano d-ro F. Iosif en Bukureŝto, rekomencis la agadon
por landa organizo, kaj tiucele okazigis la duan R-landan E-kongreson en Cluj
(1922), en kiu partoprenis grandnombre E-istoj el la tuta lando kaj ankaŭ
el Bulgarujo. La kongreso reorganizis la malnovan RES-on.
Post tiu kongreso H. Fischer invitis A.
Ĉe al la ĉefurbo kaj fondis kun li en Bukureŝto la E-Centron
R-an, kun la celo praktike disvastigi E-n. Dank' al la malavara financa helpo
de H. Fischer komenciĝis grandskala publika agado. En la kursoj de A. Ĉe
kaj lia entuziasma juna kunlaboranto Tiberio Morariu kreiĝis centoj da
novaj E-istoj kaj per lertaj propagandaj aranĝoj la publika atento kaj
simpatio turniĝis al E. Aparte menciindaj estas la oficialaj E-kursoj en
la granda instruist-prepara lernejo en Gradiŝtea, en la policoficira lernejo
kaj por la skoltaro. Gravan efikon havis ankaŭ la vizitoj de prof. P.
Bovet el Ĝenevo kaj de d-ro Won Kenn el Kantono (Ĉinujo).
La apostolan laboron de pastro Ĉe, post
lia transiro al Ĝenevo, daŭrigis Morariu.
Intertempe la restarigita RES sub la
honora prezido de generalo C. Gavanescul kaj G. L. Trancu-Lasi, eksministro,
helpata de samideanaro, sub gvidado de s-ro Fischer-Galati daŭrigis la
laboron por plua disvastigado de la E-ismo. Per ĉiujaraj kongresoj de
ĝi aranĝitaj (en Timiŝoara 1923; en Arad 1924; en Ploesti 1925;
en Galati, sub la efektiva prezido de la ministro G. L. Trancu-Lasi, 1926; en
Brasov 1927) pruvis al la vasta publiko la gravecon de E.
De 1927 pro la ĝenerala financa
krizo la aranĝo de naciaj kongresoj ne estis ebla, sed la rumanaj E-istoj
partoprenis regule la bulgarajn E-kongresojn kaj la rumana registaro delegis
oficiale H. Fischer-Galati ĉe ĉiuj int. kongresoj kaj konferencoj
aranĝitaj de la E-istoj.
Post la foriro de T. Morariu al Svedujo,
H. Harabagiu, sekr. de RES, kaj Sigmund Prager daŭrigis fari kursojn
ĝis kiam ankaŭ tiu lasta iris helpi al Andreo Cseh en liaj klopodoj
por la monda movado.
Se la agado en la lando mem ne povis esti
tre vigla, la rumanlanda movado povis tamen doni al la propaganda laboro monda
tri migrantajn pionirojn: Andreo Cseh, Tiberio Morariu kaj Sigismondo Pragano,
kiuj vigle laborante en multaj landoj de Eŭropo, dum la lastaj ses jaroj,
helpis antaŭenpuŝi nian E-n. En 1932 H. Fischer-Galati partoprenante
oficiale la III-an Balkanan Konferencon okazinta en Bukureŝto, povis interesigi
ĉiujn delegitojn pri E per diskutado en la komisioj kaj per speciala dokumentaro.
Krom RES daŭrigas la praktikan
laboron la R-Centro E-ista, kies sekr. estas nova pioniro I. Ionescu-Capatana,
redaktoro de vegetarismaj revuoj, kiu dediĉas preskaŭ sian tutan
agadon al la RCE, kiu troviĝas en propra domo apud la Ekspozicio-Parko
Carol kaj havas bibliotekon de ĉirkaŭ 1500 volumoj, pli ol 200 revukolektojn,
librovendejon, presejon Eistajn, organizas kursojn, publikas propagandilojn
ktp. Krom tio vigle laboras Eugenia Morariu en Cluj, kiu direktas la
E-Instituton R-an kaj laboras por la teritorio de UEA.
(La artikolon preparis - E-Centro Rumana,
kompletigis A. Cseh.)
Literaturo. Aŭtoroj de lernolibroj: Robin, Kimel, Beraru,
Vanghelovici. ktp.; tiuj de vortaroj: Frollo, Kimel, Firu. Pli gravaj
tradukaĵoj el la R. literaturo: „Niĉjo Mensogulo“ kaj aliaj noveloj
de Bratescu-Voinesti. „Nobela peko“ de M. Sadoveanu; „Sonorilo kaj kanono“ de E.
Isac; ĉiuj tri trad. de T. Morariu; „Rumana bonhumoro en elektitaj
rakontoj“, trad. de P. Firu kaj S. Pragano.
Runeberg
Hjalmar Johannes (Nino), svedo finnlanda poeto, literaturisto, d-ro fil.
Nask. 27 majo 1874 en Roma (Ital.), mortis 15 febr 1934. Verkoj pri literaturo
kaj folkloro; poezio originala kaj traduka en sveda lingvo. E-istiĝis en
1901 per Cart en Paris, partoprenis la UK en Boulogne, 1905. Fondinto kaj
multjara prez. de la ES „La Polusstelo“ en Helsinki, apartenis dum pluraj jaroj
al la estraro de EAF. Kurso por blinduloj en 1907 aŭ 1908 kaj en la
Universitato de Helsinki dum pluraj jaroj. Trad. la dramon en verso „Jolianto“
de H. Hertz.
Runstedt
Axel F., svedo, teol. d-ro, paroĥa pastro en Gokhem, preposto. Nask. 28
jan. 1861 en Beateberg. Studento de la univ. en Upsala, li trovis en
librovendejo 31 marto 1889 ekzempleron de Nürnberga lernolibro de E. Lernis.
Korespondis i. a. kun Grabowski, Einstein kaj Z. Verkis lernilon, 1890. Poste
ne aktiva. Mortis 1934.
R.U.R.
Kolektiva dramo de Čapek. El la
ĉeĥa trad. Moraviaj E-Pioniroj, 1926, 110 p. „Ni estas dum estonta
tempo sur insulo, kie estas fabrikataj mekanikaj homoj anstataŭontaj la
verajn por ĉiuj laboroj.“ (G. S., ,E', 1926, p: 55.)
Ruslando.
v. ĉe la fino de la verko.
Rust
John Cyprian, anglo pastro anglikana. Mortis 29 jun. 1927. Dum 53 jaroj paroĥestro
de Soham. Klera lingvisto, kun bona scio pri lingvoj hebrea, araba, siria krom
kelkaj modernaj. La traduko de la „Nova Testamento“ estas grandparte lia
verko. La unua prediko en E estis la lia ĉe UK en Genève, 1906.
Ruus
Neeme, estono. Fondinto de EG en Pärnu, kelktempe oficisto de estona ETK.
Gvidinto de E-kursoj de Sveda E-Instituto.